Tónlistin - 01.11.1943, Síða 24

22
TÓNLISTIN
sýndai’ þar. Frá Weimar barst hróð-
ur nýrra tónvérka um Þýzkaland.
Wagnersóperuna „Lohengrin“ lét
Liszt sýna í Weimar, siðan „Tann-
háuser“ og „Ilollendinginn fljúg-
andi“. Þegar óperur Wagners voru
ofsóttar og smáðar utan Þýzkalands
og innan, áttu þær að fagna góðum
skilningi í Weimar. Liszt leit á
óperur Wagners sem nýja opinber-
un. Hann talaði kjark í Wagner, er
hann var að bugast undan ofsóknum
og fyrirlitningu, og aldrei hefir neinn
maður harizt ótrauðar fyrir nýjum
hugsjónum í tónlistinni en Liszt, er
hann barðist fyrir hinni ódauðlegu
tónlist Wagners. Fjöldi annarra tón-
skálda standa og í þakkarskuld við
hann, svo sem Grieg, Smetana, Cor-
nelius o. fl.
Sem tónskiáld er Liszt einnig
hrautryðjandi. Hann er einn af aðal-
forkólfum nýrómantískrar tónlistar.
Tónlistarfræðingurinn Hermann
Kretzschmar kemst þannig að orði
um Liszt sem tónskáld: „Hvað snert-
ir bvggingu tónverka, þá er Liszt
ásamt Wagner mesti meistari 19.
aldarinnar; symfónían á hphum
miklar þakkir að gjalda.“ Þessi um-
mæli lúta að tæknilegri hlið málsins.
Symfónískar tónsmíðar sínar nefndi
Liszt „Symphonische Dichtungen“,
en tilefni þeirra er sótt í sígildar
hókmenntir, eins og t. d. „Tasso“
(Byron), „Faustsymfónían“ (Goetlie),
„Les Préludes“ (Lamartine), „Ilam-
let“ (Shakespeare), „Die Ideale“
(Schiller) o. fl. Merkastar kirkjuleg-
ar tónsmíðar hans eru: „Graner
messa“, „Helgisagan um heilaga
Elísabelu“, „Kristur“, „Ungversk
krýningarmessa“ og „Dánarmessa“.
Kirkjumúsík Liszt féll alls ekki i
smekk Weimarbúa, sem voru lút-
herskir. Hinsvegar var henni vel tek-
ið af katólsku kirkjunni. Höfundur-
inn vissi, að i Rómaborg myndi
verða beztur jarðvegur fyrir trúar-
ljóð sín, svo að liann fluttist þangað
1861 og seltist þar að.
1 Róm hlaut Liszt áhótatitil að
nafnhót sem kirk'julegt tónskáld, og
kom það mönnum mjög á óvart
Trúhneigð hans og kirkjulegar tón-
smíðar þekktu þá fáir; en fyrir hon-
um vakti fvrst og fremst að umskapa
og endurnýja katólska kirkjumúsík,
og til þess vissi hann ekkert meðal
hetra en kórinn í sixtínsku kapell-
unni í Péturskirkjunni i Róm. En
enginn mátti stjórna kórnum annar
en kirkjunnar maður, þ. e. vígður
maður. Þessvegna var vígslan nauð-
synleg. Eftir þetta hjó Liszt löngum
í Rómahorg, en öðru hverju fór hann
í ferðalög og dvaldi þá stundum
langdvölum í Weimar, umkringdur
af nemendum sínum. Hann andaðist
31. júlí 1886 í Bayreuth. Hann var
]:á staddur þar til að hlýða á óperur
Wagners, og þar hvíla bein hans.
Franz Liszt er einhver stærsti .per-
sónuleiki nútímalónlistar. í persónu
lians mættust margir þættir. Hann
var tónskáldið, sem samdi litauðug-
ar pianótónsmíðar, glæsileg verk
heimsmannsins. Hann var ábótinn,
sem samdi kirkjumúsík, er hafin
var upp vfir allt jarðneskt kíf og
stríð. Hann var byltingamaðurinn,
sem ruddi braut nýrri tónlist. Ilann
var pianóleikarinn óviðjafnanlegi,
sem grundvallaði píanótækni nú-