Bændablaðið - 11.12.2001, Síða 2

2
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. desember 2001
Bók um æðarfugl og
æOarnækt á íslandi
í nærfellt Ijögur ár hefur nú
verið unnið að gerð bókar um
Æðarfugl og æðarrækt á íslandi.
Æðarræktarfélag Islands ákvað
skömmu fyrir þrítugsafmæli sitt,
sem var 1999, að efna til rits sem
helgað yrði æðarfuglinum og
æðarræktinni í landinu. Jónas
Jónsson fyrrverandi búnaðar-
málastjóri var fenginn til að rit-
stýra verkinu.
Frá upphafí var það ætlunin
láta taka saman alþýðlegt fræðirit
um allt er varðar æðarfuglinn og
æðarræktina bæði frá náttúru-
fræðilegu og sögulegu sjónarmiði.
Fugla- og dýrafræðingamir Ævar
Petersen og Karl Skímisson vom
fengnir til að skrifa ítarlegar greinar
um æðarfúglinn sem tegund og þá
sjúkdóma og skaðvalda sem hann
hijá. Valdimar H. Gíslason sagn-
fræðingur á Mýmm skrifar um
dúnhreinsun og dúnverslun frá fyrri
tímum til nútímans.
Ami Snæbjömsson gerir grein
fyrir hirðingu æðarvarps og ræktun
æðamnga og því hvemig víða
hefúr tekist að kveikja nýtt varp
með ýmsum aðgerðum.
Þessir kaflar m.a. gera bókina
að mjög gagnlegu fræðslu- og leið-
beiningariti. Mikið má einnig læra
af ffásögnum fólks sem lýsir
minningum og reynslu sinni af
þátttöku í varphirðu. Níu manns
hvaðanæva af landinu skrifa slíka
þætti undir heitinu "Dagur í æðar-
varpi". Þar er lýst eldri sem yngri
starfsháttum og kemur ffarn hve
breytilegir þeir gátu verið eftir
stöðum og tíma.
Enn er þá ótalið að rakin er
saga löggjafar varðandi æðarfúgl
ffá þjóðveldislögum til nútímans.
Saga ÆÍ og saga leiðbeininga í
æðarrækt er rakin. Mörgum mun
og þykja forvitnileg saga tveggja
æðarræktarfélaga sem störfuðu
undir lok 19. aldarinnar: "Æðar-
ræktarfélagsins á Breiðafirði og við
Strandaflóa", sem kallað var
"Vargafélagið" af mörgum, sakir
vasklegrar ffamgöngu sinnar við að
vinna á þeim vörgum sem menn
einkum töldu að stæðu æðar-
fuglinum fyrir þrifúm, þar á meðal
eminum. En sumir telja að
amastofninn hér á landi hafi ekki
borið sitt barr síðan, m.a. vegna
aðgerða félagsins. Annað félag,
"Æðarræktarfélag Sléttunga"
starfaði um sama leyti, en með
nokkuð öðmm hætti.
Síðasti kafli bókarinnar og sá
lengsti er: "Skrá um varpjarðir á
Islandi". Þar em taldar allar jarðir
sem vitað er að hafi haft nokkur
hlunnindi af æðarvarpi, fyrr og
síðar. Lýst er staðháttum jarðar og
varps og sögu þess eftir því sem
heimildir leyfa. Alls em þar taldar
nokkuð á sjötta hundrað jarðir.
Bókin er hin veglegasta að allri
gerð, um 528 síður í stóm broti og
með rúmlega 500 ljósmyndum og
teikningum. Utgefandi er Mál og
mynd.
Guðni Ágústsson, landbúnaðarráðherra, tekur við eintaki úr hendi Jónasar Helgasonar, formanns Æl.
Jónas Jónsson fylgist með.
Hreindýrakjöt er
heilbrigðisskoOaO og
sflmplaO í elMúsum
"Undanfarin ár hefur hreindýrakjöt sem ætlað er til sölu á opin-
berum markaði verið heilbrigðisskoðað og stimplað í sláturhúsum,
samkvæmt reglum sem yfirdýralæknir sendi héraðsdýralæknum á
Austurlandi og reglugerð nr.452/2000 um stjórn hreindýraveiða.
Þetta er gert til að tryggja að öll aðstaða til meðhöndlunar á
skrokkum sé þannig úr garði gerð að hollusta afurðanna rýrni ekki í
meðförum þar til þær koma á borð neytendanna. Að mati dýralækna
sem gerst þekkja til þessara mála hefur meðferð á hreindýrakjöti
batnað mikið eftir að farið var að vinna eftir þessum reglum," sagði
Sigurður Örn Hansson, aðstoðaryfirdýralæknir, er hann var
spurður hvort rétt væri að dýralæknar skoði og stimpli
hreindýrakjöt.
-Ef svo er, af hverju er það
kjöt í betra standi til notkunar en
heimaslátrað?
"I sláturhúsum er sérstaklega
útbúin aðstaða til slátrunar á búfé
og heilbrigðisskoðunar á afúrðunum.
Aðstaða við heimaslátrun er ekki
eins fullkomin og í sláturhúsum,
kjötið er ekki heilbrigðisskoðað
og þar er ekki eftirlit með
hreinlæti og réttri meðferð
afurðanna."
-A ekki að skjóta hreindýr í
skrokkinn?
"í 14. gr. laga nr. 15/1994 um
dýravemd segir: "Dýr skulu
aflífuð með skjótum og sársauka-
lausum hætti". í 15. gr. sömu laga
segir: "Ávallt skal staðið að
veiðum þannig að það valdi
dýrum sem minnstum sársauka.
Skylt er veiðimönnum að gera
það sem í þeirra valdi stendur til
að aflífa dýr sem þeir hafa veitt
áverka.Við dýraveiðar skal þar að
auki fara að fyrirmælum gildandi
laga um vemd, friðun og veiðar
dýra". Mér er ekki kunnugt um að
i gildandi lögum eða reglum sé
sérstaklega tilgreint hvar skjóta
skuli hreindýr. Eg hef fengið
upplýsingar um að á námskeiði
fýrir leiðsögumenn með hreindýra-
veiðum, sem haldið var sl. vor,
hafi verið farið sérstaklega yfir
þetta efni og veiðimenn hvattir til
að skjóta aftan við bóg, einfald-
lega vegna þess að mun meira
öryggi er í því heldur en að skjóta
í hálsinn."
-Ef svo er, af hverju stimpla
dýralæknar þá skrokka sem ekki
sjást kúlnaför á og eru á leið inn á
veitingahús?
"Dýralæknar líta eftir því
hvort kjötið er heilbrigt, ómengað
og óskemmt, en í raun ekki eftir
því hvemjg dýrið var skotið."
- Af hverju er kjöt af villtum
fuglum hæft til sölu i verslunum
og liggur þar innan um aðra
kjötvöm. Hvað með salmonellu í
sjófugli og gæs?
"Reglur um meðferð á villtum
fuglurn eru afskaplega fábrotnar
og miða einkum að því að fyrir-
byggja að þeir mengi aðrar af-
urðir og aðrar afurðir mengist af
þeim í verslunum og á veitinga-
stöðum. Undanfamar vikur hefur
nokkuð verið rætt um að skerpa
þurfi reglur um meðferð villtra
fugla en það hefur ekki verið gert
enn."
-Af hverju er villbráð hættu-
rninni en heimaslátrað?
"Því miður em of algengt að
búQárafurðir valdi matareitrunum
og matarsýkingum en mér er ekki
kunnugt um nein slík dæmi um
villibráð hér á landi. Vísa að öðm
leyti til svara við spumingum hér
að framan," sagði Sigurður Öm
Hansson.
Strandafé bætir norskan sauðfjárstofn
Fosturuísar nr íslenskum
ám flutb'r úl í fyrsta skipd
Nýverið dvöldu þrír breskir sérfræðingar
norður á Ströndum við töku fósturvísa úr
ám sem eiga að bæta norskt sauðíjárkyn. í
Noregi er nokkur fjöldi sauðfjárkynja og er
eitt þeirra, Spælsau, samstofna íslenska
sauðfénu. Þetta kyn var nánast útdautt þar í
landi en á fyrri hluta síðustu aldar var hafist
handa við að viðhalda þessum stofni og var
það meðal annars gert með því að flytja
héðan hrúta til Noregs. Nú er talið að um
25-35 % af norska sauðfénu séu af þessum
stofni.
"Nokkur síðustu ár höfúm við orðið varir
við áhuga þeirra á að huga að innflutningi
héóan að nýju og hafa þeir öðm hvom haft
samband við okkur og hef ég hvatt þá til
þess að endurtaka sæðisinnflutning. Hins
vegar em sæðisflutningar ekki talin nægjan-
lega ömgg leið að mati sérfræðinga í
smitsjúkdómavömum," sagði Jón Viðar
Jónmundsson, sérfræðingur hjá Bænda-
samtökum íslands. Ömggasta leiðin með
tilliti til sjúkdóma er að flytja fósturvísa.
Um mánaðamótin ágúst-september kom
beiðni um að fá leyfi fyrir töku fósturvísa úr
íslenskum ám og um miðjan október kom
Qögurra manna sendinefnd á vegum norsku
sauðfjársamtakanna til að vinna málinu
brautargengi. Þeir settu sig í samband við
Þorstein Olafsson dýralækni á Selfossi
vegna hins tæknilega þáttar málsins og vann
hann að því allt til loka. "í mínum huga var
fullljóst að það besta sem við gátum boðið i
þessum efnum og sem mætti öllum þeirra
Þorsteinn Ólafsson, dýralæknir, greinir
fósturvísa í smásjá. Bbl/Guðfinnur.
kröfum var að finna norður í
Kirkjubólshreppi. Þegar þetta erindi barst
vorum við einmitt að Ijúka fyrsta lands-
uppgjöri á kynbótaupplýsingum úr kjötmat-
inu (BLUP vinnslu) þar sem við til viðbótar
vorum komnir með í hendumar nákvæmari
staðfestingu en við áður höfðum haft um
algera yfirburði hjá fénu á Heydalsá og
Smáhömrum í kjötgæðum innan kollótta
fjárins í landinu," sagði Jón Viðar. Gangmál
ánna vom samstillt og notað var sæði úr
þremur hrútum frá Smáhömmm. Þessir
hrútar em allir á sæðingastöðvum.
Þorsteinn Ólafsson dýralæknir sagði að
á þennan hátt fengjust tæplega 200 nothæfir
fósturvísar úr 24 ám. "Fósturvísamir vom
frystir og verða fluttir út þegar liðnir em 30
dagar. Þeir verða settir í norskar ær fyrir jól.
Það má búast við að um eða yfir 50% af
þeim verði að lömbum. Norðmennimir em
fyrst og fremst að hugsa um að bæta
kjötgæði og vöðvahlutfall í Spælsau-fé sem
þeir telja vera uppmnalega sama fjárstofh
og íslenska stofninn," sagði Þorsteinn.
Auk þeirra Jóns Viðars og Þorsteins
unnu Sigurður Sigurðarson og Ólafur R.
Dýrmundsson að skipulagningu þessa fyrsta
útflutnings á fósturvísum úr íslenskum ám.
Guðbrandur Bjömsson, bóndi á Smá-
hömmm, hafði umsjón með ánum sem
fósturvísamir vom teknir úr. "Aðstaðan á
Smáhömrum var til fyrirmyndar," sagði
Ólafur Dýmiundsson, "og samstarfið við
Norðmennina og Bretana gekk mjög vel.
Þetta er sögulegur atburður enda í fyrsta
skipti sem fósturvísar em fluttir úr íslensku
búfé til útlanda." /GF.
Bændobladið
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Þvi
er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra ertengjast landbúnaði. Bændablaöinu
er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að
blaðinu. Árgangurinn kostar kr. 4.200 en
sjötugir og eldri greiða kr. 2.000.
Simi: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýslngastjóri: Eirlkur Helgason
Blaðamaður: Sigurdór Sígurdórsson
Netfang blaðsins er bbl@bondl.is
Prentun: Isafoldarprentsmiðja
Nr. 146
Blaðinu er dreift í 6.400
eintökum.
Dreifing: íslandspóstur.
ISSN 1025-5621