Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2000, Síða 343
Tækni og vísindagreinar 341
Gufuþrýstingur innanhúss og utan
Það sem knýr vatnsgufu í lofti í gegnum efni, eins og gleypið eða gufuopið byggingarefni,
er mismunur hlutþrýstings gufunnar sitt hvorum megin við efnið. Röksemdin, sem lýst er i
innganginum, hlýtur því að hafa sem forsendu að gufuþrýstingur sé meiri inni í húsum en
úti, a. m. k. að jafnaði til lengri tíma litið. Fræðilega séð virðist forsendan vera mjög eðli-
leg, eins og ráða má af því sem hér fer á eftir.
I langflestum húsum er loftræst með útilofti um opna glugga eða dyr. Miðað við rúmtak
loftmassa innanhúss má líta á útiloftið sem óendanlega stórt forðabúr, sem inniloftið
endurnýjast sífellt af. Verði engin vatnsgufa til inni má gera ráð fyrir að inniloftið verði,
þegar allt kemur til alls, einfaldlega tiltekinn massi útilofts, sem hefur fengið innihitastig í
stað útihitastigs. Við slik skilyrði er þiýstingur vatnsgufu sá sami úti og inni. Auðvelt er að
sýna þetta stærðfræðilega út frá almennu gasjöfnunni (ideal gas law) og lögmáli Daltons um
hlutþrýsting [l].
I flestum húsum er hins vegar einhver starfsemi, sem hefur í för með sér myndun vatns-
gufu, eins og matreiðsla, þvottur, böðun og öndun. Við þess háttar algengar aðstæður er því
eðlilegt að gera ráð fyrir að hlutþrýstingur vatnsgufu sé að jafnaði hærri i innilofti en útilofti.
Af þessu leiðir að í flestum venjulegum húsum ætti að vera fall í þrýstingi vatnsgufu út í
gegnum útveggina. Fyrrgreind röksemd virðist því eiga fyllilega rétt á sér, svo framarlega
sem allar forsendur hennar standast.
Við loftræstingu í veðri sent er stöðugt með tilliti til hitastigs og loftraka ryður útiloftið
smám saman inniloftinu út úr húsunum og ætti þannig að vinna gegn aukningu gufuþrýst-
ings frá starfsemi innandyra. Streymishraði vatnsgufu út í gegnum veggi húsa ætti því að
vera háður magni gufu, sem myndast inni, og umfangi loftskipta að utan á tilteknu tímabili.
Engu að síður er viðbúið að öðru hverju geti þrýstingur vatnsgufu orðið nokkru meiri úti en
inni í skamman tíma, ef til vill fáeinar klukkustundir, á meðan inniloft er að endumýjast af
útilofti eftir að votviðri brestur á eftir þurrk.
Slíkar fræðilegar hugleiðingar má vafalaust styðja mælingum á hitastigi og loftraka og
útreikningum á gufuþrýstingi fyrir loftslag víðs vegar um heiminn. Nokkrar mælingar hér á
höfuðborgarsvæðinu í sept. 1997 sýndu vissulega að vatnsgufuþrýstingur væri svolítið meiri
innanhúss en utan í flestum tilvikum. í nokkmm tilvikum reyndist hann vera jafn, en aldrei
minni [2].
Streymi vatnsgufu í gegnum veggi
I stærðfræðilíkani því sem algengast virðist vera að nota til að reikna rakastreymi út í gegnum
veggi húsa, em lögð saman gildi viðnáms hinna ýmsu laga byggingarefna gegn streymi
vatnsgufu [1]. Notuð er einföld jafna með streymisstuðli (transport eða diffusion coefficient)
fyrir sérhvert lag í þversniði veggjarins, en stuðullinn er efniseiginleiki sem mæla þarf [3].
Gildi stuðla má viða finna í gögnum, en oft án tilvísunar i mælingaraðferð eða skilyrði við
mælingar, og geta þau því verið allbreytileg eftir því hvar þau em tekin. Nákvæmni í
útreikningum á rakastreymi er hins vegar augljóstega mjög háð vali á slíkum gildum.
Við val á gildi gufustreymisstuðuls íyrir vatnsdrægt efni, eins og t. d. steinsteypu, verður
að gæta ýtrustu varkárni. Háræðar steypu, þ. e. flutningsleið vatnsins, verða að hluta til fylltar
og „stoppaðar“ af vatni í vökvaástandi, þegar rakastigið er tiltölulega hátt en ennþá undir