Bændablaðið - 24.03.2011, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | fimmtudagur 24. mars 2011
Á markaði
Íslenskar búvörur eru fluttar
út til fjölmargra landa. Heildar
fob verðmæti útfluttra landbún-
aðarafurða árið 2009, samkvæmt
Hagstofuflokkun , nam 7.682,7
milljónum króna. Þar af var verð-
mæti fiskeldisafurða 2.718,6 millj-
ónir króna. Einnig er sjávargróður
og afurðir þörunga meðtalið í land-
búnaðarafurðum í þessari flokkun.
Langmest að viðskiptunum eru
við lönd innan Evrópska efnahags-
svæðisins, en þangað fara 77,5% af
verðmæti útflutnings landbúnaðarvara
annarra en fiskeldis. Ef litið er á ein-
stakar afurðir og vörutegundir fara
83,5% af verðmæti hrossaútflutnings
inn á EES svæðið, 68,8% af verðmæti
sauðfjárafurða, allar afurðir minka og
refa, 62,8% af verðmæti mjólkuraf-
urða og 69,1% af verðmæti æðardúns.
Fob verðmæti útflutnings til annarra
Evrópulanda nemur 11,7% af heildar-
verðmæti landbúnaðarvara án fisk-
eldis, 6% fara til BNA, 3,5% til Japans
og 3,7% til annarra landa. /EB
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka
Íslands
eb@bondi.is
Útflutningur
Utanríkisviðskipti með landbúnaðarafurðir:
Langmest viðskipti við lönd innan
Evrópska efnahagssvæðisins
EES Önnur
Evrópulönd
Bandaríkin Japan Önnur lönd Alls
2009 Fob verð
milljónir
króna
Hlutfall af
heild, %
Hlutfall af
heild, %
Hlutfall af
heild, %
Hlutfall af
heild, %
Hlutfall af
heild
Fob verð
milljónir
króna
Landbúnaðarafurðir 4.638 60,4 10,7 16,4 2,2 10,2 7.682,7
- þ.a. Annað en fiskeldi 3.757,5 77,5 11,7 6,0 3,5 3,7 4.845,8
Hestar 829,1 83,5 12,3 4,1 - 0,1 992,4
Annar búfénaður 0,2 39,4 - 53,6 1,5 5,5 0,5
Afurðir hrossa 17,1 22,1 65,4 - - 12,5 77,4
Afurðir nautgripa 53,3 93 1,1 - - 5,9 57,3
Afurðir svína 0 0,1 3,3 0,1 - 96,5 8,3
Afurðir sauðfjár 1.276,9 68,8 15,5 3,9 5,5 6,3 1857
Afurðir minka 917,5 100 - - - 0 917,5
Afurðir refa 16,4 100 - - - - 16,4
Afurðir annarra sláturdýra 0 0,3 38,3 61,4 - - 0,7
Mjólkurvörur 208,7 62,8 12,4 20,7 - 4,2 332,6
Dúnn 128,8 69,1 2,5 - 24,8 3,6 186,4
Sjávargróður og þörungar 298,8 74,8 - 23,8 - 1,3 399,3
299 Aðrar landbúnaðar-
vörur
10,7 9 51,9 8,9 20,2 118,3 0
Hagstofuflokkun er
séríslensk flokkun aðeins
notuð í útflutningi.
Útflutningur eftir markaðssvæðum
og vöruflokkum (Hagstofuflokkun 1999-2009)
Framleiðsla og sala kjöts í febrúar:
Heildarframleiðslan 8% minni
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
Te
kj
ur
a
lls
, m
ill
jó
ni
r
Ev
rr
a
Fj
öl
di
b
æ
nd
a
Ár
Nettó tekjur á verðlagi 2009
Fjöldi bænda
Í umræðu um ESB umsókn og áhrif
aðildar á landbúnað er oft vitnað til
þróunar landbúnaðar í Finnlandi.
Í ritinu Finnish Agriculture and
Rural Industries 2010 (sem kemur
út árlega) er fjallað um þróun nettó
tekna og gjalda í landbúnaði og gerð
grein fyrir breytingum á heildar
afkomu landbúnaðar.
Árið 1992 voru heildartekjur í
landbúnaði í Finnlandi 4.270 millj-
ónir Evra og heildarkostnaður 2.864
milljónir evra. Nettó tekjur voru því
1.406 milljónir evra sem samsvarar
1.769 milljónum Evra á verðlagi
ársins 2009.
52% tekjulækkun
og 45% tekna af styrkjum
Árið 2009 voru heildartekjur hins
vegar 4.302 milljónir Evra en
útgjöld 3.457 milljónir Evra. Nettó
tekjur voru því 845 milljónir evra.
Tekjulækkun á þessu tímabili fyrir
landbúnaðinn í heild er því 52%.
Til tekna teljast allir tekjur af
sölu afurða sem og allir styrkir.
Tekjusamsetning landbúnaðarins
hefur haldist nokkuð stöðug frá
1995-2009, um 10% tekna koma
af kornrækt og örðum jarðargróða,
40% af búfjárrækt (mjólkurfram-
leiðsla skilar 25% heildartekna) og
um 45% tekna eru af styrkjum til
landbúnaðar.
Lækkun tímakaups og
38% fækkun bænda
Á sama tíma hefur bændum
fækkað úr 103.000 í 63.716 eða um
38%. Það er ekki því ekki flókin
stærðfræði að sýna fram á að tekjur
á hvern bónda hafa lækkað úr
rösklega 17.000 evrum í rösklega
13.000 evrur á verðlagi ársins 2009.
Tímakaup bænda í Finnlandi hefur
því lækkað úr 7 evrum/klst. á fyrstu
árunum innan í ESB í 4-5 Evrur/klst.
2009.
25% af launum iðnverkafólks.
Laun bænda í Finnlandi voru áður
40% að launum iðnverkafólks en eru
nú 25% af launum iðnverkafólks./EB
Heimild: Finnish Agriculture and
Rural Industries 2010.
Eins og sjá má af umfjöllun um
útflutning búvara er Evrópska
efnahagssvæðið lang mikilvæg-
asta viðskiptasvæðið. Annars
vegar er þar um að ræða viðskipti
við ESB-lönd og hins vegar Noreg.
Í gildi er sérstakt samkomulag
milli Íslands og ESB um viðskipti
með búvörur, tók það gildi 1. mars
2007. Samkomulagið felur m.a. í
sér að tollar féllu niður í viðskiptum
landanna með nokkrar vörutegundir
og eru þær taldar upp í viðauka I við
samkomulagið. Um er að ræða t.d.
hross, hreindýrakjöt í heilum og
hálfum skrokkum, tómata, agúrkur
og vatn.
Heilbrigðisreglur koma hins
vegar í veg fyrir innflutning á lif-
andi hestum til Íslands eins og áður.
Einnig var samið um tollfrjáls við-
skipti með blóm og plöntur, þó
ekki afskorin blóm né pottaplöntur
undir einum metra að hæð. Þá veitti
ESB Íslandi einnig tollfrjálsa kvóta
fyrir landbúnaðarafurðir, samanber
viðauka II. Tollkvóti fyrir kindakjöt
var aukinn í 1850 tonn. Auk þess
var samið um 380 tonna kvóta fyrir
skyr, 350 tonn af smjöri og 100 tonn
af pylsum. Útflutningur umfram
þetta ber almenna tolla inn í ESB.
Sem dæmi er tollur á smjör 185,2
evrur á 100 kg. Tollur á lambakjöt
er 12,8% að viðbættum 171,3 evrum
á 100 kg.
Tollfrjáls kvóti fyrir 200 hross
Hvað viðskipti við Noreg snertir
var gerður samningur við Noreg um
ívilnandi tollkvóta þann 28. júní árið
2000. Noregur veitti Íslandi toll-
frjálsan kvóta fyrir 200 hross en
Ísland veitti á móti tollfrjálsa kvóta
fyrir ost (13 tonn) og kartöfluflögur
(15 tonn). Útflutningur til Noregs
nam tæpum 600 millj.kr. árið 2009.
Þar af námu sauðfjárafurðir rúmum
400 millj.kr., sjávargróður og þör-
ungar um 94 millj.kr. og lifandi
hestar um 72 millj.kr. Samkvæmt
almennri tollskrá Noregs bera
lambakjöt og hross háa innflutnings-
tolla. Tollur á frosna, heila skrokka
af lambakjöti er 32,49 n.kr./kg, en
allt að 85,27 n.kr./kg þegar um er
að ræða beinlaust kjöt. Með tvíhliða
samkomulagi á grundvelli EFTA-
sáttmálans veitir Noregur Íslandi
hins vegar 600 tonna tollfrjálsan
kvóta fyrir lambakjöt.
Við innflutning á lifandi hrossum
er lagður á magntollur að upphæð
5.000 n.kr. á hest, sem gildir fari
útflutningur á hrossum til Noregs
yfir 200 gripi ári.
Sala til Sviss fyrir 170 milljónir
Sviss er ekki innan Evrópska
efnahagssvæðisins en nokkur
útflutningur er þangað á hrossum.
Verðmæti útflutnings landbúnaðar-
vara til Sviss á árinu 2009 nam um
170 milljónum króna, þar af voru
165 milljónir vegna útflutnings á
lifandi hestum og afurðum hrossa.
Ísland nýtur tiltekinna ívilnana við
innflutning til Sviss á grundvelli
Vaduz-samningsins, í formi lækk-
aðs tolls innan almennra tollkvóta.
Innflutningur á lifandi reiðhrossum
er tollfrjáls innan 3.322 hrossa
almenns heildarkvóta (WTO-kvóti).
Ísland nýtur einnig kvóta fyrir
hrossakjöt (11 sv.fr./100 kg) innan
almenns heildarkvóta. Almennur
tollur á reiðhrossum innan kvóta er
120 sv.fr. á hest.
Viðskipti við Bandaríkin
á bestu-kjara grunni
Viðskipti Íslands við Bandaríkin
eru á bestu-kjara grunni - þ.e.
almenn kjör sem bjóðast öllum
aðildarríkjum WTO. Engir ívilnandi
samningar eru um viðskipti milli
ríkjanna.
Í svari utanríkisráðherra við
fyrirspurn á Alþingi um kosti frí-
verslunarsamnings við Bandaríkin
kom fram að á undanförnum árum
hafi möguleiki á gerð slíks samn-
ings við Bandaríkin verið vand-
lega kannaður, bæði á vettvangi
EFTA og tvíhliða á milli Íslands og
Bandaríkjanna. Niðurstaðan varð í
báðum tilvikum sú að ekki væru til
staðar forsendur fyrir að hefja frí-
verslunarviðræður við Bandaríkin.
Tvennt ræður þar mestu um. Í
fyrsta lagi hafa Bandaríkin gefið
skýrt til kynna að forsenda fríversl-
unarviðræðna, hvort sem væri við
EFTA-ríkin eða Ísland, væri sú að
markaðsaðgangur fyrir landbúnaðar-
vörur, þ.m.t. kjöt- og mjólkurvörur,
yrði bættur verulega frá því sem nú
er. Í öðru lagi hafa Bandaríkin gefið
til kynna að Ísland sé ekki ofarlega á
forgangslista þeirra yfir hugsanlega
samningsaðila við gerð fríverslunar-
samninga, en Bandaríkin líta mjög
til umfangs viðskipta við slíka for-
gangsröðun.
/EB
Þróun tekna í landbúnaði og fjölda bænda í Finnlandi 1994-2009
Mismundandi viðskiptakjör fyrir útfluttar landbúnaðarvörur
52% tekjulækkun og 45%
tekna eru af styrkjum
Finnskir bændur aðeins með 25% af launum iðnverkafólk
Heildarframleiðsla á kjöti í
febrúar var 8% minni en í febrúar
2010.
Samdráttur var í framleiðslu allra
kjöttegunda. Engin sauðfjárslátrun
var þó í febrúar líkt og í fyrra. Þetta
endurspeglast í sölutölum og birgða-
stöðu kjöts. Þannig var 3,9% minni
kjötsala í febrúar í ár en í fyrra.
Á ársgrundvelli hefur kjötsala
dregist saman um 1,7% en fram-
leiðsla um 1,4%.
Úr ritinu Finnish Agriculture and Rural Industries 2010: