Tónlistin - 01.11.1943, Qupperneq 5

TÓNLISTIN
3
isins. Enda þótt söngurinn sé ávallt
undanfari annarrar tónlistariðkunar,
hafa menn jafnan tekið hljóðfærun-
um fegins hendi, er þau koniu fram
á siónarsviðið. Hljóðfærasmíði hefir
sjálfkrafa risið upp, þar sem frjór
tónlistarjarðvegur hefir verið fyrir
hendi. Og aukning og fjölbreytni
hljóðfæranna hefir aftur leitt til vax-
andi tónlistaráhuga og löngunar til
að handleika hljóðfærin rétt. Norsku
harðangursfiðlusmiðirnir og ítölsku
fiðlusmíðameistararnir hafa með
handverksiðm sinni stuðlað m’ög að
úthreiðslu tónlistarinnar á sínum
tima, svo að dæmi séu nefnd. Leik-
háttur norska þjóðarhljóðfærisins,
harðangursf'ðlunnar, hefir skapað
sæg af þjóðlögum og leikdönsum
(slaatter), sem svo tónskáld Norð-
manna liafa keonzt um að fleysa inn
i tónverk sín eftir listarinnar reglum.
Margbreytni í tónflutningi skapar
þannig margkvíslað tónlistarlíf og
fjölskrúðugt.
Hér hafa ekki verið smiðuð hljóð-
færi til notkunar svo neinu nemi.
Langspil voru fjrrr að vísu notuð all-
víða til að læra sálmalög eftir fyrst
og fremst, og munu menn hafa lagt
stund á langspilssmiði eftir ei,gin
þörf. En livergi virðist þessi tegund
sjálfstæðs handverks liafa blómgazt
hér á landi, svo að eftirspurnin mun
aldrei hafa verið ýkjamikil. Prentað-
ar leiðbeiningar um smíði langspils
hafa þó lengi verið til, svo að sérhver
laghentur maður gat eftir þeim búið
sér til sæmilega nóturétt áhald til
söngiðkunar, enda munu margir ein-
staklingar liafa fært sér þá leiðsögn
i nyt.
Sú staðreynd, að langspilið er
fvrsta hljóðfærið á fslandi, sem notað
er til söngkennslu svo sögur fari af,
sýnir okkur ótvírætt, að einmitt þessi
bvrjun er bending um framhaldandi
þróun. Það þótti ekki öruggt að læra
lög eftir nótunum einum saman, þótt
menn vissu allglögg deili á merkingu
nótna og gildi þeirra. Sjónin ein gaf
ekki nógu skýra hugmynd um hina
hljómhæfu fyrirmynd. Einhlít full-
næging hinna skrifuðu tákna þurfti
staðfestingar við; og þessi staðfesting
var óvéfenejan^ega og óhaeganlega
greypt á hið nótusetta gripbretti lang-
spilsins.
Hér eftir verða framfai'irnar örari.
Stofuorgel (harmónium) fer að flytj-
ast til landsins. Breiddist það ört út
fyrir og eftir síðustu aldamót. Þetta
hlióðfæri veldur því, að farið er að
gefa út söngvasöfn með ýmsum lög-
um, flestum erlendum, við islenzk
ljóð. Drakk þjóðin þessi lög jafn-
harðan í sig, og var þá sannkölluð
söngöld, svo að önnur eins mun vart
hafa risið liér á landi. Hér er þá
hljóðfærið líka aflgjafi söngsins. Lög-
in voru flest notuð jöfnum höndum
til söngs og leiks, og stundum mun
einnig hafa verið sungið margradd-
að. En fjölröddunin skipti ekki mestu
íriáli. Hitt var meira um vert, að
söngandinn og tónvaldnn var orðinn
húsvís gestur á heimilum þjóðarinn-
ar; hann átli erindi til allra og var
öllum jafnskiljanlegur. Fegurð ljósr-
ar laglínu og lifandi Ijóðs náði loks
að endurspeglast hið innra með fólk-
inu og losa um margar þær tilfinn-
ingar, sem orðin ein fengu ekki lýst.
Söngþráin fekk útrás.