Tónlistin - 01.11.1943, Page 13

tönlistin
11
lireif þá en þeim gafst ekki tími til
að læra, að því liafi skotið upp i
vitund þeirra vikum eða jafnvel mán-
uðum seinna, annaðhvort þeim köfl-
um úr því sem hrifu þá mest eða
laginu öllu nóturéttu. Þetta má skýra
svo, að undirvitundin liafi verið
nægilega næm til þess að nema lag-
ið, og þaðan herst það svo upp i dag-
vitundina. En sökum þess að lagið
hrífur tilheyrandann, hefir hann
sjálfur lagt sig ósjálfrátt fram. um
að læra það og þannig lagt undir-
vitundinni það lið, sem unnt var.
Fyrirhrigðið er þvi ekki svo torskil-
ið. En ef nú ekki er um neina
hrifningu að ræða heldur algert
tónilæti eða jafnvel andúð þess
manns, sem með sama hætti og að
framan getur hevrir lag í fvrsta
skipti, og samt skýtur því upp í dag-
vitund hans eftir lengri eða skemmri
tíma? Fer þá ekki fyrirbrigðið að
verða eftirtektarverðara? En einnig
þetta á sér stað. Síðan á unglings-
aldri hefi ég jafnan haft vakandi
eftirtekt með öllu svona löguðu og
alltaf með sama árangri; og það oft
svo greinilegum árangri, að ég freist-
ast næstum stundum lil að álykta,
að það skipti ótrúlega litlu, livort
maður hlustar með athygli eða at-
liyglislaust á fagurt lag; það hlýtur
ávallt að verða manni innlifað. Þrátt
fyrir það er ég viss um, að það er í
alla staði óráðlegt og stórra víta vert
að þrjózkast við að heita heyrninni.
Ég veit mörg dæmi þess, að lag,
sem menn liafa lilustað á tvisvar til
þrisvar sinnum með misjafnri at-
hygli og jafnvel innra mótþróa, hefir
runnið af vörurn þeirra nóturétt sem
heild eða að minnsta kosti kaflar úr
þvi vikum eða mánuðum siðar. Þá
fer það að ónáða hrifvitund þeirra,
„hringla í þeim“, eins og þeir venju-
lega orða það.
En það er annað eftirtektarvert í
þessu sambandi, og það er sú stað-
reynd, að einungis fögur lög eða að
einhverju leyti sérkennileg „ganga
þannig aftur“, eða athyglisverðustu
kaflar þeirra, en léleg lög aldrei. Und-
irvitundin „gegnir“ ekki öllum lög-
um og skilar ekki dagvitundinni því
sem enginn slægur er í. Það sýnir
ljóslega eftirfarandi dæmi, sem ég
veit að er áreiðanlega satt.
Tvö ný lög við sama texta komu
samtímis inn á söngæfingu til álits
fyrir lítinn kór, sem, ásamt söng-
stjóranum, átti að velja á milli þeirra.
Voru þau spiluð þrisvar frekar en
fjórum sinnurn yfir og öðru laginu
einróma hafnað; en liitt var tekið
til æfinga i kórnum. En af því laginu,
sem hafnað var, er það að segja, að
tæpum mánuði síðar skaut meiri
hluta þess upp i hugum tveggja kór-
meðlima, en tvær hendingar vantaði
þó hjá háðum, og það voru einmitt
þær lökustu. Einn þeirra, sem valdi
á milli laganna, var aldraður maður
úr fyrsta bassa; og 5 mánuðum síðar
skaut þessu lagi upp i hug lians nótu-
réttu, og hugði hann það vera lagið,
sem kórinn æfði, „af þvi“, sagði hann,
„að ég hugsa eingöngu um mána rödd
og veiti hinum enga eftirtekt.“ Og
það vitnaðist, að hitt lagið, sem hann
hafði þá heyrt margfalt oftar, kunni
hann ekki, enda var það ófrumlegt í
mesta máta.
Mörg fleiri dæmi þessu lík gæti ég