Bændablaðið - 20.11.2007, Síða 34

Bændablaðið | Þriðjudagur 20. nóvember 20073
Kæru lesendur!
Við vitum að ræktun og garðar geta
haft mjög mótandi áhrif á fólk þegar
það er að alast upp. Ein sterkasta
æskuminning konu einnar er frá
því þegar hún var lítil stelpa í garði
nágrannakonunnar í sjávarplássi
einu hér á landi. Fjögurra ára flutti
stúlkan með fjölskyldu sinni í þorp-
ið og ólst þar upp. Í næsta húsi bjó
kona sem lagði sérlega natni við
garðinn sinn og ræktaði fjölbreyti-
leikann allan af tegundum jurta,
bæði skrautjurtir og nytjajurtir.
Nágrannakonan lyfti stelpunni yfir
girðinguna og leyfði henni einni
barnanna að njóta verunnar í garð-
inum, sagði henni frá jurtunum,
hvernig þær vaxa, hvað þær heita
og lét hana hjálpa til. Stelpan, sem
í dag er fullorðin kona, segist sjá
garðinn svo nákvæmlega fyrir sér
að hún gæti endurgert hann. Og
sennilega kannast fleiri við slíkar
upplifanir og minningar úr görð-
um.
Skólagarðar gerðir
Það var víst hluti af skólagöngu
barna í Austur-Þýskalandi á sínum
tíma að læra ræktun og var græn-
metisgörðum komið upp við skól-
ana. Ein þeirra kennslugreina sem
kennaranemar þar í landi gátu lagt
stund á var garðrækt og miðlun
hennar til barnanna. Slík kennsla
átti að venja börnin við að taka þátt
í ræktuninni sem og í öðrum geirum
framleiðslunnar í samfélaginu. Það
var sameiginlegt verkefni að rækta
ofan í sig og auk þess nauðsynlegt
að kunna til slíkra verka, einnig að
samfélagið væri sjálfu sér nægt,
sjálfbært.
Segja má að skólagarðarnir hér-
lendis hafi sinnt þessum málum að
einhverju leyti. Þeir voru reknir og
eru sums staðar enn reknir af sveit-
arfélögunum og borginni, en annars
staðar hafa þeir verið lagðir niður.
Þessir garðar hafa yfirleitt verið
staðsettir við garðyrkjustöðvar, ann-
ars staðar í jaðri byggðarinnar eða á
auðum svæðum. Þó hafa undanfar-
in ár verið gerðir grænmetisgarðar
við skóla, einkum á höfuðborg-
arsvæðinu en einnig sums staðar á
landsbyggðinni.
Í bókinni Sveitin við Sundið eftir
Þórunni Valdimarsdóttur sagnfræð-
ing kemur fram að fyrst hafi verið
minnst á skólagarða á prenti hérlend-
is árið 1883, þar sem sagt er frá slík-
um görðum í Frakklandi og Svíþjóð.
Hins vegar hafi það ekki verið fyrr
en upp úr seinna stríði að skólagarð-
ar urðu að veruleika í Reykjavík og
þá að norskri fyrirmynd. Garðarnir
urðu fljótt vinsælir meðal almenn-
ings, en starfsemi þeirra var háttað
þannig, eins og margir kannast við,
að börnin ræktuð ýmislegt grænmeti
yfir sumarið og hlutu uppskeruna að
launum.
Góð áhrif garðræktar
Forkálfar ræktunar hér á landi og
sjálfsagt víðar töldu garðrækt og
grænmetisræktun góða – að sjálf-
sögðu fyrir alla – en þó sérlega
fyrir börn. Á þeim tíma þegar
skólagarðarnir komu til sögunnar
var garðrækt yfir höfuð talin draga
úr óæskilegum áhrifum barnanna af
borgarlífinu, að þau slæptust síður
aðgerðarlaus um göturnar, og eins
efldi garðræktin sjálfsbjargarvið-
leitni, verklagni og vinnuafköst
barnanna. Einar Helgason, sem var
mjög athafnasamur varðandi rækt-
unarmál í Reykjavík á fyrri hluta
síðustu aldar, minnist árið 1926
í fomála að kveri sínu Hvannir
– Matjurtarækt á börn og ræktun.
Hann skrifar: „Það á að venja börn-
in við garðyrkju, láta þau eignast
lítinn reit í garðinum, yrkja hann og
annast og eiga síðan uppskeruna úr
þeim reit. Börnunum þykja góðar
rófur, lofið þeim sjálfum að rækta
þær handa sér og ýmislegt fleira,
sem vandalítið er að rækta.“
Kristín Þóra Kjartansdóttir
sagnfræðingur og garðyrkjunemi
kristinkj@gmx.net
Gróður og garðmenning
Að vaxa úr grasi
– Hugleiðingar um börn, garða, ræktun
og menntun
Nú er góður tími til að
njóta afurðanna úr garðinum
og þess sem safnað hefur verið
í villtri náttúrunni um sumarið.
Og líka þess sem aðrir hafa
ræktað og safnað. Gott er að
taka rabbarbara úr frystikist-
unni og gera rabbarbaraböku
eða að prófa nýja kartöflurétti.
Það má einnig reyna að losa
sig við endalausa haustflens-
una með því að hita fjallagrasa-
mjólk. Þá er það bara að ná sér í
fjallagrös, skola svo sem lúku af
þeim í sigti upp úr köldu vatni
og láta standa í smástund, en á
meðan sjúga þau í sig eitthvað
af vökva. Svo eru þau lögð í
pott í kalda mjólk sem flýtur
vel yfir grösin. Það má líka nota
sojamjólk eða hrísmjólk. Og
svo er þetta hitað hægt að suðu-
marki, ekki soðið, en hins vegar
látið standa í fimm mínútur eða
svo og gera sig. Á meðan er
bætt útí þetta tæpri matskeið af
hunangi og smá af vanilludufti.
Fjallagrös eru líka býsna góð
mulin í brauð þegar bakað er.
Lítill drengur horfir rannsakandi ofaní grassvörðinn – myndin er líklega
tekin í garði við Eyjafjörð árið 1946.
Landskeppni Smalahundafélags
Íslands 2007 var haldin á
Hvítárbakka í Borgarfirði dag­
ana 27. og 28. október. Keppnin
fór vel fram og var veðrið alveg
frábært á sunnudeginum en gekk
á með skúrum á laugardeginum.
Velskur dómari, Glyn Jones, var
fenginn til landsins til að dæma
keppnina. Hann er bóndi í norð­
austur Wales stutt frá bresku
landamærunum og þar býr hann
ásamt konu og tveimur sonum.
Þar búa þau með 3000 kindur, 40
nautgripi og 18 hunda.
Á laugardeginum var unghunda-
keppnin og fór hún þannig:
Þorvarður Ingimarsson með tík-
ina Lýsu frá Hafnarfirði og hlutu
þau 63 stig,
Sigurður Oddur Ragnarsson
með tíkina Bólu frá Oddsstöðum
og hlutu þau 61 stig.
Svanur Guðmundsson með
hundinn Asa frá Dalsmynni og
hlutu þeir 28 stig.
Á sunnudeginum réðust úrslit í
A. og B. flokki. Á laugardeginum
fóru þessir hundar í tvö rennsli og
svo eitt á sunnudeginum. Úrslit í
B. flokki fóru þannig:
Sverrir Möller með hundinn
Prins frá Daðastöðum og hlutu þeir
82 stig.
Halldór Sigurkarlsson með tík-
ina Mýru frá Setbergi og hlutu þau
70 stig.
Marsibil Erlendsdóttir með tík-
ina Spólu frá Daðastöðum og hlutu
þær 54 stig.
Úrslit í A. flokki fóru þannig:
Svanur Guðmundsson með hund-
inn Vask frá Dalsmynni og hlutu
þeir 86 stig.
Sverrir Möller með hundinn Rex
frá Daðastöðum og hlutu þeir 70 stig.
Valgeir Þór Magnússon með tík-
ina Skottu frá Fossi og hlutu þau 70
stig.
Einnig tóku þátt í A. flokk
Hilmar Sturluson með tíkina Týru
frá Eyrarbakka, Gísli Þórðarson
með tíkina Spólu frá Daðastöðum,
Kristbjörn Steinarsson með tík-
ina Dögg frá Hæl, Gunnar Guð-
mundsson með tíkina Týru frá
Kaðalsstöðum og Þorvarður Ingi-
marsson með hundinn Albert frá
Eyrarlandi. Sérstök verðlaun fengu
stigahæsti hundur og stigahæsta tík
í keppninni og voru það þau Vaskur
frá Dalsmynni sem varð stigahæst-
ur hunda og Mýra frá Setbergi varð
stigahæsta tíkin.
Fyrirtækin Dýrheimar sem selur
hundafóðrið Royal Canin og Vistor
sem selur Hill‘s gæludýrafóður
styrktu félagið með veglegum verð-
launum og þakkar félagið kærlega
fyrir það.
Velski dómarinn Glyn Jones, dæmdi í landskeppni Smalahundafélags
Íslands sem haldin var á Hvítárbakka í Borgarfirði í lok október.
Bestu smalahundar landsins verðlaunaðir
Vinningshafar í A. flokki: Svanur Guðmundsson með hundinn Vask frá Dalsmynni, Sverrir Möller með hundinn
Rex frá Daðastöðum og Valgeir Þór Magnússon með tíkina Skottu frá Fossi.