Litli Bergþór - 01.06.1993, Blaðsíða 19

innheimtan illa og áriö 1779 taldist Finni biskupi svo
til aö 490 rdl. hafi innheimtst í staö 700. Af þeim átti
Hannes 2/5 eöa 218. Til samanburðar má geta þess
aö Hannes haföi um 300 rdl. sem stundakennari á
stúdentsárum sínum, stiftamtmaöur haföi um 15-
1700 rdl. og kaupmenn um 600 rdl. í laun á ári.
Má þaö vera meir en Ijóst aö þetta misrétti gekk
ekki, enda var stofnuð nefnd ytra 1780 til þess aö
koma fjármálum biskupanna í viðunandi horf. Sú
nefnd var skipuð sjö mönnum, þar á meðal Finni
Jónssyni biskupi. Hann haföi þá veturinn áöur látiö
syni sínum eftir búsforráö í Skálholti. Lauk nefndin
störfum sínum og skilaði inn tillögu. Þá tók Finnur
upp gamalt deilumál um kúgildaeignir stólsins. Fékk
nefndin það starf að leysa þetta mál. Geröi hún
tilraun til þess. Ekki leist stjórninni betur á
lausnirnar en þaö, aö tillögur nefndarinnar voru
lagöar til hliðar. Ný nefnd var þá stofnuð 31. des.
1783 og átti hún að ná sættanlegri niðurstöðu um
máliö.
Vitanlega geröu Skaftáreldar sumariö 1783 og
afleiðingar þeirra niöurstööur gömlu nefndarinnar aö
nær engu og lá því frekar lítið fyrir nýju nefndinni.
Þaö litla sem eftir var af húsum hrundi svo
gersamlega í jaröskjálftunum miklu 14. og 16. ágúst
1784, líkt og flest hús í Árnes- og
Rangárvallarsýslu. Megniö af húsunum í Skálholti
hrundi nema dómkirkjan, en hún var þá orðin
næstum þaö eina sem biskupsstóllinn átti eftir. Þar
voru nú nær öll hús fallin líkt og meginhluti
bústofnsins.
í bréfi sem danska skólanefndin fær frá Hannesi
er ástandinu í Skálholti lýst eftir jaröskjálftana. í því
stendur meöal annars aö hann geti sjálfur þakkaö
fyrir aö vera á lífi. Hann hafi verið veikur þessa daga
og komst rétt út úr húsunum viö illan leik áöur en
þau hrundu. Næst lýsir hann hvernig hann og hans
nánustu hafi búiö í tjaldi næstu daga. Telur hann sér
ekki annað fært en aö flytja af staðnum. Fer hann
þá að Innra-Hólmi á Akranesi til tengdaforeldra
sinna. ítrekar Hannes þá beiðni sína um styrktil
uppbyggingar í Skálholti eöa þá nýja jörö innan
biskupsumdæmisins fyrir sig og biskupsstólinn.
Hann haföi þá sinnt störfum fööur síns í þó nokkurn
tíma en formlega tók Hannes ekki viö
biskupsembættinu fyrr en á fardögum 1785.
FLUTNINGARNIR ÚR SKÁLHOLTI
TIL REYKJAVÍKUR
Hin danska konungsstjórn sá sér nú ekki annað
fært en láta landsnefndina, frá 2. febrúar 1785, taka
aö sér málefni biskupsembættisins. Var hún mjög
skjótráö og þann 29. apríl 1785 var þaö ákveðið
meö konungsúrskurði og bréfi til stiftamtmanns aö
leggja niöur biskupssetriö og skólann í Skálholti og
flytja hvort tveggja til Reykjavíkur. Voru aðalrökin
Hannes Finnsson
biskup í Skálholti.
meö þessu þrenn:
1) Reykjavík liggur nærri sjó.
2) Þar hefur ekki brunniö jörö síðan land byggöist.
3) Staöurinn liggur aöeins míluvegar frá aösetri
stiftamtmanns sem auk ýmissa þæginda yröi „ til
Lettelse for eders fælles Foretninger".
Meö breytingunum átti skólinn aö færast frá
kirkjunni og ráösmanni stólsins var sagt upp.
Stólseignirnar yröu seldar og andvirðið ætti aö
renna í konungssjóð en biskup og kennarar viö
skólann fá í staðinn greidd föst laun frá hinu
opinbera. Skyldi reist biskupsíbúö og skólaiiúsnæði
og voru veittir 1200 ríkisdalir í biskupsíbúöina. Laun
biskups voru ákveöin 1000 rdl. á ári og 100 rdl voru
veittir til flutninga Hannesar biskups.
Þegar ákvöröunin um flutningana haföi verið tekin
lá þaö beint viö aö næsta aösetur biskups-
embættisins yrði í Rvk. Hvers vegna? Fyrir utan rök
nefndarinnar haföi þegar risiö vísir aö þéttbýli í
Reykjavík, eftir aö Skúli Magnússon haföi valiö
staðinn fyrir „innréttingarnar". Benti hann þá á aö
húsakostur væri ágætur.
FRAMKVÆMD FLUTNINGANNA
Þrátt fyrir aö flutningarnir hafi sjálfsagt veriö gerðir
í góöri trú um aö nú myndi hagur biskups vænkast
og samstarf hans og stjórnvalda batna kom brátt
annaö í Ijós. Nánasarleg framlög ríkisins dugöu
engan veginn til þess aö koma upp biskupsbústaö
og brátt skarst í odda meö Hannesi og nýskipuðum
stiftamtmanni, Levetzow. Geröi þaö Hannesi
illmögulegt aö fá jörö nærri Reykjavík og fór svo aö
Litli - Bergþór 19