Tónlistin - 01.11.1943, Page 15

TÓNLISTIN
13
ar, annar góður en hinn illur. Vegna
þess að jazzinn hefir áhrif á menn-
ina, og af því að hann grípur um sig
eftir sömu leiðum og á sama hátt og
fögur tónlist í sálum okkar, a. m. k. á
vissu þroskastigi, verður ekki hjá því
komizt að kalla liann list, en illa list
og óholla, af því að áhrifin eru ill og
skaðvænleg. Það er margsannað, að
músíkalskt fólk, sem verulega lýtur
áhrifum jazzins, verður ekki aðeins
óhæft til að túlka góða tónlist, heldur
er því einnig um megn að njóta góðr-
ar tónlistar. í rauninni er þetta fólk
ekki lakara en annað fólk; en áhrif
jazzins eru svona sterk. Framhjá
þessu verður aldrei hægt að ganga.
Listin er andleg fæða og verkar á
sálina eins og fæðan verkar á líkam-
ann. Næringargildi lislarinnar má
skipta í þrjá flokka, ef innihalds-
snauð list er talin með, af því að gervi
hennar er listrænt:
1) Góð eða sönn list þroskar mann-
inn og gerir allar línur í skapgerð
Iians skýrari og stefnufastari. Sá,
sem hefir tileinkað sér hana, verður
hrifnæmari fyrir allri fegurð og yfir-
leitt öllu. Hann verður skilnings-
gleggri gagnvart öðrum, hreinlynd-
ari, lítillátari og einlægari. Sönn list
er því holl og kröftug sálarfæða.
2) Innihaldssnauð list er áhrifalaus
að öðru en þvi, að lmn devfir smekk
manna fyrir allri listrænu. Hún er því
einskonar andlegur horvaldur.
3) 111 og ósönn list hefir vanþrosk-
andi áhrif á skaphöfn og siðferði.
Hún veldur tómleika og eirðarleysi,
því að sú gleði sem hún veitir er lilið-
stæð við hlátur, sem vakinn er með
kitlum og jafnósönn. Hún er eins-
konar kvalastillandi meðal við þeim
andlegu eftirköstum, sem stafa af
neyzlu hennar; auk þess útilokar hún
áhangendur sína frá þeim unaði, sem
felst í því að njóta sannrar listar; en
þeirri list mætti einna helzt líkja við
þá sælutilfinningu, að finna sig um-
vafinn móðurörmum lífsins sjálfs.
Það, sem ég svo að endingu vildi
sérstaklega festa ykkur í minni, er
þetta. í fyrsta lagi: Hugsið ekki um
tónlistina sem einhvern galdur, langt
fyrir utan ykkar skilningssvið, því
að ekkert er mannlegra en hún, og
þið getið notið hennar cf þið aðeins
viljið. Hlustið bara með athygli og
samúð! Og þið munuð smátt og smátt
finna áhrifin og læra að meta þau.
I öðru lagi: Festið ykkur í minni þau
fjögur fegurðareinkenni, sem ég leit-
aðisl við að skýra liér að framan, og
reynið af fremsta megni að fylgja
einhverju þeirra eftir, þegar þið hlust-
ið á tónlist. Látið ykkur svo dreyma
eftir vild, og hlustið eins oft og þið
getið á sama tónverkið. I þriðja lagi:
Veitið nána athygli þeim tónhend-
ingum, sem hrifa ykkur mest, og
reynið að rifja þær upp eftir á. Það
skerpir næmleikann fyrir næsta tón-
verki, sem þið hlustið á. Og í fjórða
og síðasta lagi: Tónverkin eru mis-
jafnlega holl. Hugleiðið því þau áhrif,
sem tónverkið hefir á vltkur, bæði
meðan það stendur yfir og eins eftir
á. hvernig ykkur líður undir því og
livað það skilur eftir. Sækizt svo eft-
ir að hlusta á þau tónverk, sem ykk-
ur virðast hafa hezt áhrif á ykkur
og skilja mest eftir. Sneiðið hjá hin-
um, en þó ekki fyrr en þið hafið
heyrt þau nægilega oft til þess að