Tónlistin - 01.11.1943, Page 72

70
TÓNLISTIN
lit. Sannast þá enn einu sinni þaö, sem
Björgvin Guömundssou sagöi svo opin-
skátt, aö þaö væri verra aö vera tón-
skáld á íslandi en sálmaskáld í helvíti.
Hafa hinir ráöandi menn ekki séö, hvílík
fjarstæöa liggur hér fyrir deginum ljós-
ari; sjá þeir ekki — ef þeir raunveru-
lega setja sig í spor þessara manna, höf-
unda og útgefenda — hversu mjög er
gengiö á rétt þeirra, ef rétt skyldi kalla,
því aö rétturinn er í raun og veru eng-
inn; þeir mega skapa en fá ekki aö njóta
ávaxtanna. Þetta eru raunverulegar
augnahliksmyndir úr nútíma-þjóöfélagi
okkar, sem Idasa viö öllum sjáandi og
hugsandi mönnum. Ef ósiöur lieföi ekki
veriö búinn að löghelga óhæfuna, þá
heföi þaö veriö taliö hneyksli, aö þetta
heföi nokkru sinni fengið aö þrífast. Þaö
má mörgu venjast, en vaninn einn getur
aldrei fullnægt, ef hann er fullur af
einsdæmum. Þegar rétturinn er viöur-
kenndur, er mikiö fengiö, en þó ekki
meira en sáhngjarnt er. Þaö er sjálf-
sögö höfundakrafa, sem ekki er hægt
að ganga fram hjá.
En þó að þetta sé veigamikið atriöi,
þá er hitt, sem snýr að þiggjendunum,
aö sínu leyti ennþá nauðsynlegra, þótt
á öðru sviöi sé: þaö þarf aö koma fólk-
inu i skilning um gildi og skemmtun tón-
verka. Tímaritið „Tónlistin" er aö túlka
þennan sannleika, og þaö er vel. Þaö
tímarit þarf aö ná til allra söngelskandi
heimila íslands. — Mörgum þykir gam-
an að hlusta á alþýöulög, sem þeir
þekkja, en ef íslendingar bæta ekki viö
þau og fjölga þeirn, þá er afturförin vís;
og alþýðulögin veröa ekki til nema þjóö-
in tileinki sér þau í einhverri mynd ; til
þess þarf fólkið að fylgjast meö því.
sem fram kemur og leggja sinn dóm á
þaö. Leikmannsdótnur er oft lengi á leið-
inni, en að lokum reynist liann jafnan
haldgóður. Þaö þarf aö koma öllum
íslands börnum i skilning um hina æöri
tónlist; þegar hann er fenginn, sprett-
ur upp ánægjan af að ldusta á það, sem
gott er i söng og samleik, því að, eins og
eðlilegt er, er jafnmikill munur á gæðum
tónverka innbyröis og skáldsagna; og
þar í liggur vandinu aö velja og hafna.
Ekkert lyftir mannshuganum upp frá
hverfleik hversdagslífsins svo sem góð'-
ur og skipulegur söngur. Tónarnir bera
okkur upp í æðra veldi, óháðir tima og
rúmi. Fagur söngur er guðsgjöf, og fög-
ur lög vitna um guðinnblásinn anda.
Þessvegna er tónlistin «nar þáttur í lífs-
skoðun okkar.
Guðmundur Skúlascn
Keldum á Rangárvöllum.
Aö gefnu tilefni byrja ég á því aö
minnast á kvæði mitt, Ekkjan við ána.
Því er það kvæði laglaust enn eftir aö
hafa veriö lofaö og lært i hartnær hundr-
að missiri? Er það vegna þess að höf-
undur þess hcfir látiö undir höfuö leggj-
ast bónbjargirnar i landi tónskáldanna
— að veita því vængi og himneskan byr
undir þá? Þó aö svo kunni aö vera. aö
sumar vísurnar sé of eöa van aö at-
kvæða fjölda, munu sumar vera í ákveön-
um stellingum. Ég baö Sigvalda Kalda-
lóns í fyrra aö athuga kvæöið Úti við
sundin og sendi honum vísu úr því, bjóst
hálft i hvoru við, aö hann ætti eigi ljóða-
bælcur mínar. Hann brást vel viö og
skjótt cg 'sendi mér lag, íyrir karlakór.
En ég, sem þekki eigi nótur, get eigi
dæmt um lagiö með augunum. Þaö ligg-
ur í þagnargildi. Hér fer á eítir ein vísa,
sem er kveöin eins og þaö kvæöi allt,
undir afar dýrum og ákaflega örðugum
hætti, fátíðum:
á strönd ég undi,
er sævarsundið
viö sólu hló,.
og æðarblikana
undirkvika
til ásta dró;
en súla stikaði síldarþró, —
úr suðri hviklátur
þröstur fló.
Ljóöskáld þyrftu að yrkja söngtexta
undir handleiöslu tónskálda, svo að at-