Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2000, Blaðsíða 346
344 Árbók VFÍ/TFÍ 1999/2000
Niðurstöður rakamælinga
Meðalgildi u, uc og Sc eru sýnd í töflu 1 fyrir bæði suðlægar og norðlægar hliðar húsanna
18. I fremsta dálkinum eru tákn fyrir yfirborðsefnin á sýnatökuveggjunum, en táknin eru
skýrð stuttlega í töflu 2 og nánar skilgreind í Rb-blaði [9]. Þar sem „+“ er á milli tákna er
um að ræða kerfi fleiri en einnar gerðar málningarhúðar, en röð táknanna segir til um röð
einstakra gerða húða talið frá steinfletinum. Lýsingar eru byggðar bæði á tiltækum
upplýsingum og einföldum athugunum, m. a. með kvarðaðri smásjá. I öðrum dálki eru tákn
fyrir sýnatökuhúsin, þar sem síðasti bókstafurinn tilgreinir sýnatökuvegg, S suðlægan og N
norðlægan. Þriðji dálkurinn tilgreinir gerð einangrunar og þykkt hennar: Fpl táknar
pólýstýrenfrauðplast og Hlmp hálmplötur. Þá kemur dálkur um múrhúð, með þykkt hennar
í mm, og síðan um þykkt málningarhúðar í pm.
Töflu 1 er skipt með línubili í flokka eftir megingerð yfírborðsefna eða kerfisflokki
þeirra. Fyrst eru flokkar veggja sem einkennast af tiltölulega þykkum húðum, sem gera má
ráð fyrir að séu mjög þéttar gegn vatnsgufú, þ. e. hafa mikið viðnám gegn streymi gufú, en
neðan til eru flokkar gufúopinna húða, vatnsfælna einvörðungu og engra húða. í síðasta
dálki töflu 1, auðkenndum með Sc-fl, eru reiknuð meðaltalsgildi Sc fyrir hvem flokkanna.
Athugun á töflu 1 leiðir í Ijós nokkur eftirtektarverð atriði. Eitt er að rakastig veggjanna
er að jafnaði mjög hátt, en að meðaltali er Sc, hlutfallslegt rakamagn þeirra, 82 % á miðjum
vetri. Segja má að sýnatökuveggirnir endurspegli þokkalega umrædda megingerð útveggja
hér á landi. Af niðurstöðunum má því ráða að veruleg hætta geti oft verið á frostskemmdum
í útveggjasteypu, sem ekki hefúr við lögn verið gerð frostþolin með réttri íblöndun lofts. Slík
áhætta er talin vera fyrir hendi ef Sc er stærra en um 60 til yfir 90 %, háð steypugæðum[3].
Ýmsar athuganir hjá Rb á umliðnum ámm hafa sýnt að steypa er ekki frostþolin í
umtalsverðum hluta útveggja húsa, t. d. á höfúðborgarsvæðinu.
Annað eftirtektarvert er að hlutfallslega rakamagnið í norðlægum veggjum er ekki lægra
en í suðlægum. Beint liggur við að skýra þetta með því að meiri hiti af skini sólar á
suðurveggi vegi upp meira regnálag á þá í samanburði við norðurveggi. Öflugri blotnun og
þornun á víxl á suðurveggjum gæti þannig hafa leitt til þess að sama rakahlutfall hafi verið
í þeim að jafnaði og í þeim norðlægu, þegar sýnin vom tekin. Þétting vatnsgufú, þ. e. daggar-
myndun, á yfirborði norðurveggja gæti hins vegar trúlega verið meginástæða blotnunar þar
öðm hverju, þótt ósýnileg kunni að vera, og þar mcð rakaálags umfram beinan hlutþrýsting
gufú í útiloftinu. Skýringin á því að steypuskemmdir í húsum reynast mun algengari að
sunnanverðu en að norðan, gæti aftur á móti legið í því að frostþíðusveiflur í ytri lögum
veggjasteypu séu trðari af því að sólarhiti nái að þíða vatn í háræðum hennar á björtum frost-
dögum.
Mikilvægasta atriðið til að beina athygli að í töflu 1 er reyndar sú staðreynd að
niðurstöður mælinganna sýna fylgni hlutfallslega rakamagnsins, Sc, við megingerð eða
flokk yfirborðsefna. Meginlínurnar eru að á veggjum þar sem húðirnar em tiltölulega
gufuþéttar, að því er reikna má með, og eða þykkar, hefúr Sc að jafnaði töluvert lægra gildi
en þar sem engar húðir em, eða þar sem aðeins er vatnsfæla eða fremur þunn húð sem ætla
má að sé tiltölulega gufúopin.
Við nánari athugun má sjá að vatnsfælur virðast hér ekki hafa haft nein áhrif í þá átt að
lækka hlutfallslegt rakamagn, að meðaltali í þversniði útveggjanna í innbyrðis samanburði
við veggi með öðmm yfírborðsefnum eða engum yfirborðsefnum. Vatnsfælur hafa þó aðal-
lega verið á markaði vegna sérstakra eiginleika sem þær hafa verið taldar hafa til þess að