Tónlistin - 01.11.1943, Page 58

56
TÓNLISTIN
fyrir almennri andlegri og líkamlegri
menntun fólksins. En vissulega er og
hefir jafnan veriö misjafnt mat á því
eftir staS og stund, hvaö til sannrar
menningar horíöi, og hvaS þjóSiélagi
bæri aS gera henni til efhngar. Því er
þaS, aS sumsstaöar eru beinhnis lagöir
steinar í götu þeirra mála, sem annars-
staSar eru talin ein hin nauösynleg'ustu
til mannlegs uppeldis og þroska.
íslendingar standa aS mörgu leyti
framarlega urn almenna menntun, en þó
virSist vera hér um einkennilegt skiln-
ingsleysi aS ræSa gagnvart sumum
menningarlegum verömætum. Skal hér
aöeins bent á eitt atriöi, sem sé þaö, að
í landi, þar sem svo aS segja engin inn-
lend framleiösla á sér staö á hljóS-
færum, skuli vera minnst 50% verStoll-
ur á innfluttum hljóSfærum. En allir
sjá, aS meS þessu er lögð stórkostleg
hindrun í veg þess, aS sönglíf og hljóm-
list eflist í landinu, svo sem æski!egt
væri. Þaö er aö vísu rétt, aö litilsháttar
fjárhæS er variS árlega af opinberu fé
til söng- og hljómlistarkennslu, auk þess
sein slik kennsla fer aö einhverju leyti
fram i mörgum af þeim skólum, setn
reknir eru fyrir opinbert fé. En því ein-
kennilegra er þaS, aö sú hindrun, sem
aS ofan greinir, skuli á hinn bóginn
vera lögö á leiö þessa menningarmáls.
Á bak viS ofangreint liggur auSvitaS
ekki vondur ásetningur löggjafans, held-
ur þaö eitt, aS ekki er hærra mat á gildi
tónlistarinnar hér á landi en svo, aS
þaS er taliS alveg skaSlaust aS leggja
svo miklar hömlur á hljóöfærakaup, sem
gert er meS umræddum tolli.
Vilji menn fá breytingu á núverandi
ástandi, virSist því vera viS þaS aS
glíma aS fá ráSandi menn til þess aS
breyta um skoSun varSandi gildi tón-
listarinnar. Þetta er ef til vill erfitt verk,
þar sem þýSing andlegra verSmæta verS-
ur ekki sett í mæliker eSa á vogarskálar
svo sem efnislegir hlutir. En á margt má
þó benda í þessu sambandi.
Samkvæmt því sem sögur greina er
þaö fyrst vitaS um söng- og tónlist, aS
hún var einkum notuð í sambandi viS
guSsdýrkun manna, enda þótt urn margs
konar trúarbrögS væri aS ræöa, og jafn-
an síöan hefir þessi list veriS tryggur
förunautur guSsdýrkunarinnar, svo sem
sjá má af því, aS guSsþjónustur þeirra
þjóSa, sem nú eru fremstar taldar, cru
aS mjög verulegu leyti íólgnar i sörg
og hljóöfærslætti. En þetta sýnir, að
þaö er oröin rótgróin trú og raunar
vissa, aS fátt sé betur til þess falliö en
góS tónlist að lyfta sálinni upp úr sljó-
um hversdagsleika í átt til hins æöita
og fullkomnasta, þ. e. til guSs.
Mesta ljóSskáld okkar aö fornu og
nýju segir um tónlistina:
Hljómgeislinn titrar án ljóss og án litar,
Ijómar upp andann, sálina hitar.
Og enn kveöur hann :
Því hvaö má sjónina dýpka cg víkka,
sem hljómbjarmans huliðsljómi?
AnnaS íslenzkt skáld lýsir á ljómandi
°g hugönæman hátt áhrifum fagurrar
tónlistar í eftirfarandi vísu, sem alur
kannast viö ásamt hinu fallega lagi:
Ljúfur ómur loftiS klýfur,
lyftir sál um himingeim.
Þýtt á vængjum söngsins svífur
sálin glöS í friöarheim.
Steingrímur Thorsteinsson kveSur um
„söngsins englamál“ og svanasönginn,
sem í helgidómi einverunnar, á heiöinni,
styttir leiSina langa og stranga. Hann
kveSur og um þaS, hvernig sönglífiö
má vera áhrifaríkur þáttur i baráttunni
viS skammdegiskuldann og vetrarfásinn-
iö í sveitinni.
Griski heimspekingurinn Platon (læri-
sveinn Sókratesar), sem uppi var á ár-
unum 427—347 fyrir Krists burö, mun
jafnan verSa talinn meöal hinna allra
merkustu og víSsýnustu spekinga, sem
uppi hafa veriö. Langri ævi varSi hann
til þess aö hugsa, tala og skrifa um
mannfélagsleg vandamál og lét flest til