Tónlistin - 01.11.1943, Page 73

TÓNLISTIN
71
kvæði yrSu í samræmi viö tónlistina. Ég
þori varla aö tala um ])essi mál, en ég
lield, að íslenzk tónskáld hafi lagt á
lágar brekkur oftast nær enn sem komið
er — nema Sveiiibjörn Sveinbjörnsson,
þegar hann lagsetti þjóösöng Matthíasar
Jochumssonar. Björgvin Guömundsson
hefir fengiö geypilof fyrir tónsmiöar.
En ekki veit ég, hvort það fær staðizt.
Páll ísólfsson lagsetti kantötu Davíðs
Sefánssonar og hlaut verðlaunin. En
þögult hefir verið um þá tónsmíð. Ég
held aö Hátíðasöngvar séra Bjarna Þor-
steinssonar hafi til síns ágætis meira en
nokkuð. En ég fullyrði eigi neitt um
það.
Ég vík aftur að fornu háttunum, þeim
dróttkvæðu, sem eru miklu fastari í
skor.ðum en Hávamála- og Völuspár-
háttur. Ég- sendi yður nú hrýnhenda
vísu úr kvæði mínu, Jökulsárgljúfur,
sem ég hefi þó ekki tekið upp í neina
kvæðabók mína — af því að samtíð mín,
hin verðandi, vill ekki lilusta á þesshátt-
ar form, og er til lítils að lijóða þá
rétti, sem fýld er við grön og fussað. —
Sigurðúr Nordal benti nýlega á sveltuna,
er skáld yrðu að fremja stundum —• t. d.
Egill Skallagrfmssíon, er hann kvað
Sonatorrek. Ég hefi eigi reynt hana i
þeim vændum. En ég þekki meðgöngu
tíma skáldgyðju — jafnvel hálfrar ald-
ar (Hafþök í v. 1. kvæöabók). Ég býst
við, að tónskáld veröi að leggja sig i
þessháttar linia eigi síður en hin skáld-
in, sem stundum eru meira en dag að
gera vísu, svo að þeim þyki boðleg.
Og það ætla ég, að stórvirki frumleg,
hvort sem uppfinning tæknileg er„ eða
hljómræn, eða háttræn, verði ekki hrist
fram úr erini utanhafnar. Það væri til-
vinnandi að eyða eða fórna ævilengd
fyrir sköpun tónlistar, sem tengd væri
islenzkri háttslyngni, dróttkvæðri eða
Einarskri (Ben.), svo aö ég nefni vörð-
ur á leiðinni þeirri. Nóg eru viðfangs-
efnin, ef mennirnir vaéru tiltækir, sem
þeim gætu vaklið, svo að hinmnesk hill-
ing gæti notið sín þar — og er nú í
líkingum talað frá minnni hálfu — til
gainans, ef svo mætti veröa. Stálmeitl-
aðir hættir Einars Benediktssonar virð-
ast mér til þess fallnir að kalla fram
voldug og frumleg lög, ef vér ættum á
aö skipa máttugum tónskáldum. Hvað
eina biður aö vísu síns tíma. En því ekki
at' hefjast lianda? Viðleitnin varðar þó
ekki við neitt þeirra 99 laga, sem alþingi
semur árlega handa háttvirtum kjósend-
urh þessa lands.
Þetta er nú mas karlfausks, sem aldrei
hefir komizt undir náðarmeðalaveitingu
tónsmiðanna, enda eigi gengið milli
þeirra viö vonarvölinn. Sigurjón bróðir
minn er listilega ljóðrænn. Hans kvæði
eru þó hálmi hulin í skammarkróknum.
Sigurður Þóröarson hefir' lagsett Áin
niðar, og er allvel gert, en sjaldan sung-
ið —• hvað sein veldur. ...
Þetta er allt á við og dreif, sem vænta
má af manni, sem er lítt fær til aö tala
um slík efni. Það vill svo til, að orö-
skáld eru eigi bezt fallin til að dæma um
hljómlist, né tónlistarmenn vel að sér
til dóma um orölist. Engum er allt gefið.
Sumir söngvarar koma því upp um sig.
aö þeir skilji ekki „mælt mál“ til fullrar
hlítar og eru hljóðvilltir þar sem orð
eiga í hlut.
. .. Ég læt mig dreyma um það, að
dróttkvæðir hættir muni einhvern tima
bergmála — tvístigandi þessara hátta —
i tvísöngskynjaðri tónlist, sem á erindi
út i lönd. Fornskáldin kváðu, þ. e. sungu,
með einhverjum hætti drápurnar; Þor-
móöur kvað t. d. Bjarkamál hin fornu
á Stiklastöðum „svá at heyrði nálega urn
allan herinn". Höfuðlausn var „it bezta
flutt“ að dómi Eiríks blóðaxar 0. s. frv.
Jökulsárgljúfur:
Valur í bergi unga elur
út og suður um gljúfurskúta.
Björgum varin, glaðlynd gargar
gásin, stödd í elfar básum.
Rómi þrunginn rásar straumur.
Roðabrim um vesturhimin.
Báðum megin björg eru roðin
brenndu gulli sólarlendis.