Bændablaðið - 11.12.2001, Blaðsíða 12

12
BÆNDABLAÐIÐ
Þríðjudagur 11. desentber 2001
Sfíbakkegárden, sem
liggur í nágrenni við bæinn
Sor0 á Sjálandi, er dæmi-
gerður danskur sveitabær.
Ég er búinn að mæla mér
mót við Ásgeir Grant
bónda. Bodil eiginkona
hans tekur á móti mér á
hlaðinu sem er umkringt
útihúsum og ibúðarhúsi.
Hún vísar mér inn í
hesthús þar sem Ásgeir er
að störfum.
"Nú er klukkan orðin
12."segir Ásgeir og heilsar
mér hressilega, "Ég kemst
þá líklega ekki í vatnið í
dag. Kalt vatn er allra
meina bót. Ég fékk fyrir
hjartað fyrir fjórum árum
og var látinn taka heil
ósköp af lyljum. Ég var
ekki nema hálfur maður og
átti erfítt með öll störf.
Lyfín gerðu mig hreinlega
slappan. Ég mundi þá eftir
kenningum um að kalt vatn
gerði manni goít og kæmi
blóðrásinni af stað. Ég
ákvað að prófa og reyni nú
að synda daglega í vatni
héma í nágrenninu. Ég er
löngu hættur að taka lyfin
og er nú eins og nýsleginn
túskildingur. " segir Ásgeir
og brosir.
Ásgeir Grant hefur búið
í Danmörku í 35 ár, en það
er ekki að heyra á mæli
hans. Islenskan er hrein og
það má heyra að hann er að
norðan. Eiginkona hans er
Bodil Grant og þau eiga
tvær uppkomnar dætur.
"Já, ég er að norðan. Ég
ólst upp á Fjólugötunni á
Eyrinni á Akureyri. Faðir
minn var Karl Grant,
verkstjóri i Gefjun." Ásgeir
var að sjálfsögðu í sveit
eins og önnur böm. Fyrst
hjá Páli Ólafssyni og
Huldu Snorradóttur i Dag-
verðartungu í Hörgarárdal
og seinna á Bergi í Aðaldal
hjá Baldri Guðmundssyni
og Signýju Hjálmarsdóttur.
"Búskapurinn var
erfíður á þessum tíma, en
mér fannst hann spennandi.
Á Bergi var til dæmis
slegið mikið af sefi og
maður stóð upp í hné i
vatni og sló með grindaljá.
Svo var sefið dregið meó
reipi upp á þurrt. Þar var
það sett á vagn sem átti
það til að sökkva í mýrina
svo að við þurftum að
tæma hann til að losa hann.
Þetta var gríðarlega erfítt
og yfír daginn náðum við
ekki nema tveimur til
þremur vögnum." segir
Ásgeir.
—
/Haireyriugiiriiiii Asgeir Granl seai gerist bóaái á SjÉlandi i DamúPku
Áhugann iyrir sveidnni má rekja fil þess er
Ásgeir vann i LysflgarOinum á Akureyri
/ byggingarfrϗi
til Dunmerkur.
Stefnan var tekin á byggingar-
fræði. Ásgeir tók aspiranten eða
undirbúningsdeildina á Akureyri
og fór svo til Reykjavíkur og
settist á skólabekk í bygging-
artæknifræði. Námið tók ellefu
mánuði og fór fram í Stýrimanna-
skólanum. Það var í fyrsta sinn
sem boðið var upp á slíkt nám.
Þegar Ásgeir var 21 árs lá leiðin til
Danmerkur þar sem hann settist á
skólabekk í tækniskólanum í
Óðinsvéum. Hann lauk byggingar-
fræðinni og hóf störf að loknu
námi í Kaupmannahöfn hjá stóru
byggingarfyrirtæki sem var með
umfagsmikil verkefni á sinni
könnu. Um tíma starfaði hann hjá
fyrirtæki sem framleiddi kælikerfi.
1973 hóf hann störf hjá Kaup-
mannahafnarbæ og eftir tvö ár var
honum boðin deildarstjórastaða.
"Eg sá um allar framkvæmdir í
götum miðbæjarins og mitt sérsvið
voru gasleiðslur. Ég var hjá Kaup-
mannahafharbæ í 26 ár." segir
Ásgeir.
Sveitin heillaði.
"Mig langaði alltaf að verða
bóndi. Eg hef alla tíð hafl áhuga á
gróðri og því sem kemur upp úr
jörðinni. Þennan áhuga má rekja til
þess þegar ég starfaði í Lysti-
garðinum á Akureyri. Sveitastörfin
höfðuðu líka til mín og ég ákvað
mjög snemma að koma mér upp
aðstöðu í sveit. Ég fór að líta í
kringum mig eftir að hafa unnið
mörg ár í Kaupmannahöfn. Að
lokum varð þessi búgarður fyrir
valinu og hann keypti ég 1976."
Hann byrjaói á því að útvega
sér bækur um landbúnað og lagðist
í lestur fyrsta veturinn á S^bakke-
gárden. Hann var reyndar svo
heppinn að hann gat fengið aðstoð
frá landbúnaðarráðunaut sem enginn
nennti lengur að nota. Hann var
orðinn aldraður og hafði lítið að
gera, en reyndist Ásgeiri vel.
"Ég var eins og lærlingur og
þannig komst ég í gang með
landbúnaðinn því ég vissi ekki
einu sinni hvemig plógur, herfi
eða sáningarvél litu út.
Ég vissi ekki heldur hvemig
hveiti, bygg eða sykurrófur litu út.
Ég þekkti hreinlega ekkert til
dansks landbúnaðar. Reynsluna frá
íslandi var lítið hægt að nota því
aðferðimar hér eru allt aðrar. Við
vorum heppin með fyrstu upp-
skemna og heppnin hefur fylgt
okkur síðan." segir Ásgeir.
Vetrarhveitið sprautað
fimm til sjö sinnum.
Ásgeir byrjaði á að rækta
vetrarhveiti, sem gefúr töluvert
meira af sér en svokallað vor-
hveiti. Hveitinu er sáð á haustin.
Uppskeran er í ágúst og þarf helst
að vera um tíu tonn á hektara. Það
er enginn kvóti á hveitinu og geta
bændur selt það hæstbjóðanda.
Það hveiti sem ekki uppfyllir
gæðakröfur fer i svínafóður, en
annars er það notað í brauðfram-
leiðslu. Verðið er urn 1100
íslenskar krónur fyrir 100 kíló. Þar
fyrir utan fá bændur um 25 þúsund
króna styrk á hvern hektara frá
Evrópusambandinu.
"Það munar að sjálfsögðu um
það en ég hef dregið úr hveitifram-
leiðslunni vegna þess að það þarf
að sprauta þaó fimm til sjö sinnum.
Fyrst gegn illgresi snemma á
haustin. Svo er það sprautað aftur
til að verja það gegn vetrarhörkum
og sveppi sem getur hreiðrað um
sig. Um vorið er svo sprautað
þrisvar til fjórurn sinnum gegn
sveppasjúkdómum. Um mitt sumar’
er spautað til að draga úr vexti
stráanna til að þau brotni síður
Aftur er sprautað gegn lús og 14
dögum fyrir þreskingu er sprautað
til að koma í veg fyrir grasvöxt á
akrinum. Þar að auki þarf hveitið
mikið af köfnunarefni. Um 170
kíló á hektara, 30 kíló af fosfór og
85 kíló af kalíum. Við berum á
þegar vöxtur byrjar á vorin." segir
Ásgeir.
Nágranni hans kemur og
hvítsmáranum scm blómgvast á
vorin. Til að flýta fyrir frjóvgun
eru -leigð býflugnabú og þéim
"komið fyrir á akrinum, eitt til tvö
bú á hvem hektara.
'Þegar hvífSmárinn er fúll-
þroskaður er hann sleginn með
venjulegri sláttuvél sem skilur
smárann eftir í görðum á'akrinum.
Eftir sjö til tíu daga þurrk er hann
þresktur og fræin slegin úr
blómunum. Eftir liggur grasið sem
þykir.gott skepnufóður.
"Fræin em seld þeim fræfram-
íeiðanda sem við gemm sapining
við. Áður en ræktun býrjar gera
algengt var að ráða rófúkerlingar
ffá Póllandi til að hakka burt
aukaplöntumar. Það þarf ekki
lengur." segir Ásgeir. Töluvert oft
þarf að sprauta sykurrófuplöntuna;
gegn illgresi, lirfúm og skor-
kvikindum sem éta stilkinn í
sundur. Á hvem hektara þarf að
nota um 150 kíló af köfnunarefni,
25 kíló af fosfór, 220 kíló kalíum
og 25 af magnesíum. Rófumar em
teknar upp á tímabilinu frá
september til desember. Ásgeir
hefúr aukið maltbýggið eftir að
hann hætti með sykurrófumar í
fyrra og er reyndar að íhuga að
þreskir og Ásgeir keyrir með
komið á vagni jafnóðum heim þar
sem því er blásið í síló. Hálmurinn
liggur í görðum á akrinum og er
látinn þoma í nokkra daga. Þá er
farið yfir garðana með baggavél og
bundir misstórir baggar eftir því
hvort nota á hálminn fyrir hross
eða svín eða hvort selja á hann til
hitaveitna þar sem hann er brenndur.
Þrjár plöntutegundir
i einum akri.
Ásgeir hefur lengi ræktað
maltbygg, hvítsmára og engrap-
gras og það er óhætt að fullyrða að
ræktunaraðferðin sé nokkuð
sérstök því allar þessar þrjár
tegundir fara í sama akurinn og
ræktunin stendur yfir í fjögur ár.
Fyrst er maltbygginu og engrap-
grasinu blandað saman og sáð í
akurinn eins snemma og hægt er á
vorin. Fræin fara 3 til 4 sentimetra
niður í jörðu. Eftir þetta er sléttað
yfir akurinn með sérstakri rúllu og
að því loknu er hvítsmáranum sáð.
Hann fer aðeins 1 cm niður í jörðu.
Svo er borið á. Um 60 kíló af
köfnunarefni á hektara, 20 kíló af
fosfór og 60 af kalíum. Við þessa
ræktun er helst ekki sprautað gegn
illgresi því það getur haft slæmar
afleiðingar fýrir hvítsmárann. Þó
er sprautað gegn lús. Um haustið
er svo byggið þreskt og fer
þreskingin fram á svipaðan hátt og
í hveitinu.
Maltbyggið er selt hæst-
bjóðanda og er notað í bjórfram-
leiðslu. Fyrir 100 kíló fást allt að
1500 krónur.
Eftir að hálmurinn hefur verið
fjarlægður tekur hvítsmárinn við
sér og er hrossum beitt á hann til
að halda honum niðri fram til 1.
október. Hrossin fitna vel af
hvítsmáranum og eru þá vel undir
veturinn búin. Ásgeir segir að
þetta sé þægileg ræktun því hvorki
þarf að sá né plægja næsta vor.
Næsta surnar er komið að
Ásgeir með Stjarna frá Sobakke-
gárden. Á myndlnni tll hægri má
sjá Ásgeir stinga sér til sunds en
sundið gaf honum lífskraft.
bændur samning við tiltekinn
framleiðanda og svo fá þeir sáðffæ
ffá honum. Hvítsmárinn er mikið
notaður í fræblöndur á tún og í
líffæna ræktun til að sleppa við að
nota köfnunarefni. Þetta gefúr vel
af sér. Bóndinn ber reyndar alla
ábyrgð og fær ekki neitt ef upp-
skeran mistekst. Við fáum um 280 til
480 krónur fyrir kílóið og hektarinn
gefúr af sér 600 til 900 kíló."
Á þriðja ári er komið að
engrapgrasinu. Borið er á um leið
og ffost fer úr jörðu. Sprautað er
bæði gegn illgresi og skordýrum.
Grasið er slegið í júlí eða ágúst og
þreskt eftir 7 til 10 daga þurrk. Það
er erfitt að meðhöndla fræin eftir
að þau eru komin á vagn. Hand-
moka verður þeim því þau festast
saman. Fræin eru notuð í
grasblöndur um allan heim.
Akurinn er svo þresktur á sama
hátt á næsta ári og þá eru liðin
fjögur ár ffá því að sáð var. Sumir
þreskja reyndar engrapgrasið
þrisvar sinnum.
Hœttur með sykurófur.
Ásgeir eru hættur að rækta
sykurrófur eftir að sykurverk-
smiðjan í nágrenni við hann var
lögð niður vegna aðhaldsaðgerða.
Verksmiðjan keypti af honum
rófúkvótann. Hann segir að rófúmar
geti verið nokkuð erfiðar en fram-
leiðslan hafi verió um 125 tonn á
ári sem gefi af sér um 16 tonn af
sykri. Bændur fá sykurfræin frá
þeirri verksmiðju sem þeir er með
samning við. Fræin éru einkímuð
sem þýðir að aðeins kemur ein
planta upp. Áður komu allt að
fjórar upp af einu ffæi.
"Þá þurfti margar hendur og
byrja að rækta hör. En fyrst þarf
hann að lesá sér til um það.
A kafi í hestum.
Ásgeir er mikill hestamaður og
áður en hann fór til Danmerkur átti
hestamennskan hug hans allan.
Var fýrst með hesta á húsi hjá
Gesti Jónsyni, Merar Gesti, á
Tanganum á Akureyri. Seinna
byggði hann hesthús í Glerárhverfi
og var með átta hróss. Stax eftir
nám keypti hann sér tvo íslenska
hesta. Fór fljótlega út í ræktun og
hefur verið með urn 30 hross að
jafnaði sem hann hefur selt.
"Við höfúm ákveðið að
minnka við okkur og vera aðeins
með fá keppnishross og einhverja
graðhesta." segir Ásgeir sem er
ekki mjög ánægður með ástand
íslenska hestsins í Danmörku.
"íslenskir hestar í Danmörku eiga
við það vandamál að stríða að
fæstlr þeirra henta markaðs-
kröfununt hér. Það er einfaldlega
vegna þess að það fæðast alltof
ntörg hross sem hafa ekki nógu
góða eiginleika hvað varðar gang.
» Jf S.f - ■ 1» 'k %’» « <