Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1932, Blaðsíða 83

JÓN SKÁLD ÞORLÁKSSON
63
lenzkur til þess aö gerast nokkur
liermikráka í kveðskap sínum.
Hitt þarf enginn að efast um,
aö það hefir verið séra Jóni ágæt-
ur skóli, að eiga fangbrögð við
hina mörgu erlendu snillinga; hann
hefir stórum þroskað ljóðgáfu sína
í þeirri miklu aflraun að snúa rit-
um þeirra á íslenzkt mál.
V.
Það sætti meira en lítilli furðu,
€f jafn mikilhæft og stórvirkt skáld
eins og séra Jón Þorláksson, hefði
eigi haft meiri áhrif á bókmentir
þjóðar sinnar. Reyndin sýnir, að
frá honum liggja þræðir til margra
síðari skálda íslenzkra, og nokk-
urra hinna merkutsu. Hefir dr. Jón
Þorkelsson þjóðskjalavörður rann-
sakað þetta efni, og þar sem ef-
laust má treysta niðurstöðum hans,
vil eg tilfæra þær, enda væri séra
Jóni óréttur gerður, ef ekki væri
•dregin athygli lesanda að því, hve
álirifaríkur hann varð í íslenzku
menningarlífi.
“Öll næstu skáldin á eftir hon-
um ólust upp við ljóð hans og
drukku þau inn í æsku. Það gat
ekki oröið áhrifalaust, að minsta
kosti ekki á meðan þeir voru ung-
ir, og ekki til fulls búnir að finna
sjálfa sig. Hjá engum af enum
stærri skáldum ætla eg að kenni
eins mikilla áhrifa frá Jóni Þor-
lákssyni eins og hjá Bólu-Hjálmari.
Hjálmar ólst upp á Svarlbarðs-
strönd og í Kræklingahlíö, svo að
kalla samtímis við séra Jón öll ár-
in 1796—1819, þar sem liéruðin öll
kváðu við af kveðskap séra Jóns
og vísur hans flugu út jafnharðan
og þær urðu til. Hjálmar hefði þá
ekki verið jafn námfús og hann var,
hefði það látið sig án vitnisburðar
. . . Hitt er annað mál, að Hjálmar
fann sjálfan sig fljótlega, eftir því
sem þroski færðist yfir hann, og
gerðist það stórfelda og rammein-
kennilega skáld, sem alkunnugt er.
Séra Hallgrímur, faðir Jónasar
skálds, var aðstoðarprestur séra
Jóns Þorlákssonar, og Jónas ólst
bar upp í sóknum hans, og var 12
vetra þegar séra Jón andaðist. Það
þarf ekki að spyrja að því, í and-
rúmslofti hvaða ljóðagerðar hann
hefir alist upp, þó að hann færi
sínar eigin leiðir, þegar hann fékk
menning og “lesningu”. En mun-
að hefir hann, óvart eða vísvitandi,
eftir fallegu vísunum séra Jóns til
Bjarna Thorarensens 1818: “Tinda-
fjalla eg sé alla”, þegar hann orti
“Vorkvæði” sitt, sem eins byi'jar,
undir sama bragarhætti. Sama er
að segja um Jón Thoroddsen, þeg-
ar hann kveður “I landsýn”, einnig
undir sama bragarhætti og byrjar
eins. Keimurinn er auðþektur hjá
báðum. Jafnvel annað eins merkis-
skáld og Grímur Thomsen, sem
ekki var mikið gefinn fyrir að éta
eftir öðrum, sýnist ekki hafa verið
ýkjalangt í huga sínum frá þýðingu
séra Jóns eftir Horaz: “Um livað
biður óðarsmiður”, þegar hann orti
“Ávarpið til ættjarðarinnar”, og
bað um, að “enginn falli ærugalli á
hana þá”. Það er alkunnugt að
Steingrímur varð í æsku fyrir en-
um mestu áhrifum af ljóðum séra
Jóns, svo að jafnvel þau hefði vak-
ið hann sjálfan til Ijóðagerðar ung-
an. Hve mikil fyrirmynd þau voru
fjölda af alþýðuskáldum vorum á
sínum tíma, er eitt af því, sem eng-