Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Blaðsíða 30

10
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
greinin, því hún er bæði betur
skrifuö og merkilegri. í henni veg-
ur hann að samtímaritdómurum,
sem lítið gerðu annað en að tína
saman orð í nýjum bókum og
brennimerkja þau sem vonda ís-
lenzku, af því þau fundust ekki í
fornum bókum, eða sýndu nýjar
orðmyndir er ekki fundust í skóla-
málfræðinni. “Málhreinsunarstefn-
an íslenzka sækir ekki í hættu-
laust horf fyrir góðan stíl. Það er
ekki aðeins að liún amist við hverju
orði, sem hefir suðrænan litar-
hátt, hvað vel sem það lýsir til-
tekinni hugsun umfram önnur orð.
Hún þokar markmiði stílsins aftur
margar aldir. Eg heyrði nýlega einn
rithöfund þeirrar stefnu finna það
að skáldsögum okkar, að málið á
þeim væri ekki nógu klassiskt. Eg
vil láta alla skrifa eins og Snorra,
bætti hann við. — Nei, það er sann-
arlega ekki nútíöarmálið, s0m snih-
ir skáldsögum vorum. Það er sann-
arlega ekki forntungnastælingin,
sem mundi bæta þær. Snorramál
verður ekki ritað. . . . Við getum
leikið okkur að því við skrifborð-
ið að reyna að líkja eftir snild-
arlegum sögustílnum. En sú eftir-
líking, hún er ekki málið, sem við
tölum, þegar við erum sannastir.
Höfundurinn mundi aðeins rita það
mál. Það er ekki málið, sem hann
talar við unnustu sína, eða huggar
á sorgmædda móður sína, eða kall-
ar á hjálp á í lífshættu. En beztu
rithöfundarnir eru þeir, sem skrifa
svo að við heyrum þá tala. Móður-
mál ástríðnanna er bezti stíllinn.”
Þetta er ekki einungis skynsam-
leg bending til málhreinsunar-
manna, heldur markar einnig
stefnu Kambans sjálfs sem rithöf-
undar. í þessu ljósi verður að
skoða nýjungar Kambans á sviði
máls og stíls. Þær hafa verið allr-
ar virðingar verðar, en þó hygg eg
að höfundur hafi ekki náð tak-
marki sínu, enda liefir liann haft
illa aðstöðu að rita á tveim tungu-
málum. Sýnir dæmi Gunnars Gunn-
arssonar, að það er engum heigl-
um hent; svo að öllu athuguðu er
meiri ástæða til að þakka Kamb-
an fyrir það, sem liann hefir gert;
en dæma hann fyrir það, sem á-
fátt kann að vera.
Loks er ritdómurinn um Bónd-
ann á Hrauni. Hann sýnir hve hrif-
inn Kamban hefir verið af Jóhanní
Sigurjónssyni og skáldskap hans.
“Ef spurt er að, hvað sé einkenni-
l?gt við J. S., hvar hann nái bezt-
um tökum á listinni, þá er það f
þeim mætti, sem getur ráðið yfir
tilfinningum lesarans og stilt þær
við sitt hóf, eða þetta, sem vér
nefnum ‘hamning,.” Einkum er
hann hrifin af hinum rómantísku
líkingum Jóhanns, þær “læsast inn
í hugann”. Það kemur því ekki á.
óvart. að Kamban gerist sporgeng-
ill Jóhanns Sigurjónssonar, eigi að-
eins í því að rita leikrit á Dönsku
og og íslenzku eins og Jóhann
hafði gert fyrstur manna, heldur
einnig um efnisval og húning fyrstu
verka sinna. Verður vikið að þvf
síðar.
III.
Til Kaupmannahafnar sigldi
Kamban 1910 og gekk þá um haust-
ið á háskólann, þar sem hann lagðf
stund á heimspeki, bókmentir og-
fagurfræði. Hefir hann líklega tek-
ið heimspekispróf vorið eftir. En