Bændablaðið - 25.03.2003, Blaðsíða 12

12
Bændabtaðið
Þríðjudagur 25. mars 2003
Gerð úttekt á
stfiOu umhverfis-
mála í landinu
Símí: 461 4606
Netfang: pbi
Starfsþjálfun - Vernduð vinna
Mystur áburður /
torskiliun práfessor
Þann 28. janúar sl. birtist í
Bændablaðinu grein undir fyrir-
sögninni: Einkoma/fjölkoma -
auðleystur/torleystur eftir Ríkharð
Brynjólfsson, prófessor við Land-
búnaðarháskólann á Hvanneyri.
Höfundur segir það tilgang sinn að
skýra þessi hugtök. Hins vegar
verður ekki betur séð en að
greininni sé ætlað að slá ryki í
augu bænda varðandi mikilvægi
vatnsleysanleika fosfórs og sann-
færa þá jafnframt um að einkoma
áburður skili meiri uppskem en
fjöikoma áburður.
I greininni lætur Ríkharð ekki
getið gmndvallaratriða varðandi
íslenskar aðstæður og snýr jafnvel
staðreyndum við. Eg þarf hins
vegar ekki að leiðrétta hann
varðandi jarðvegs- og áburð-
arfræði. Það hefur Bjami Helgason
jarðvegsfræðingur þegar gert í
mjög svo ágætri grein sem birtist í
Bændablaðinu 11. mars sl.
Leikur að tölum
Ég tel mig hins vegar knúinn
til þess að fjalla aðeins um mjög
villandi túlkun Ríkharðs á
niðurstöðum tilrauna, sem gerðar
vom hérlendis fyrr á ámm. Með
einfaldri talningu og meðaltals-
útreikningi fær hann út að ein-
koma áburður skili meiri uppskem
en fjölkoma áburður. Hann tekur
fram að þetta séu "mjög hráar tölur
og engin tök á að rýna í þær eftir
aðstæðum ..." Samt ieyfir hann sér
að draga af þeim ályktanir, "með
glannaskap", þess efnis að meira
sé borgandi fyrir einkoma áburð
en þann fjölkoma sé dreifing jöfn.
Þessi framsetning dæmir sig í
raun sjálf. Enginn virtur ffæði-
maður setur "hráar tölur" á blað,
dregur af þeim ályktanir og reynir
svo að ffía sig ábyrgð með því að
tala um "glannaskap". Svona ffam-
setning getur ekki haft neinn annan
tilgang en að blekkja lesandann.
Mismunandi tilraunir
Niðurstöður þeirra tilrauna
sem Ríkharð vísar til vom birtar í
ritum Guðmundar Jónssonar,
Rannsóknir í landbúnaði. Til þess
að nota tilraunimar með þeim
hætti sem Ríkharð gerir þurfa
ákveðin gmndvallaratriði að vera
sambærileg, en svo er ekki.
Það er ekki alltaf verið að
kanna það sama, áburðartegundir
em breytilegar og jarðvegurinn
mismunandi, Ijölkoma áburðurinn
er ekki alltaf búinn til á sama hátt
og ekki er ljóst hvort eiginleikar
ffumefnanna séu ávallt þeir sömu.
Við þetta bætist að áburðar-
magn er mismunandi og tilraunim-
ar standa yfir í mislangan tíma (1-
14 ár). Það er því engan veginn
eðlilegt að tala um fjölda tilrauna
og reikna út einfalt meðaltal af
uppskem. Og jafnvel þótt til-
raunimar væm sambærilegar yrði
að skoða niðurstöður þeirra í heild
Náttúruvernd ríkisins, sem nú
er hluti af Umhverfisstofnun,
ritaði öilum hrepps- og sveitar-
stjórnum landsins bréf á síðasta
ári þar sem óskað var eftir út-
tekt á umhverfismálum í við-
komandi sveitarfélagi sam-
kvæmt 44. grein laga um
náttúruvernd.
Ámi Bragason, forstöðumaður
náttúmvemdarsviðs Umhverfis-
stofnunar, sagði að í ákvæði til
bráðabirgða í náttúruvemdar-
lögum segi að sveitastjómir skuli,
eigi síðar en árið 2002, hafa lokið
úttekt á ástandi samkvæmt 44.
grein í náttúruvemdarlögunum, og
skilað Náttúmvemd ríkisins
skriflegri greinargerð þar að
lútandi. í 44. gr. laganna segir ma:
„Hafi byggingar, skip í fjöru, bif-
reiðir, áhöld eða mannvirki, þar á
meðal girðingar, verið skilin effir í
hirðuleysi og grotni þar niður svo
að telja verði til lýta eða spjalla á
náttúm, er eiganda skylt að
fjarlægja það..."
Átti ekki að koma á óvart
Ámi segir að búið hafi verið að
vekja athygli sveitarstjóma á þessu
ákvæði laganna fyrir þremur ámm
síðan. Sömuleiðis var vakin
athygli náttúmvemdamefhda á
þessu ákvæði á árlegum fúndum
nefndanna og Náttúmvemdar-
innar. Það hefði því ekki átt að
koma neinum á óvart þegar
ítrekunarbréf var sent út á síðasta
ári
Ámi segir að Umhverfis-
stofnun sé um þessar mundir að
ljúka við að saffia saman greinar-
gerðum ffá öllum sveitarstjómum í
landinu varðandi þetta mál. Það
sem fyrst og ffemst skiptir máli nú
er að vita hvort einhverjir þættir
þeirra séu svo viðamiklir og dýrir í
ffamkvæmd að sveitarfélagið ráði
og nota vegin meðaltöl þar sem
það á við. Til ffóðleiks gerði ég
það og niðurstaðan varð sú, að
uppskeran er nánast hnífjöfn en þó
brot úr prósentu fjöikorna áburði í
hag. Slíkur mismunur er að sjálf-
sögðu ekki tölffæðilega marktækur
auk þess sem tilraunimar em ekki
sambærilegar eins og áður segir.
Niðurstöður Ríkharðs em því með
öllu óskiljanlegar.
Gengið erinda
SS og Norsk Hydro
1 áratugi hefúr það verið skoð-
un íslenskra ffæðimanna að það sé
mjög mikilvægt að vatnsleysan-
leiki fosfórs í áburði, sem notaður
er á íslandi, sé vel yfir 90%. í geg-
num tíðina hefúr Áburðarverk-
smiðjan tekið mið af þessu, svo og
aðrir seljendur áburðar hérlendis,
með einni undantekningu. Hydro
áburður er iangt ffá því að uppfylla
þessi skilyrði og því hafa seljendur
hans reynt að gera sem minnst úr
þessu atriði, en þess í stað lagt
áhersiu á að áburðurinn væri ein-
koma. Það er augljóst, að með
grein sinni er Ríkharð að reyna að
sfyrkja sjónarmið SS/Hydro og
gera lítið úr þekkingu og áratuga
reynslu íslenskra sérffæðinga í
jarðræktarmálum.
Staða Landbúnaðarháskólans
"Frægðin kemur að utan" er oft
sagt og auðvitað hefúr Ríkharð
fúllt ffelsi til þess að treysta og
trúa betur erlendum sérffæðingum
en innlendum um séríslenskar að-
ekki við þá. Ákvæðið um þessa
úttekt var sett inn í lögin 1999 til
þess að fá yfirlit um stöðu mála.
Umhverfisstofnun mun afhenda
ráðherra skýrslu þegar hún hefúr
fengið allar greinargerðimar ffá
sveitarstjómunum. I skýrslunni
mun verða skýrt ffá því hvar þurfi
helst að gera átak. Umhverfis-
ráðherra getur síðan kynnt Alþingi
hver staða mála er og í ffamhaldi
af því staðið fyrir átaki á því sviði
sem brýnast er.
Brotajárn og fjöruhreinsun
„Mér sýnist það nú vera að
koma í Ijós að erfiðleikamir séu
fyrst og fremst varðandi brotajám.
Vonandi verður samþykkt að að-
stoða þau sveitarfélög sem ekki
ráða við að hreinsa þetta burt, en
þar er fyrst og ffemst um að ræða
fámennustu sveitarfélögin. Hitt
atriðið sem verður dýrt í ffam-
kvæmd er fjöruhreinsun. Þessir
tveir þættir virðast vera það þungir
í ffamkvæmd og dýrir að minni
sveitarfélögin þurfi aðstoðar við,"
sagði Ámi.
Hann tók fram að í sjálfú sér
liggi ekki fyrir neitt loforð í þess-
um efhum, en meiningin með
þessu sé að fá glöggt yfirlit yfir
stöðuna og gera sér grein fyrir
hvemig staðan og þörfin er.
Ámi segir að stærri sveitarfé-
lögin séu búin að koma þessum
málum í gott lag en þau fámennari
ráði ekki við þetta eins og áður
sagði. Hann segir að átakið
„Fegurri sveitir" sem landbúnað-
arráðuneytið stóð fyrir hafi skilað
mjög góðum hlutum víða um land-
ið hvað hreinsunarátaki viðkemur.
5630300
Smáauglýsingar
Bændabíaðsins
stæður. Það sem er hins vegar
dapurlegt við grein hans er að í
undirskriftinni staðsetur hann sig á
Hvanneyri og tengir þar með
greinina við Landbúnaðarháskól-
ann. Þetta er ekki í fyrsta skipti
sem Landbúnaðarháskólinn er
tengdur við áróðursrit fyrir Hydro
áburð. í bæklingnum Áburður
01/02, sem SS/Hydro gaf út, segir
orðrétt: "Rit þetta er unnið af Slát-
urfélagi Suðurlands í samvinnu við
Hydo Agri með faglegri ráðgjöf
frá Landbúnaðarháskólanum á
Hvanneyri".
Samstarf háskóla og fyrirtækja
eru af hinu góða en þau em vand-
meðfarin vegna hlutleysis há-
skólanna. Slík samskipti verða því
að vera opinber og öllum ljós. Af
þessum sökum er nauðsynlegt að
Landbúnaðarháskólinn svari
eftirfarandi tveimur spumingum:
1) í hverju hefúr samstarf
Landbúnaðarháskólans og SS/
Hydro verið fólgið?
2) Er grein Rikharðs skrifúð á
grundvelli slíks samstarfs?
Og fyrst á annað borð er byijað
að spyrja mætti bæta þriðju
spumingunni við: Er grein Rík-
harðs í anda þeirra fræðilegu
vinnubragða sem Landbúnaðarhá-
skólinn vili hafa á ritverkum
starfsmanna sinna?
Bjarni Kristjánsson
Höfundur er fyrrverandi
framkvœmdastjóri
Áburðarverksmiðjunnar hf