blaðið - 22.09.2007, Blaðsíða 40

40
LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2007
blaðið
í dag hefðu miklu
fleiri farið í fangelsi
Nick Leeson varð valdur
að gjaldþroti eins elsta
banka í heimi, Barings-
banka. Hann telur að
svipuð mál séu enn að
koma upp í bönkum á
hverjum degi en bank-
arnir breiði yfir þau
vegna þess að traust og
viðskiptavild eru mikil-
vægari en hið fjárhags-
lega tjón. Leeson segir
Þórði Snæ Júlíussyni
frá vandræðalegasta
tímabilinu í lífi sínu.
Nick Leeson vill ekki meina að
hann sé frægur. Hann segist frekar
vera alræmdur.
Leeson er enda maðurinn sem
sat inni í fjögur og hálft ár fyrir eitt
stærsta fjármálahneyksli sögunnar
þegar vafasöm gjaldeyrisviðskipti
hans í Singapúr urðu til þess að
Barings-banki varð gjaldþrota árið
1995-
Leeson hafði þá tapað um 8oo
milljónum punda, sem var rúmlega
þrisvar sinnum hærri upphæð en
virði eignarsafns bankans. Bankinn
var því úrskurðaður gjaldþrota eftir
að hafa starfað í 233 ár.
Leeson flúði frá Singapúr en var
handtekinn í Þýskalandi skömmu
síðar. Hann var staddur hérlendis í
vikunni til að halda fyrirlestur um
málið og til að velta fyrir sér hvort
svona lagað geti einhvern tíma gerst
aftur.
Skjótur frami
„Ég kem úr breskri verkamanna-
stétt og gekk í góðan skóla. Ég ætl-
aði í háskóla að nema lögfræði en
heyrði þá af því að nokkrir skóla-
félagar mínir hefðu sótt um hjá
bankanum Coutts&Co áður en við
lukum grunnnáminu. Ég ákvað
að gera slíkt hið sama og var einn
af tveimur sem voru valdir úr hópi
50 umsækjenda. Launin sem bank-
inn bauð mér voru mjög svipuð því
sem ég hefði getað reiknað með að
þéna eftir háskólanám þannig að ég
ákvað að láta slag standa. Ég vann
þarna í tvö ár og naut þess mikið.
Einn af viðskiptavinunum sem ég
sá um var bandaríski fjárfestingar-
bankinn Morgan Stanley. Þeir buðu
mér vinnu sem ég tók og ég starfaði
þar þangað til að ég var lokkaður
yfir til Barings."
Leeson hafði starfað hjá Barings
við mjög góðan orðstír í nokkur ár
áður en að honum bauðst að fara til
Singapúr, þar sem ósköpin dundu
yfir. „Ég hafði verið í Indónesíu að
leysa ákveðin vandamál fyrir bank-
ann. Þegar ég kom aftur til London
var mér eiginlega sagt að ég gæti
farið þangað sem ég vildi. Ég valdi
að fara til Singapúr vegna þess að
mér fannst þetta vera starf sem hent-
aði mér. Annað kom svo náttúrlega í
ljós líkt og sagan hefur sýnt.“
Fleiri hefðu verið dæmdir í dag
Leeson var sá eini sem hlaut
fangelsisdóm vegna fjármálamis-
ferlisins sem leiddi til gjaldþrots
Barings-bankans. I hans huga
liggur ábyrgðin þó klárlega á fleiri
stöðum. „Það var enginn á staðnum
til að segja okkur hvað við ættum að
gera þegar þessar skekkjur uppgötv-
Nick Leeson Segir að það sem hann gerði sé
enn að gerast í bönkum um alla heim. Þeir reyni
þó mun frekar að breiða yfir slík hneyksli þar sem
traust og viðskiptavild sé bönkunum mikilvægari
en það fjárhagslega tjón sem þeir verða fyrir.
VIÐTAL
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@bladid.net
uðust hjá okkur. Ég óttaðist ekkert
jafn mikið og að gera mistök þannig
að til að breiða yfir þau ákvað ég að
fela skekkjuna á hinum alræmda
reikningi númer 88888. í kjölfarið
reyndi ég að vinna tapið til baka en
það hélt áfram að vinda upp á sig
þangað til bankinn varð að lokum
gjaldþrota. En það bera að sjálf-
sögðu fleiri ábyrgð en ég.“
Leeson bendir á að málið sé eitt
þeirra sem urðu til þess að laga-
ramminn hefur víðast hvar breyst
þannig að ábyrgð fyrirtækjanna
hefur verið aukin. „Það var ekki
þannig árið 1995. Þeir sem voru í
kringum mig á þessum tíma eru
sekir um gífurlega vanhæfni og van-
rækslu. Þeir voru alls ekki starfi sinu
vaxnir, ekki frekar en ég. Ef Barings-
málið hefði gerst árið 2007 þá hefðu
miklu fleiri farið í fangelsi."
Nokkur skitin augnablik
í kvikmyndinni Rogue Trader,
sem var gerð eftir bók sem Leeson
skrifaði um gjaldþrotið og skartaði
Ewan McGregor í hlutverki hans, var
atriði þar sem Leeson virtist átta sig
á að allt væri farið til fjandans. Hann
segist ekki hafa átt eitt slíkt andartak
í raunveruleikanum, heldur nokkur.
„Strax og farið var að ganga á mig
með hluti sem ég gat ekki lengur
falið þá vissi ég að þetta væri búið.
Það fyrsta sem ég hugsaði um var að
koma mér frá Singapúr vegna þess að
það er síðasti staðurinn í heiminum
sem ég vildi vera handtekinn á. Sin-
gapúr er enda lögregluríki með mis-
kunnarlausum og harkalegum stjórn-
völdum. Ef þeir hefðu náð mér þar þá
hefði konan mín örugglega líka verið
handtekin og ég hefði getað fengið 24
ára fangelsisdóm. I stað þess fékk ég
sex og hálft ár og sat inni í fjögur og
hálft.
Ég hugsaði því ekki um neitt
annað en að koma konunni minni
út úr landinu og sjálfum mér í eins
góðar aðstæður og hægt var til að
láta handtaka mig. Ég vonaðist til
að komast til Bretlands en náði því
ekki. En þetta var ekki einhver vitr-
unarupplifun þar sem þetta féll allt
saman heldur miklu frekar nokkur
skitin augnablik þar sem ég áttaði
mig á því betur og betur að ég væri
að fara í fangelsi."
Getur vel gerst í dag
Hann telur að það sem hann gerði
sé enn að gerast daglega í fjármála-
fyrirtækjum út um allan heim.
„Þetta getur gerst alls staðar. Þeir
sem neita því eru kjánar. En bankar
í dag eru miklu betur fjármagnaðir
en Barings var og því ólíklegra að
þeir fari á hausinn. Aðstæðurnar hjá
Barings voru einstakar því þar starf-
aði svo margt vanhæft og glannalegt
fólk. Þar var ég vitanlega fremstur á
meðal jafningja.
En það á sér stað bankaflótti í
þessum töluðum orðum í Bretlandi í
Northern-Rock-málinu. Þar hafa við-
skiptavinir misst traust sitt á bank-
anum og kerfinu. Ef það getur gerst í
Bretlandi þá getur það gerst á Islandi.
Svona hneyksli verða ítrekað innan
fjármálafyrirtækja. Munurinn er sá
að í dag er reynt að breiða yfir þau.
Upphæðin sem hefur tapast þarf að
vera rosalega há til að málið verði
gert opinbert. Það eru til bankar sem
myndu fela nokkur hundruð millj-
óna dala tap vegna þess að traust
og viðskiptavild er bankanum mik-
ilvægara en fjárhagslega tjónið sem
þeir verða fyrir.“
Er alræmdur, ekki frægur
Þegar Leeson er spurður hvernig
Singapúr-tíminn horfi við honum í
dag segir hann þetta vera vandræða-
legasta tímabil lífs síns.
„Ég vildi ekkert annað í lífinu
á þessum árum en að njóta vel-
gengni. Samt er þetta það tímabil
ævi minnar sem ég náði minnstum
árangri. Það er enginn í heiminum
sem óskar þess heitar að þetta hefði
ekki gerst. En þetta gerðist og það
þjónar engum tilgangi fyrir mig
að hunsa það. Þess vegna held ég
áfram og vona að ég hafi lært af
mistökunum sem ég gerði. Ég á þó
síður von á því að fara út í verðbréfa-
miðlun aftur á næstunni.”
Hann telur sig þó hafa verið lán-
saman að ákveðnu leyti. „Þegar ég
flutti frá Englandi til Singapúr þá
voru ensku dagblöðin undirlögð af
fréttum. Þegar ég sneri til baka eftir
fangelsisvistina þá voru sárafáar
fréttir í þeim. Þau fjölluðu aðallega
um frægt fólk og hvað það var að
gera. Þess vegna skapaðist áhugi á
mér.“
Hann vill þó ekki meina að hann
sé frægur. „Ég er miklu frekar al-
ræmdur. Þessar aðstæður veittu mér
fullt af tækifærum sem standa fólki
venjulega ekki til boða þegar það
losnar úr fangelsi. Mér var til dæmis
boðið starf við áhættustjórnun hjá
hollensku fyrirtæki strax og ég losn-
aði úr fangelsinu. En ég hef engan
áhuga á því að fara aftur út í slíkt
eins og er. Suma daga fékk ég tutt-
ugu mismunandi tilboð um að gera
eitthvað og þá þarf maður að sigta
út hvað sé rétt að gera. Ég vil ekki
vera í andlitinu á fólki á hverjum
degi heldur mun frekar geta átt
venjulegt líf með fjölskyldunni
minni líka. Þess vegna reyni ég að
velja úr verkefnunum.“
Sagan getur ekki verið súrrealísk
Leeson hefur ferðast um allan
heim til að halda fyrirlestra um það
sem henti Barings-bankann árið
1995. Þegar hann er spurður hvort
það sé ekki súrrealískt að vinna við
að rifja upp stærstu mistök lífs síns
NICKLEESON
►
Varð heimsfrægur á einni
nóttu þegar hann setti Bar-
ings-banka, elsta banka
Englands, í gjaldþrot með
vafasömum gjaldeyrisvið-
skiptum árið 1995.
►
Hann var dæmdur í sex og
hálfs árs fangelsi en sat inni
í fjögur og hálft ár. í fang-
elsinu skrifaði hann bókina
Rogue Trader um málið.
Þar sigraðist hann einnig á
krabbameini.
►
Mánuði áður en Leeson
losnaði úr fangelsi árið
1999 var frumsýnd bíó-
mynd byggð á bókinni sem
skartaði Ewan McGregor í
hlutverki Leesons.
►
í dag ferðast hann um heim-
inn sem fyrirlesari til að
segja sögu sína. Hann hefur
gefið út kennslubók í sál-
fræði og stjórnar daglegum
rekstri írska knattspyrnufé-
lagsins Galway United.
aftur og aftur segir hann svo ekki
vera. „Er ekki mun súrrealískara að
fylgjast með blaðamönnum í Bret-
landi sem sjá sér farboða með því að
skrifa um það sem aðrir gera? Þar
eru ekki lengur sagðar fréttir heldur
snýst allt um síðasta skiptið sem
Britney Spears steig nærbuxnalaus
inn í bíl. Það eru allskonar tækifæri
sem standa manni til boða í lífinu,
en þau eru ekki endalaus. Þess vegna
þarf ég að velja eitthvert þeirra sem
tryggir mér stöðugar tekjur og sér
fyrir fjölskyldunni minni. Og ég er
sáttur við það sem ég er að gera. Ég
hafði fjögur og hálft ár í fangaklefa
til að hugsa um það sem ég gerði og
er því ekki í neinum vandræðum
með að halda fyrirlestra um það.
Þetta gerðist og er því hluti af sög-
unni. Og sagan getur aldrei verið
súrrealísk."