Fákur - 01.04.1927, Blaðsíða 36

34
F A Iv U R
gerður að ánauðugmn þræl. Einu sinni lifði
hann frjálsborinn úti i náttúrunni, óháður
niönnunum og aldrei upp á þá kominn, lifði
villilífi sinu, sjálfum sér nógur og sæll. Vel sé
þeim manni, sem virðir liest sinn og þykir
vænt um hann, sjálfs hans vegna, en þeim er í
engu trúandi, sem fer illa með hann. A með-
t'erð manna á hinum varnarlausa þekkist
mannssálin best.
Nytsemi hestsins.
Frá fyrsta tirna, er mennirnir koma fram hér
jörðunni, hafa þeir stöðugt leitast við að hag-
nýta sér alt lifandi og dautt. Má nærri gela, að
þeir hafa snemma litið hestinn áköfu girndar-
auga.
pegar þeir höfðu tekið hann í þjónustu sína,
hefir varla liðið langur tími áður en þeir upp-
götvuðu ýmsa góða og hagkvæma eiginleika
hjá honum, svo sem vitsmuni, næmi, afl og
þolgæði. Hefir þessi þekking þeirra á honum
ráðið þvi til hvers þeir hafa notað hann.
Hesturinn er fyrsta dýrið, á eftir hundinum,
sem maðurinn tekur í þjónuslu sína. pað er
mjög óvíst, hvenær það hefir verið, en til eru
heimildir fyrir því, að tamdir liestar fyrirfinn-
ast í Asíu um 3—4000 árurn f. Ivr.
Engar heimildir eru til um það, hvort liest-
urinn hefir fyrsl verið notaður til dráttar, reið-
ar eða fæðu, en undir eins og menn komust að
því, að hann var nothæfur til að draga hyrðar,
hafa þeir að líkindum tekið að nota hann i
hernaði.
]?að er sögulega sannað, að hervagnar voru
notaðir löngu áður en riddaralið kom til sög-
unnar. ]?á er menn sáu, að riddaralið var hag-
kvæmara en vagnar i orustum, hurfu hervagn-
ar úr sögunni, en dráttarafl hestsins var notað
til annara þari'a. Hefir þetta að líkindum verið
hyrjun þess, að alment var tekið að nota hesta
til reiðar. ]?að er í frásögur fært i fornum rit-
um erlendum, að vikingarnir á elstu tímum
hörðust fótgangandi, en hinsvegar er þá her-
vagna og vagnhorga víða getið.
í elstu sögum sjáum vér, að forfeður vorir
höfðu miklar mætur á hestinum sem ágætum
(íg tryggum vini. Mun liann þó liafa komist í
inest dálæti, er reiðlistin var uppgötvuð.
A riddara tímunum var lögð sérstök áliersla
á að ala upp stóra og sterka liesta, sem gátu
borið hin þungu herklæði. Albrynjaður riddari,
reiðtygi og brynja hestsins vógu samanlagt
150—200 kg. pað kom fljótt í ljós, að slíkir
liestar höfðu lítinn flýti til að hera og gat það
oft verið hagalegt. Menn fóru því að íhuga,
hver ráð mætli finna til þess að auka flýtinn.
Sást hrátt, að kynblöndun var fyrsta sporið i
áttina. Voru nú ýms hvatleika-afhrigði fengin
til að bæta kynið. Var arabiski hesturinn á
meðal þeirra, er notaðir voru til kynbóta. pvi
næst þurfti að skera úr, hvar væri mestan flýti
að fá, og hvaða liesta skyldi helst nota til kyn-
bóta. Var það gert með því að hlevpa saman
ákveðna vegarlengd kynblönduðum hestum
samhliða ókynblönduðum, svo og hinum ýmsu
kynhlönduðu afkvæmum sérstaklega. Mun
þetta vera hið fyrsta upphaf kappreiða, sem
alt fram á vora daga hafa verið einn þáttur-
inn í notkun hestsins, og mikilli úthreiðslu
hafa náð um allan heim nú á síðustu árum.
í þessu sambandi er ekki úr vegi að minnast
á skemtun þá, er hesturinn veitti fornmönn-
um, er hestaöl voru háð.
J?að er óþarfi að fjölyrða um gagnsemi þá,
sem hesturinn liefir haft fyrir landbúnaðinn;
það atriði þekkja allir. Á þessari vélamenning-
aröld liafa vélarnar víða bolað hestinum burtu,
og munu sjálfsagt verða meiri brögð að því, er
timar líða, en alstaðar þar sem landbúnaður er
rekinn í smáum stíl, mun hesturinn verða álitinn
nauðsynlegur. pað er hyggja mín, að seint muni
vélunum takast að útrýma hestinum alveg, að
minsta kosti mun það dragast mjög lengi, að
hætt verði að nota hann til reiðar, því að um
langaii aldur mun mörgum þykja það líkams-
og sálarhressing, að koma á bak góðhesti.
Frá því að sögur hófust, hefir hesturinn ver-
ið notaður til fæðu. Norðurlandabúar stóðu
mjög framarlega i hrossakjötsáti lengi fram
eftir öldum. Á öllum stórhátíðum var hrossa-
kjöt aðalkjötrétturinn. I heiðni höfðu menn
mikinn átrúnað á hestum, og var þeim fórnað
goðunum; siðan var kjötið borið þeiin, er að
blótum voru. Við kristnitökuna var því lirossa-
kjötsát mjög samtvinnað heiðnum átrúnaði.
petta hefir líklega verið aðalástæðan lil þess,