Bændablaðið - 11.12.2001, Blaðsíða 10

10
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. desember 2001
Guðmundur B. Helgason, ráðuneytisstjóri í landbúnaðarráðuneytinu
íslenskur landbðnaður
hefur ðkveðin söknarfæri
Alþjóðaviðskiptastofnunin
-Snúum okkur aðeins aó stöðu okkar
mála innan Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar,
WTO.
„Staðan er þannig að þegar
landbúnaðarsamningurinn var gerður 1995
voru viðskipti með landbúnaðarvörur færð
með ákveðnum bætti undir þetta fjöl-
þjéðiega viðskiptakerfí. Samningurinn á sér
þrjár meginstoðir, markaðsaðgang, út-
flutningsstyrki og innanlandsstuðning. A
þeim 6 árum sem liðin eru síðan samningurinn
var gerður höfum við gengið í gegnum heiit
framkvæmdatímabil. Við sömdum um
ákveðna meðaltalslækkun á tollabindingum
og að opna ákveðna innflutningskvóta á
ákveðnum kjörum. Einnig að lækka fram-
leiðslutengdan og viðskiptatruflandi innan-
landsstuðning og útflutningsbætur. Þetta
höfum við allt gert og gengið ágætlega að
reka þennan samning. Það liggur fyrir í
honum að áframhald þessa umbótaferlis
skyldi hefjast áður en yfírstandandi fram-
kvæmdatímabili lyki. Þar af lciðandi hafa
verið í gangi viðræður tvö síðastliðin ár, en
ekki af miklum krafti vegna þess að öllum
aðilum er ljóst að samningar um einstök
svið innan þessa fjölþjóðlega kerfís ganga
síður upp.
Farsælast er aó semja í lotuumhverfí,
eins og í Úrúgvæviðræðunum, þegar farið
er með málin sem eina heildstæðu. Á
ráðherrafundinum í Doha í nóvember sl.
náðu aðilar saman um að ýta nýrri
viðræðulotu úr vör og þær viðræður eiga að
hefjast strax á næsta ári, 2002. Stefnt er að
því að þeim ijúki árið 2005. Þessar
viðræður eiga að spanna mikiu víðara svið
en bara landbúnaðinn. Það verður rætt um
iðnaðarvörur, þjónustuviðskipti, hugverka-
réttindi og ýmislegt annað sem hið
alþjóðlega viðskiptakerfí er að sýsla með.
I þessum viðræðum verður stefnt að því
að bæta markaðsaðgang í alþjóðlegum
landbúnaðarviðskiptum. Ákvarðanir hafa
enn ekki verið teknar um hvað menn ætla
að miða við en stefnt er að því að það liggi
fyrir í mars 2003. Ef menn ákveða að halda
sig við þá aðferðafræði sem þegar iiggur
fyrir verður stefnt að því að lækka fram-
leiðslutengdan og viðskiptatruflandi innan-
landsstuðning um ákveðna prósentutölu,
lækka tolla að meðaltali um ákveðna
prósentutölu og væntanlega stækka inn-
fíutningskvóta að einhverju marki. Jafn-
framt verður stefnt að iækkun eða jafnvel
afnámi útflutningsbóta.
Það eru landbúnaðarútflutningsríki sem
vilja sjá þróun í átt til mcira frjálsræðis
miklu örari en samningurinn segir raun-
verulega til um. Við höfum undirstrikað að
samningurinn felur í sér langtímamarkmið,
en það er mikilvægt þegar þessi mál koma
til umræðu að menn skilji að þessir hlutir
gerast ekki á einni nóttu eða einu sinni á
fáeinum árum. Það þarf að gefa
landbúnaðinum tíma til að aðlagast breytt-
um veruleika á forsendum sem ganga upp.
Við leggjum ríka áherslu á að sérstaða
landbúnaöarins og hans fjölþætta hlutverk
verði virt og að tiihlýðilegt tillit verði tekið
til þátta sem ekki eru viðskiptalegs eðlis í
öllum breytingum sem miða að auknu
frjálsræði í viðskiptum, eins og
landbúnaðarsamningurinn kveður á um."
-Með tilliti til þess sem við Itöfum verið að
ræða, telur þú að það sé bjart framundan i
íslenskum landbúnaði?
„Ég vona sannarlega og trúi því að svo
sé. Á íslandi eru framleiddar hoiiar og
góðar landbúnaðarafurðir í hreinu og
ómenguðu umhverfi. Ég stend í þeirri trú
að kröfur neytenda um gæðavöru eins og
hér er verið að framleiða fari vaxandi, bæði
innanlands og erlendis. Menn mega ekki
gleyma því að samningar, eins þeir sem
framundan eru, gefa íslenskum útflutnings-
afurðum, hverju nafni sem þær nefnast,
mikla möguleika. Ég tel að íslenskur land-
búnaður hafí ákveðin sóknarfæri í krafti
gæðanna. Landbúnaðurinn verður hins
vegar að vera meðvitaður um þetta
alþjóðlega umhverfi og aðlaga sig að því.
Farsælla er að búa sér til samningsstöðu
sem hentar okkar eigin forsendum en að
loka augunum eða horfa í aðra átt. Gleym-
um því ekki að þessir vindar munu gusta
um okkur til framtíðar. Við eigum ekkert
að þurfa að hrekjast í þessu alþjóðlega sam-
starfí og komandi viðræðum."
Fyrir tveimur árum var ungur
maður, Guðmundur B. Helgason,
ráðinn ráðuneytisstjóri landbúnaðar-
ráðuneytisins. Þeir sem vanir eru
pólitískum mannaráðningum í
æðstu stöður í kerfinu urðu hissa.
Menn vissu ekki til þess að hann
væri flokksbróðir landbúnaðar-
ráðherra en hann var embættis-
maður í utanríkisráðuneytinu og
með þá menntun og störf að baki
sem skipti landbúnaðinn á Islandi
miklu. En hver er þessi ungi
maður?
„Ég er fæddur og uppalinn í
Vesturbænum í Reykjavík og því
„borinn og bamfæddur KR-ingur,"
eins og sagt er. Faðir minn er Helgi
Ágústsson sendiherra en móðir mín
Hervör Jónasdóttir. Kona mín er
Helga Jóna Benediktsdóttir, lög-
fræðingur, og saman eigum við tvo
syni, 4 og 7 ára. Svo á ég einnig 13
ára dóttur úr fyrra hjónabandi. Faðir
minn hefur verið í utanríkis-
þjónustunni í 30 ár og ég var ekki
nema 8 ára gamall þegar fjölskyldan
fluttist til Englands, þar sem faðir
minn starfaði um tíma. Ég ólst upp
við þetta flökkulíf sem fylgir
störfum fólks í utanríkisþjónustunni,
en dvöl okkar á Englandi stóð yfir í
4 ár. Það er alveg ógleymanlegur
tími og ég sé það núna hve hollt það
er fyrir böm að kynnast annarri
menningu og öðmm tungumálum.
Vegna þess að ég gekk þama í
skóla á ég því láni að fagna að
enska er nánast eins og mitt annað
móðurmál.
Ætlaði alltaf að verða
embœttismaður
Eftir að við fluttum aflur heim
fór ég í Melaskóla og Hagaskóla
eins og böm og unglingar í Vestur-
bænum gera. Þegar náminu í Haga-
skóla lauk fór ég að ráðum föður
míns og hóf nám í Verslunarskóla
íslands en hann hafði stundað þar
London þar sem ég hafi lært að
þýsku ríkin tvö gætu aldrei samein-
ast. Hvað sem þessu líður var námið
skemmtilegt og gaf mér góða og al-
hliða sýn inn í samfélag þjóðanna og
þau störf sem ég síðar valdi mér."
Vélsmiðja á ísafirði
Guðmundur lauk mastersnámi
1988, aðeins 23ja ára gamall. Þá
hafði hann kynnst stúlku vestur á
ísafirði og eftir að hafa lagt inn
umsókn um atvinnu í utanríkis-
ráðuneytið flutti hann til ísafjarðar
og fór að vinna þar í
vélsmiðju.
„Ég vann í
smiðjunni og
líka í bygg-
inga-
vinnu
það
Áflog í skólanum
Árin sem við vomm í Englandi,
1973 til 1977, voru gríðarlega
spennandi því þetta var tími tveggja
þorskastríða. Það mæddi rnikið á
föður mínum og sendiráðinu í
London á þessum tíma. Maður fór
ekkert á mis vió þetta sjálfúr þótt
bamungur væri. Ég lenti í áflogum í
skólanum vegna landhelgismálsins
og ég stundaði þá skipulögðu'
hryðjuverkastarfsemi að krota á
skólatöfluna „ísland 200 mílur," og
fékk bágt fyrir eti upplifði þetta á
þann hátt að ég væri að leggja mitt
af mörkum til að brjóta niður
andstöðu Breta. Allt þetta mál
mótaði mann töluvert og því var
það að þegar ég byrjaði í háskóla lá
nokkuð Ijóst fyrir hvað ég vildi
læra.
Ég var í Washington í þrjú ár,
1984-1987, að ljúka mínu BA námi
í alþjóðasamskiptum. Þetta voru
nám. Ég útskrifaðist sem stúdent ffá
Verslunarskólanum 1984. Foreldrar
mínir höfðu flutt til Washington
árið áður, þar sem faðir minn var
orðinn sendifulltrúi. Ég sá mér
þama leik á borði að fara vestur og
hefja þar ffamhaldsnám auk þess að
sameinast fjölskyldunni.
Ég hóf fljótlega nám i alþjóða-
samskiptum við George Washing-
ton University. Ég hafði þá fyrir
löngu ákveðið að reyna eftir megni
að feta í fótspor föður míns. Það var
svo margt við svona starf og lífið
í kringum það sem heillaði mig
snemma. Mér þótti það heillandi að
geta unnið við alþjóðleg málefni án
þess að þurfa að segja skilið við
fósturjörðina eða hennar hagsmuni.
Ég hef aldrei hrifist af þeirri til-
hugsun. Með þetta í huga og iniðað
við það sem ég hafði upplifað í
æsku, að búa erlendis og sjá hvað
verið var að fást við, þótti mér þetta
spennandi tilhugsun.
mikil „kaldastriðsár," og alþjóða- s-
amskipti Bandarikjamanna vom eig-
inlega ekki annað en samskipti við
Sovétrikin sálugu. Þess vegna þótti
mér vanta nokkuð upp á mitt nám í
alþjóðasamskiptum eftir námið í
Washington. Mér fannst vanta
sjónarhom Evrópu inn í námið. Þess
vegna ákvað ég að sækja mast-
ersnám í London, borginni sem ég
mun alltaf líta á sem mitt annað
heimili. Þar hóf ég nám í
stjómmálaffæði með sérstaka
áherslu á Evrópu. Ég hef stundum
sagt það í gamni að ég hafi
farið til Bandaríkjanna
til að verða kald-
astríðsffæðing-
ur en hafi
svo
einu
rúma ár sem ég bjó á ísafirði. Þetta
var góður tími og þama stofnaði ég
fjölskyldu og kom undir mig fótun-
um eftir námið. Það stóð að vísu
aldrei til að þetta yrði mitt
framtíðarstarf og við fluttum því til
Reykjavíkur og ég hóf störf hjá Ice-
land Review og vann þar í rúmt ár
við blaða- mennsku. Það var
góð reynsla því það gaf mér betri
innsýn í málin hér heima. En allt
vom þetta biðleikir sem maður var
að leika vegna þess að ég bar alltaf
þá von í bijósti að þar kæmi að ég
fengi starf í utanríkisþjónust-
unni. Kallið kom svo síðla árs 1990
og' ég hóf störf í utanríkisþjónust-
unni í janúar 1991. Þar starfaði ég
svo þar til ég - kom í
landbúnaðarráðuneytið árið 2000."
I utanríkisþjónustuna
I upphafí starfaði Guðmundur á
almennri skrifstofú í utanríkis-
ráðuneytinu en fór næst á vamar-
málaskrifstofúna uns hann var
sendur til Genfar árið 1993 til starfa
við fastanefhd íslands hjá
Alþjóðaviðskiptastofnuninni, Sam-
einuðu þjóðunum og EFTA. Þama
starfaði- hann í fimm ár og þá aðal-
lega að því sem snéri að GATT og
því sem síðar varð Alþjóðavið-
skiptastofnunin, WTO.
„Eins og menn þekkja er WTO
lagalegur og stofnanalegur rammi
um hið. fjölþjóðlega viðskiptakerfi.
Það er gríðarlega mikilvægt fyrir
þjóið-eins og íslendinga að vera í
þessu samfélagi, jafn háðir út-
flutningi og við emm. Það gefúr
okkur stöðugleika og reglufestu
fyrir okkar viðskiptalegu hagsmuni.
Landbúnaður er auðvitað mjög
mikilvægur málaflokkur innan
þessarar stofnunar. Mér varð strax
ljóst hvaða hagsmunir væm þama í
húfí og ég heillaðist mjög af þes-
sum málaflokki sem var bæði
umfangsmikill 'og erfíður. Skuld-
bindingar okkar í WTO hafa frá
upphafi verið mjög í umræðunni
hér á landi og það mæðir nokkuð á
fastanefndinni í Genf að veija hags-
muni íslands á þessum vettvangi.
Hvað varðar alþjóðaviðskipti má
segja að þama hafí ég aflað mér
sérfræðikunnáttu í þeim málaflokki
sem. landbúnaðurinn er. Eftir að ég
flutti frá Genf til starfa við sendiráð
íslánds í París og fastanefiid íslands
hjá OECD hélt þessi áhersla áfram
vegna þess að OÉCD er mikilvægur
samráðs- og upplýsingaskipta-
vettvangur fyrir okkur íslendinga.
OECD er að vinna mikilvægar
úttektir á landbúnaðammhverfí
aðildarríkjanna og tengdist því
mikið því sem ég hafði verið að
gera áður. Sömuleiðis var ég vara-
fastafúlltrúi íslands hjá FAO og enn
og aftur kom landbúnaðurinn við
sögu og má því segja að hann hafi
verið eins og rauður þráður í
gegnum mitt starf erlendis."
• „Þegar ég frétti að starf ráðu-
neytisstjóra landbúnaðarráðuneytis-
ins var laust til umsóknar fannst
mér óg hafa eitthvað til bmnns að
bera í starfið og sótti því um. Mér er
þáð alveg ljóst að þetta alþjóðlega
umhverfi sem vi.ð emm í mun verða
mikilvægur áhrifavaldu.r þegar við
horfúm til framtíðar. Það má segja
að á meðan ég starfaði erlendis hafí
ég um margt verið að vinna
sérfiræð'ivinnu fyrir landbúnaðar-
ráðúneytið og tel ég mig þvi hafa
komið hingað inn með þekkingu
sem nýtist ráðuneytinu vel.
"Ég hafði svo sem einnig per-
sónulegar ástæður fýrir því að huga
að heimflutningi. Staða maka í ut-
anríkisþjónustunni er til að mynda
ekki öfundsverð með tilliti til at-
vinnu og starfsframa og hagur
bama getur auðvitað verið áhyggju-
efni, t.d. hvað varðar skólagöngu.
Ég verð einnig að segja að til-
hugsunin unt að geta eytt meiri tíma
í sveitinni á Leysingjastöðum, jörð
okkar hjóna í Dalabyggð, var ákafl-
ega heillandi. Það hefúr verið
strákunum mjög dýrmætt að
kynnast sveitinni og sá eldri á sér
ekki aðra ffamtíðarósk en að verða
bóndi."