Tónlistin - 01.11.1943, Síða 26

24
TÓNLISTIN
Hallgrímur Helgason:
Margraddaðor söngur á frumskeiði
Fyrsti söngur allra þjóða hefir ein-
att byrjað sem einraddaður söngur.
Hinn lieiðni söngur er allur einradd-
aður, og hið fyrsta þúsund ára tíma-
bil kristninnar bætir litlu við fornar
gullfallega kvæði Gríms, þá setur
mann hljóðan. Tæplega verður sagt,
að þessi niðurstaða beri vitni þrá
Jónasar eða gleði þeirri meðal þjóð-
arinnar, sem vart varð um aldamót-
in.
Vert er að hafa alveg sérstaklega í
liuga, að þetta kvæði Gríms er ör-
ugg sönnun um ást hans á sönglag-
inu.
Sem sönnun þetta:
1. Ivvæðið er orkt undir þekktu
erlendu lagi.
2. Efni kvæðisins:
Innst í þinum eigin barmi,
eins í gleði og eins í liarmi
ymur Islands lag —
Islands eigið lag. —
Þessi orð þárfnast engra skýringa.
Þau eru rödd hrópandans, sem lield-
ur á blysinu, reiðubúinn að lýsa og
verma vegfarendur. — Skáldin
liafa löngum verið Islendingum leið-
arljós.
Gefum gaum að því, hvert stefn-
ir! Um það, sem betur má fara, eru
Jónas Hallgrímsson, Grímur Thom-
sen og fleiri okkar góðskálda sígild
dæmi, til uppörvunar og eftirbreytni.
H r af n H æ n g s s o n.
söngvenjur; hinn gregóríanski söng-
ur kristilegrar kirkju breiðist út um
öll kristin lönd frá hinni kerfis-
bundnu helgisiðaskipun i Róm. Þessi
söngur var að mörgu leyti fremur
áþekkur listsöng en alþýðusöng.
Fyrstu tilraunir með fjölraddaðan
söng, sem upphaflega var aðeins tvi-
raddaður, bera vott um, að réttur
skilningur manna á hljómrænum
samböndum hefir verið allskostar ó-
broskaður. Þriundin var viðurkennd
sem samhljómur (konsonans), en
ferundin var fyrst álitin vera mis-
hljómur (dissonans). Hljómsam-
böndin voru því mjög á reiki og skil-
greining þeirra sömuleiðis; en frá
því fyrsta er þó sennilegt, að blundað
hafi undir niðri þrá eflir samræmi,
samhæfingu, samhljómi tveggja eða
fleiri tóna samtímis. Tónlína, sem
hljómaði ein sér án þess að finna
gagnkvæma samsvörun, veitti mönn-
um ekki til lengdar þá lausn og list-
ræna fullnægingu, sem eftir var sótt.
En ekki er þess getið fyrr en á 10.
öld, að margraddaður söngur liafi
þekkzt. I ritgerð einni, „Musica
enchiriadis“, sem með veikum rök-
um er eignuð Benediktinermunkin-
um Hucbald (840—915), er lýst söng-
hætti, sem nefnist organum eða
diaphonia. Er hann fólginn í því, að
við gefna aðalrödd eða grunnrödd
(canlus firmus) er í ferundar- eða
fimmundarfjarlægð fyrir ofan eða
neðan hælt annarri eltirödd eða