Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2000, Síða 344
342 Árbók VFÍ/TFÍ 1999/2000
mettunarmörkum. Við þess háttar skilyrði verður flutningur raka í gegnum steypuna flókin
blanda vatnsgufustreymis, háræðaþéttingar gufu, háræðaflutnings vatnsvökvans og upp-
gufunar [3]. Sýnt hefur verið fram á að gildi streymisstuðulsins verður afar viðkvæmt fyrir
breytingum bæði á hlutfallsloftraka í háræðum og v/s-tölu steypunnar við hátt rakastig
hennar [4]. Af þessu má ráða að reiknilíkan með gufustreymisstuðlum, sem mældir eru fyrir
steypu við rakastig langt frá því sem á við raunveruleg skilyrði mikils raka, er líklegt til að
vera mjög villandi. Það hentar því varla til að segja fyrir um æskilega eiginleika máln-
ingarhúðar á veggi.
Mælingar á raka í útveggjasteypu húsa
Á fyrri hluta síðasta áratugar voru gerðar nokkrar tilraunir á stcyptum steinum með ýmsum
yfirborðsefnum, bæði í veðrunarstöð Rb á Keldnaholti og sérhönnuðum búnaði hjá Rb, þar
sem líkt var eftir regni og vindþurrkun [5]. Ennfremur hefur farið fram margvísleg skoðun
á ýmsum húsum síðustu tvo áratugina eða svo. Hvort tveggja hefur gefið greinilegar vís-
bendingar um að rakabúskap m. 1.1. húða á útveggjum steyptra húsa kunni að vera háttað á
annan veg en almennt hefur verið talið, þ. e. að húðir að utan megi ekki hindra gufú sem sé
á leiðinni út í gegnum veggina.
Þessar vísbendingar leiddu til frekari rannsókna með verkefninu „Steinfletir utanhúss“
sem nefnt var hér í byrjun. Meginmarkmið þess er að fá svör við því hvort óhætt sé að hafa
utanvert á steyptum veggjum húsa sterkar, tiltölulega þykkar og gufuþéttar máln-ingarhúðir,
sem eru nógu gúmmíkenndar til þess að geta lokað algengum sprungum allvaranlega og fá
þannig fram aðferðir sem gætu minnkað viðhaldskostnað við yfirborðsfrágang verulega.
Hluti af verkefni þessu voru kerfísbundnar rannsóknir á langtímaáhrifúm yfírborðsefna
á raka í steinsteypu útveggja húsa á höfuðborgarsvæðinu. Fyrsta skref rannsóknanna voru
mælingar á borkjarnasýnum, á rakamagni í veggjum 18 valinna húsa einangraðra að innan.
Til þess að geta sem best borið saman niðurstöður fyrir hin ýmsu hús voru veggirnir valdir
þannig að sem flestar aðstæður aðrar en yfírborðsefnin að utanverðu væru sem líkastar frá
einu húsi til annars. Reyndar voru veggirnir ýmist múrhúðaðir að utan eða ekki, en í öllum
tilvikum var múrhúð innan á einangruninni og málað að innan með hefðbundinni plastþeytu-
málningu, eftir því sem næst varð komist. Hvergi voru ofnar við útveggina né gluggar, dyr,
loft- eða gólfplötur, veggir eða skilrúm í námunda við sýnatökustaðina.
Þá voru húsin valin þannig að yfírborðsefnin spönnuðu sem víðast svið m. 1.1. væntan-
legs viðnáms þeirra gegn streymi vatnsgufu og gegn ísogi vatns í vökvaástandi, og þannig
að forsaga yfírborðsefnanna væri nógu vel þekkt. Á þremur húsanna var ekkert yfír-
borðsefni, á tvö hafði einungis vatnsfæla verið borin, en á hinum 13 voru kerfí ýmissa máln-
ingarhúða. Sumar húðirnar voru þekktar fyrir að vera mjög gufuopnar, sumar fyrir að vera
mjög gufúþéttar en aðrar þar á milli. Þá voru húðirnar allt frá því að vera tiltölulega þunnar
upp í það að vera allþykkar. Þess var gætt að á öllum húsunum hefðu yfírborðsefnin staðið
óhreyfð eða „óbreytt“ í minnst fímm ár eða svo fyrir sýnatökuna.
Sýnin, sem tekin voru í des. 1996 og jan. 1997, voru 10 cm í þvermál, þurrboruð út lárétt
alveg í gegnum veggina. Úr hverjum vegg voru teknir tveir kjarnar (þrír í einu tilviki), með
15-20 cm á milli. Sýnatökuveggirnir voru tveir fyrir hvert hús, þannig að annar sneri því