Fréttablaðið - 03.11.2012, Blaðsíða 12

12 3. nóvember 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Samkvæmt þeirri siðferðis-reglu sem mótar lífsafstöðu þjóðlíf og löggjöf á Íslandi, þá er skylt annaðhvort að
láta afskiftalaust ellegar hæla uppí
hástert sérhverju verki sem unnið
er lakar en í meðallagi. Sé unnið
betur, er verið að brjóta grundvall-
arboðorð þjóðfélagsins um lýðræð-
islegt meðallag og þar með vakin
upp lýðræðisleg öfund; og opinberir
aðiljar verða að skerast í leikinn og
úrskurða alt smjör gæðasmjör.“
Þessar setningar úr Íslendinga-
spjalli Halldórs Laxness eru að
sönnu settar á blað löngu áður en
menn tóku að rífast um stjórnar-
skrána á Alþingi. En öll meðferð
þess máls bend-
ir til að siðferð-
isreglan sem
skáldið lýsir lifi
enn góðu lífi
hálfum fimmta
áratug síðar.
Sá skammi
tími sem stjórn-
lagaráði var
ætlaður leyfði
ekki þau vönd-
uðu vinnubrögð sem endurskoð-
un stjórnarskrár krefst. Pólitísk
ábyrgð á því verklagi hvílir á herð-
um forsætisráðherra. Hann hefur
nú úrskurðað að hálfnað verk sé
fullkomin stjórnarskrá, samin af
þjóðinni sjálfri og þar af leiðandi
hafin yfir gagnrýni.
Engum dettur lengur í hug að
setja smjör á markað án þess að
hreinlæti við framleiðsluna sé vott-
að og það standist gæðapróf sér-
fróðra manna. Þetta er gert til að
vernda neytendur, án þess að nokk-
ur hafi borið brigður á bragðskyn
þeirra. Í manna minnum hefur eng-
inn mjólkurbússtjóri hafnað gæða-
eftirliti með þeim rökum að það
væri móðgun við neytendur.
Forsætisráðherra vill hins vegar
ekki að sérfræðingar segi álit sitt
á stjórnarskrárgerðinni því að það
feli í sér vantraust á fólkið í land-
inu.
Er allt smjör gæðasmjör?
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Stjórnarskrárhugmyndirn-ar eru róttækar um flest þau atriði sem ekki eiga heima í stjórnarskrá held-
ur almennum lögum eða stefnu-
yfirlýsingum stjórnmálaflokka.
Þar er til að mynda verið að lofa
ómældum útgjöldum úr ríkissjóði
og mæla fyrir um stjórn fiskveiða.
Þetta eru viðfangsefni sem
snerta hugmyndafræðilegar
átakalínur stjórnmálanna. Stjórn-
arskráin á hins vegar að geyma
þær leikreglur sem slíkar ákvarð-
anir eru teknar eftir á hverjum
tíma. Kjósendur velja þingmenn til
að taka þær ákvarðanir á grund-
velli stefnuyfirlýsinga. Þeir skipa
þeim málum síðan með almennum
lögum.
Þegar meirihlutinn ætlar að
festa eigin pólitík sína í stjórnar-
skrá, þannig að örðugra verði að
skipta um stjórnarstefnu í almenn-
um kosningum, er verið að eyði-
leggja stjórnarskrána. Hún er
þá ekki lengur skipulagsskrá eða
grundvallarlög. Lýðræðið veikist
að sama skapi.
Þegar kemur að þeim efnisatrið-
um sem lúta beint að stjórnskipu-
lagi ríkisins fer lítið fyrir róttæk-
um hugmyndum en því meir fyrir
ruglingslegri hugsun og skorti á
rökvísi. Ýmis álitamál hafa verið
rædd á undanförnum árum varð-
andi vald forseta Íslands og stöðu
Alþingis. Vissulega er gerð tilraun
til að taka á þeim viðfangsefnum.
Af gögnum stjórnlagaráðs má
ráða að margvíslegar hugmynd-
ir hafa verið uppi. Trúlega er það
vegna tímaskorts að lausnin hefur
verið sú að hræra þeim saman
fremur en að greina í sundur.
Niðurstaðan er óvissa um margt
og skortur á rökrænu samhengi.
Frekar er dregið úr pólitískri
ábyrgð en að auka, og ákvarðana-
taka verður óskilvirkari þegar
þörf er á skilvirkni.
Ruglandi og róttækni
Þó að veigamikil rök mæli með viðhaldi þingræðis-reglunnar mátti rökræða róttækar hugmyndir eins
og aðskilnað löggjafarvalds og
framkvæmdavalds og jafnvel leyfa
fólki að taka afstöðu til þeirra.
Þess í stað er lagt til að fjölga
þingmönnum stjórnarflokka til
að ráðherrar þurfi ekki að mæta
við atkvæðagreiðslur á Alþingi.
Öll skynsemi mælir þó með því að
fækka þingmönnum verulega.
Veigamikil rök hníga í þá átt að
sameina forsetaembættið stöðu
forseta Alþingis eða fela forsætis-
ráðherra að gegna þjóðhöfðingja-
skyldunum. Þá er það tímaskekkja
að lög séu háð undirritun handhafa
framkvæmdavaldsins. Með öllu
er sneitt hjá róttækri hugsun um
stjórnskipuleg efni af þessu tagi.
Nú má einnig endurskoða stjórn-
arskrána með hófsemd. Eigi að
síður þurfa breytingarnar að full-
nægja kröfum um aukinn skýr-
leika, skilvirkni og ríkari pólitíska
ábyrgð. Helsta áhugaverða nýmæl-
ið snýr að kosningafyrirkomulag-
inu. Þó að þær hugmyndir kalli á
stjórnmálafræðilega úttekt miða
þær að því að brjóta upp meingall-
að kerfi og verðskulda því frekari
skoðun og umræðu.
Spurningin er þessi: Er ekki
vegur að forystumenn stjórnlaga-
ráðsins og sérfræðingar í lögum,
stjórnmálafræðum og hagvísind-
um taki að sér það hlutverk sem
mjólkurbússtjórar og gæðaeftir-
litsmenn hafa á sínu sviði og knýi á
um að vinnslu stjórnarskrármáls-
ins verði lyft úr því fari að hæla í
hástert því sem unnið er lakar en
í meðallagi?
Að hæla í hástert

Með notkun örgjörvaposa sem snúa að viðskipta-
vinum og tengingu við afgreiðslukerfið frá Advania
er rekstraráhæa tengd kortaviðskiptum takmörkuð.
Advania á tilbúnar posalausnir og aðstoðar við
innleiðingu á örgjörvaposum.
Nánari upplýsingar á www.advania.is/pinnid
eða í síma 440 9428.
Fyrirtæki snúa posanum
að viðskiptavinum
F
réttablaðið sagði frá því fyrr í vikunni að áfengisauglýsingar
frá íslenzkum áfengisframleiðendum og -birgjum færðust í
vaxandi mæli inn á Facebook og aðra samfélagsmiðla. Ólíkt
því sem tíðkast í blaða- og sjónvarpsauglýsingum fyrir léttöl
frá sömu framleiðendum og innflytjendum er ekki endilega
tekið fram í þessum auglýsingum að verið sé að auglýsa léttöl.
Þetta finnst Árna Guðmundssyni, formanni Foreldrasamtaka gegn
áfengisauglýsingum, slæmt og hann kallar eftir því að lögreglan taki
fyrir auglýsingarnar, enda séu þær bannaðar. Hann telur að ástæðan
fyrir því að auglýsingarnar birtist sé sú að lögreglan taki bannið ekki
nógu alvarlega.
Ástæðan er miklu frekar sú að
bannið við áfengisauglýsingum
heldur ekki í raun og getur ekki
gert það. Auglýsingar um áfenga
drykki birtast í útlendum blöðum
og tímaritum, á erlendum vef-
síðum sem Íslendingar skoða, á
íþróttavöllum sem sjónvarpað er
frá í íslenzku sjónvarpi og þannig mætti áfram telja. Áfengis- og
tóbaksverzlunin auglýsir meira að segja glaðhlakkalega bolluupp-
skriftir sem „hressa upp á samkvæmið“ í bæklingum sínum.
Það er kannski ekkert skrýtið að lögreglan leggi ekki mikið á sig
við að stöðva auglýsingu á Facebook þegar sams konar auglýsingar
eru í þúsundum útlendra tímarita í hillum bókabúðanna og rúmast
innan ramma laganna.
Samkvæmt áfengislögum er bannað að auglýsa áfenga drykki með
meira en 2,25% áfengismagni. Léttöl má hins vegar auglýsa. Þetta
notfæra áfengisframleiðendur og -birgjar sér og auglýsa vörumerki
sín grimmt undir þeim formerkjum að verið sé að auglýsa léttöl.
Nú vill Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra loka þeirri smugu í
lögunum og banna líka auglýsingar á óáfengum drykkjum sem eru
seldir í umbúðum sem eru „svo líkar umbúðum áfengra drykkja að
hætta sé á ruglingi á áfengu vörunni og hinni óáfengu“.
Afleiðingarnar af því banni yrðu eingöngu þær að skaða hags-
muni innlendra framleiðenda, sem mættu ekki auglýsa vöru sem
þó er löglegt að framleiða og selja í almennum verzlunum. Erlendir
framleiðendur hefðu áfram óheftan aðgang að íslenzkum neytendum
í gegnum áðurnefndar leiðir og myndu að sjálfsögðu nýta sér hann.
Þetta væri ekki sízt bjánalegt vegna þess að framleiðsla áfengra
drykkja er einn af vaxtarsprotum atvinnulífsins. Undanfarin ár hafa
sprottið upp lítil brugghús víða um land sem eru umhverfisvæn,
höfða til ferðamanna, nota innlent hráefni og skapa atvinnu í heima-
byggð – algjörlega eftir sniðmáti atvinnustefnu flokks innanríkis-
ráðherrans.
Vegna þess að áfengisauglýsingar eru í orði kveðnu bannaðar eru
ekki til neinar reglur, sambærilegar og í nágrannalöndum okkar, um
hvernig þær eiga að vera. Það væri nær að hætta tvískinnunginum
og hræsninni og leyfa áfengisauglýsingar, en setja í staðinn skilyrði
um hvernig á að hátta birtingu þeirra. Það mætti til dæmis kveða á
um að þær mættu ekki birtast í sjónvarpi fyrr en seint á kvöldin og
að auglýsendur væru skyldaðir til að upplýsa neytendur um skað-
semi ofneyzlu áfengis. Slík stefna myndi þjóna betur markmiðinu
um að vernda börn og unglinga fyrir skaðlegum áhrifum áfengis en
núverandi ástand.
Hriplekt og hræsnisfullt áfengisauglýsingabann:
Bannað en þó ekki