Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2000, Blaðsíða 367
Tækni og vísindagreinar 365
snjóbræðsluslöngurnar eða tapast. Varmi sem hitar upp jarðveginn byggir upp og heldur við
varmaforða í jörðinni. Sá varmi er seinn að skila sér upp á yfirborðið og nýtist fyrst og
fremst sem varmaforði en að jafnaði ekki til að bræða snjó. Sá hluti varmagjafar sem tapast
er kallaður jaðartöp. Þau eru töp niður í jörð, baktöp, og töp til hliðar, hliðartöp. Við
hliðartöp berst varmi út til umhverfisins og leitar til yfirborðsins til hliðar við sjálft
snjóbræðslusvæðið. Sá varmi nýtist ekki og er tapaður varmi. Hlutfall jaðartapa er hærra
eftir því sem vannamótstaða í yfirborði er meiri. Vannatöp við stöðuga upphitun eru miklu
minni en vannatöp við óstöðuga upphitun. Hér á landi er algengt að vera með stöðuga
upphitun með notkun bakrennslis hitaveituvatns frá húsum sem stöðugt er látið renna í
gegnum snjóbræðslukerfið.
Til að varmagjöf nægi fyrir varmaþörf verður hún að duga fyrir bæði nýttum og ónýttum
varma, þ.e. varma upp og varma niður og til hliðar. Jafna fyrir varmagjöf verður
eða
^varmagjöf ^ varmaþötf + ^jaðartöp
varmagjöf ^ ^varmaþötf
(3)
(3a)
þar sem k er margföldunarstuðull fyrir jaðartöp.
Jaðartöp eru háð, á sama hátt og varmagjöf og afköst, ýmsum breytum svo sem veðráttu,
aðallega útihita og vindhraða, yfirborðshita, varmamótstöðu i yfirborði, vannaleiðni
jarðvegs og hita vökva í snjóbræðsluslöngum. Afgerandi fyrir afköst og jaðartöp eru gerð
yfirborðs, stærð snjóbræðslusvæðis og lögun. Gerð sands eða hlífðarlags og dýpt snjóbræðslu-
slangna undir yfirborði hafa sömuleiðis mikil áhrif. í flestum tilfellum má reikna með
álagsstuðullinn sé á bilinu 1,1 til 1.5, þ.e. 1,1 < k < 1,5.
Varmaþörf
Veðurfarsathuganir
Veðurfarsgögn fengust frá Veðurstofu Islands. Þau ná yfir mælingar á þrjátíu ára tímabili,
árunum 1961-1990, í veðurathugunarstöðinni í Reykjavík. Fyrst og fremst er um að ræða
sólarhringsmeðaltöl mælinga á þeim veðurfarsþáttum sem skipta máli við útreikning á
varmaþörf vegna snjóbræðslu. Einnig fengust ýmis mánaðarmeðaltöl fyrir þetta tímabil og
loks nánari upplýsingar um mikla snjókomudaga. Við mat á varmaþörf snjóbræðslukerfa,
samkvæmt jöfnu (2), er þetta þrjátíu ára tímabil notað til að gera tíðnigreiningu á snjókomu
og öðrum veðurfarsþáttum.
Tíðnigreining á snjókomu
Við mat á varmaþörf verður, eins og áður segir, að gera tíðnigreiningu á snjókomu ásamt
öðrum veðurfarsþáttum, þ.e. lofthita, vindhraða, rakastigi, yfir ákveðið árabil. Gögnin frá
Veðurstofunni uni veðurfarsþætti á árunum 1961-1990 eru sólarhringsmeðaltöl. Við nánari
athugun á tíðni og tímalengd snjókomu lætur nærri að á hverjum sólarhring snjói samfleytt
eða samtals í þrjár klukkustundir þá sólarhringa sem snjóar. Hér verður því miðað við að
snjór falli jafndreift á þremur klukkustundum samtals á snjóadögum. Snjókoman er þannig