Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1967, Page 38

GÍSLI JÓNSSON:
Ymisleg sjónarmið
Fyrir mörgum árum hafði ég með
höndum mánaðar eða hálfsmánaðar
rit um bókmenntir og fagrar listir,
sem ég hefi gleymt nafninu á. En
það var víst of gott fyrir allan þorra
almennings, og lognaðist því brátt
útaf. í hverju hefti var ein síða eða
svo, sem gekk undir nafninu „Point
of View“. Mætti líklega kalla það
á íslenzku „Ýmisleg sjónarmið“, því
þar voru rædd málefni og menn frá
ýmsum hliðum. Minnti nafnið mig
á Alþingisvísurnar um og eftir síð-
ustu aldamót, sem nefndar voru
„Frá almennu sjónarmiði.11 En til-
efni þeirra var, að einn þingmaður-
inn hélt víst aldrei svo ræðu í þing-
salnum, að hann ekki viðhefði
orðatiltækið „frá almennu sjónar-
miði.“ Út af þessu varð svo til heill
flokkur vísna um allt sem fram fór
í þinginu. — Margar vísurnar all-
persónulegt eðlis. Man ég hér eina
í svipinn, sem sýnir andann:
Doktor forni halaháll,
hlykkjóttur í sniði,
í landssjóð smýgur eins og áll
frá almennu sjónarmiði.
Allar vísurnar enduðu á þessari
sömu ljóðlínu.
Ekki veit ég hvort það er sæmi-
legt eða viðeigandi að níðast á þessu
riti með staksteinum frá ýmsum
tímum, sem ég hefi stungið tánum
í á lífsleiðinni, en samt ætla ég nú
að láta það flakka.
1.
Um dagin, þegar ég var að skila
af mér bókunum mínum fyrir fullt
og allt, varð mér á að fletta hinni
stóru og merkilegu bókmenntasögu
Islendinga eftir Dr. Stefán Einars-
son. Að vísu hafði ég lesið hana áð-
ur spjaldanna á milli, en nú varð
mér það ljósara, að rauði þráðurinn
er sá, að ekkert sé svo frumlegt í
ræðu eða riti, að það eigi sér ekki
eldri uppruna eða fyrirmynd.
Revndar er þetta ekki ný skoðun.
Jafnvel Salómon hélt þessu fram
fyrir þrjú þúsund árum, og Þor-
steinn Erlingsson, á vorum tímum,
í hinu meistaralega kvæði sínu, um
samhengi íslenzkra ljóða, er hann
nefndi Aldaslag. Og svo er um
marga fleiri. Að sumu leyti er þetta
fróandi, að ekkert fari alveg for-
görðum af hugsjónum mannsand-
ans. en samt reisir sig sama spurn-
ingin upp aftur og aftur í huga
manns: Ef allt, sem við vitum og
skynjum, er eilíft áframhald þess,
er áður var, hvar er þá hið óum-
flýjanlega upphaf? Hver spann
þráðinn fyrir hundrað þúsundum
ára, sem rennur í gegnum kvæðin
okkar, sem ort eru í dag?
2.
í gömlu tímariti rakst ég á sjálfs-
ævisögu gamals íslenzks bónda, sem
ég þekkti lítillega fyrir um það bil
70 árum. Þetta var mesti sómakarl,
sem bjó lengi góðu búi og hjálp-
aði eflaust nágrönnum sínum eftir