Landneminn - 01.12.1951, Blaðsíða 44

— Jútakk, sagði ég aftur, því ég var hálffeiminn.
Svo þagði gamli maðurinn. Hann lét pokann sinn
aftur undir koddann með fumlausum handtökum, eins-
og þetta væri merkileg athöfn og tilheyrði sköpun
heimsins. Svo þagði hann og starði útí loftið eins og
nú væri hann feiminn við mig. Við vorum einsog tveir
ferðalangar sem mætast í mörkinni, langar til að talast
við, segja vinarorð, vera uppörvandi, en geta það ekki
vegna þess, hve lítið þeir þekkja til hugsana hver
annars.
Hann horfði útí loftið — og var gamall maður á
kvisti, — og þekkti eftilvill enga. Ég bruddi kandís-
inn hans — og var lítill strákur sem hafði ekki vit á
neinu, ekki einusinni spánarstriðinu eða fiskiríinn.
— Bráðum koma jólin, sagði ég svo, rétt til að
segja eitthvaÖ.
Það var einsog öldungurinn hefði 'ekki átt von á ég
ávarpaöi hann, og það var einsog hann hrykki við.
— Já, já, bráSum koma nú jólin blessuð, sagði hann.
Og aftur þögðum við. Kannski talaði hann sialdan
við fólk, og þá helzt um tóbak, eftilvill kunni hann
ekki að tala við litla stráka sem hlaupa á götunni, en
hann með prik sitt hrasandi.
En ég sagði:
— Skyldu jólasveinarnir ekki fara að koma?
Gamlinginn brosti við:
—■ Jú, drengur minn. Ætli þeir fari nú ekki að láta
sjá sig, piltarnir þeir. Hann þagnaði, en bætti svo við.
Og blessað huldufólkið og álfarnir. Það er nú vant að
láta á sér bera um jólin og nýárið. 0 það er nú það.
Og áður en ég vissi af vorum við komnir í hrókaræð-
ur um huld.ufólk og jólasveina, jafnvel útilegumenn.
Níels kunni sögur. Hann sagði mér frá ýmsum skrítn-
um körlum og kerlingum, — og álfarnir væru svosem
ekki alveg hættir að sjást ennþá, hann hélt nú ekki.
Klukkan var orðin tíu, þegar ég kom heirn um kvöld-
ið, kandísinn löngu búinn, og ég fékk skammir, en tók
þeim méð þöglu umburðarlyndi, einsog þeir gera sem
eiga leyndarmál.
Ég var tíður gestur á kvistinum hjá Níelsi gamla eft-
ir þetta. Við urðum vinir þrátt fyrir aldursmuninn.
Níels áttí enga ættingja og fáa kunningja. Hann var
fæddur uppvið fjöllin, þarsem útilegumennirnir og
jólasveinarnir búa, og þar halda álfarnir þing —,
skar nú tóbak í nefið á sjóurunum á mölinni, — og það
var hans ánægja að tala um vætti Islands. Hann þekkti
Gretti Ásmundarson gjörla — og trúði á sólina. Allt-
af var allt í sömu skorðum í herberginu hjá Níelsi. Og
það var erfitt að hugsa sér það öðruvísi en það var.
Ég sat við fætur hans og hlýddi á sögur hans, meðan
tóbaksjárniö skar bitana öruggt og rólega einn eftir
annan.
— Hefurðu aldrei átt konu? vogaði ég mér einusinni
að spyrja.
Öldungurinn pírði örlítið, leit síðan á mig:
— Átt konu, svaraði hann. Það er nú það. Það er
nú allt eftir við hvað er átt með því. En ég hef aldrei
verið kvæntur. Og brosti.
— Nú, sagði ég.
Hann.var einsog rödd íslands.
Nei, hann hafði aldrei átt konu. í æsku hafði hann
veriö á flækingi. Lausaleiksbarn var hann, það var svo
sem ekki því að leyna. Móðirin dáin fyrir hans mitini.
Hafnaði síðan á bæ hjá hreppstjóra nokkrum. Það var
mikil jörð, höfuðból. Átti þar glaðar stundir með dótt-
ur hans gjafvaxta, en hann var látinn fara, þegár
ávöxtur þeirra ánægjustunda kom í ljós, og hrepp-
stjóradóttirin drifin í hjónasængina með jarðeigenda
einum fertugum þar í dalnum. Þá hafði hann sex um
tvítugt. Tók saman pjönkur sínar og réðist sem land-
maður í verstöð. Og það var nú hérna. Hafði ékkert
frekar heyrt af ástmey sinni, þvísiður unganum, en
skar hinsvegar í nefiÖ fyrir þá sem vildu og drakk
svart kaffi á mölinni, bráðum sjötugur. — Þetta var nú
hans saga, hvorki mikil né merkileg, nei, en hann hafði
ekki undan neinu að kvarta utan gigtarskrattanum.
— En hvaða stóra bók er þetta þarna ó hillunni
þinni? spurði ég. Er það biblían?
— Ó nei, drengur minn. Það er ekki þvílíkur hé-
gómi, nei, það er sagan af Brennunjáli og aftan við
hana Grettissaga. Það hefur verið mín lesning ö]I þessi
ár.
— Ekki hefúrðu þó allar álfasögurnar þaðan?
spurði ég.
Hann kvað nei við. En það hafði verið gömul kona,
Guðbjörg hét hún víst sem hafði sagt honum fjölda
æfintýra og sagna í rökkrinu fyrir 60 árum. Það var
nú það. Og hann hafði svo rifjað þetta upp við vinnu
sína, bæði í sveitinni og líka eftir að hann kom á möl-
ina. Það hafði verið gæðakona, Guðbjörg, dó úr brjóst-
veiki.
Þegar ég var á ellefta órinu fluttum við búferlum í
annan landsfjórðung. Ég saknaði félaga minna, en þó
var kannski leiðast að skiljast við gamlingjann á kvist-
inum.
Ég var kominn undir tvítugt, þegar ég kom að nýju á
bernskustöðvar mínar. Ég spurðist fyrir um Níels.
— Jú, svaraði fólk. Hann sker ennþá. Ekki ber á
öðru.
Og þegar ég barði að dyrum á kvistinum hjá honum
138 LANDNEMINN