Fréttablaðið - 24.11.2012, Qupperneq 32

24. nóvember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 32
lífríki vatnsins. Einnig hafi Lands-
virkjun haft til athugunar hvern-
ig tryggja megi að virkjunin upp-
fylli loftgæðamörk hvað varðar
brennisteinsvetni. Um þetta segir:
„Landsvirkjun skoðar nokkrar
leiðir til að lækka styrk brenni-
steinsvetnis frá jarðhitavirkjun í
Bjarnarflagi, reynist þess þörf. Á
vormánuðum 2012 hófst samstarf
við Orkuveitu Reykjavíkur og HS-
Orku í þeim málum. Þær aðferðir
sem helst eru til skoðunar eru að
leysa gasið upp í vatni og dæla því
djúpt niður í jörðina eða að flytja
útblástursstaðinn til þannig að
gasið komist auðveldar upp fyrir
hitaskil og fullnægjandi þynning á
gasinu fáist.“
Heilbrigðisfulltrúi Norðurlands
eystra er ekki viss um að aðstæður
henti niðurdælingu í Bjarnarflagi.
„Niðurdæling í Bjarnarflagi velt-
ir upp spurningum um þau sjónar-
mið sem lúta að verndun Mývatns
og Laxár,“ segir Alfreð. Ef niður-
dæling verður notuð þarf að dæla
brennisteinsvetninu niður fyrir
grunnvatn og heldur Landvernd
því fram að hraunlendi og sprung-
ur á Mývatnssvæðinu kunni að gera
strik í reikninginn fyrir þær áætl-
anir til lengri tíma.
Rannsóknir verði stórauknar
Landsvirkjun segir „nánast óhugs-
andi“ að virkjun við Bjarnarflag
geti haft marktæk áhrif á kísil-
þörungaflóru Mývatns og náttúru.
Staðfest er í greinargerðinni að
stefnt sé að 90 megavatta virkjun
þótt byrjað verði á 45 megavatta
áfanga. Ákvörðun um 2. áfanga
virkjunar, seinni 45 megavöttin,
verði ekki tekin fyrr en niðurstöður
liggja fyrir úr vöktun grunnvatns
sem berst til Mývatns og vöktun á
hveravirkni í Hverarönd og gufu-
uppstreymi í Jarðbaðshólum.
Í annarri skýrslu frá Lands-
virkjun sem kom út síðastliðið
haust um magn brennisteinsvetnis
í Reykjahlíð kemur fram að verk-
fræðistofan Mannvit leggur til að
greiningarmörk mælitækja verði
skoðuð betur. Einn mengunarmæl-
ir hefur verið staðsettur í Reykja-
hlíðarþorpi um tveggja ára skeið
en mælum þurfi að fjölga og standa
með nýjum hætti að mælingum.
Lagt er til að aðferðir við kvörðun
mælinga verði endurskoðaðar og
einnig aðferðafræði við úrvinnslu
gagna. „Þá væri æskilegt að hafa
fleiri mælingar á lofthita og vindi
við samanburð veðurfars og styrks
brennisteinsvetnis. Í því sambandi
má nefna að Landsvirkjun áform-
ar að setja upp fleiri veðurstöðvar
á svæðinu. Meðal annars stendur
til að setja upp 50 metra mastur til
mælinga á lofthita með hæð,“ segir
í skýrslunni.
Vegna stóriðjuáforma hefur
verið stefnt að byggingu allt að
þriggja nýrra jarðvarmavirkjana
á Norðaustur landi; Bjarnarflags-
virkjun, virkjun að Þeista reykjum
og stækkun virkjunar í Kröflu
þar sem fyrir er 60 megavatta
jarðvarmavirkjun. Dagarnir 55
sem búast má við að loftmengun
fari yfir mörk árlega eru reikn-
aðir út miðað við 90 megavatta
Bjarnarflags virkjun og núverandi
Kröflustöð án virkjunar á Þeista-
reykjum. Verkfræðistofan Vatna-
skil telur að ef styrkur brenni-
steinsvetnis í Reykjahlíð verði
15% ársins yfir mörkum þurfi
að setja upp hreinsivirki fyrir
Bjarnarflags virkjun þegar hún
verður komin í fulla stærð.
Mjög alvarlegt mál
Á heimasíðu Landsvirkjunar
kemur fram að fyrirtækið leggi
upp úr sjálfbærri virkjanastefnu.
Guðmundur Ingi Guðbrandsson,
framkvæmdastjóri Landverndar,
segir ekki hægt að tala um sjálf-
bærni jarðvarmavirkjana, hvorki
fyrirhugaða Bjarnarflagsvirkjun
né aðrar, þar sem nýting orkunn-
ar til raforkuframleiðslu sé yfir-
leitt innan við 15%. Hann segir
það „mjög alvarlegt mál“ ef magn
brennisteinsvetnis fari ítrekað yfir
mörk. „Það er því mikill ábyrgðar-
hlutur að ráðast í virkjun eins og í
Bjarnarflagi með þéttbýli í næsta
nágrenni og þar með talið grunn-
skóla. Sú ábyrgð hlýtur að hvíla á
herðum sveitarstjórnar.“
Reykjahlíðarskóli , grunn-
skólinn í Mývatnssveit, stendur
2,8 kílómetra frá Bjarnarflagi.
Framkvæmdastjóri Landvernd-
ar segir að út frá brennisteins-
vetnismengun einni og sér ætti
ekki að ráðast í neina jarðvarma-
virkjun nálægt byggð fyrr en mun
meira sé vitað um heilsufarsleg
áhrif lofttegundar innar. „Í til-
felli Bjarnarflags virkjunar verður
framkvæmdaaðili að sýna fram á
áður en ráðist er í framkvæmdir
hvernig eigi að leysa það að magn
brennisteinsvetni er talið fara yfir
mörk 55 daga á ári. Þetta er ein
ástæða þess að Landvernd hefur
farið fram á við Landsvirkjun að
fyrirtækið endurtaki umhverfis-
mat virkjunarinnar.“
Ómar Ragnarsson, fjölmiðla-
maður með meiru, bendir á að
niður dæling við Kröflu hafi ekki
tekist betur en svo að þar hafi
myndast tjörn um tíu kílómetra
frá virkjuninni. Hann segir að þrátt
fyrir Ríó-sáttmálann sem kveði á
um að náttúra eigi að njóta vafans
sé það að engu haft.
Ómar segir að skólinn í Reykja-
hlíðarþorpi sé innan við þrjá kíló-
metra frá Bjarnarflagsvirkjun en í
samanburði sé Hveragerði í tíu kíló-
metra fjarlægð frá Hellisheiðar-
virkjun í beinni loftlínu og Reykja-
vík í 20 kílómetra fjarlægð. „Samt
stóðust loftgæði í Reykjavík ekki í
40 daga á ári kröfur Kaliforníubúa
um loftgæði. Og þá var ekki búið að
fullgera Hellisheiðar virkjun. Nú
biðja forráðamenn Hellisheiðar-
virkjunar um átta ára frest til þess
að leita að aðferð til þess að ráða við
brennisteinsvetnis mengunina. Og
hvað þá?“ spyr Ómar.
Of mikið gert úr hættunni
Samorka, samtök orku- og veitu-
fyrirtækja á Íslandi, er í hópi
þeirra sem telja of mikið gert úr
neikvæðum umhverfisáhrifum
virkjana. Gústaf Adolf Skúlason,
aðstoðarframkvæmdastjóri Sam-
orku, segir, spurður hvort sam-
tökin telji að loftmengun kunni að
setja strik í fyrirætlanir Íslend-
inga um nýtingu á jarðvarma, að
útstreymi brennisteinsvetnis sé
í sjálfu sér ekki óvænt viðfangs-
efni en „feli vissulega í sér áskor-
un fyrir jarðhitanýtingu“. Kannski
hafi komið á óvart að reglugerð
skyldi sett sumarið 2010 um styrk
brennisteinsvetnis í andrúmslofti
sem feli í sér strangari viðmið en
hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnun-
inni. „En þótt þetta sé áskorun er
ekki ástæða til að ætla að þetta við-
fangsefni geri strik í fyrirætlanir
okkar um nýtingu jarðhitans. Jarð-
hitanýting er þekkingariðnaður og
orkufyrirtækin, ÍSOR og íslensk-
ar verkfræðistofur hafa yfirstigið
fjölda áskorana á því sviði hingað
til,“ segir Gústaf.
Spurður um lausnir og hvort rétt
væri að fresta framkvæmdaleyfum
og gera frekari rannsóknir eins og
Landvernd leggur til í Mývatns-
sveit, segir Gústaf lausnir fyrir
hendi en þær séu ef til vill ekki í
öllum tilfellum mjög hagkvæmar.
„Þrjú stærstu fyrirtækin í jarð-
hitanýtingu hafa nýverið hafið öfl-
ugt samstarf um kortlagningu og
úrlausnir á þessu sviði. Hins vegar
er magn brennisteinsvetnis mjög
misjafnt eftir jarðhitasvæðum og
þau mjög misjafnlega langt frá
þéttbýli, auk þess sem rannsókn-
ir og undirbúningur jarðhitavirkj-
ana er mjög tímafrekt ferli þannig
að við sjáum alls ekkert tilefni til
slíkrar almennrar stefnumörkun-
ar um að fresta öllum hugsanlegum
leyfisveitingum,“ segir Gústaf.
Gústaf er ómyrkur í máli vegna
rammaáætlunar og segir að fag-
legri vinnu verkefnisstjórnar hafi
gjörsamlega verið varpað fyrir
róða með þeirri tillögu sem nú virð-
ist eiga að afgreiða á Alþingi.
Skiptar skoðanir Mývetninga
Friðrik Dagur Arnarsson, land-
vörður og framhaldsskólakennari,
sat fyrir hönd náttúruverndarsam-
taka í verkefnisstjórn um ramma-
áætlun frá 2009-2011. Hann segir
að ákvörðun um hvort virkjun fékk
vernd, lenti í bið eða fékk grænt ljós
hafi átt að vera í höndum þeirra tólf
fulltrúa sem fengu erindisbréf um
þátttöku í undirbúnings hópunum en
í raun hafi aðeins fámennur hópur
ásamt embættismönnum tekið við
ferlinu. „Í erindisbréfinu sagði að
fulltrúarnir ættu að ráða flokkun-
inni en á lokasprettinum var það
umboð tekið af hópnum. Ég held að
langflestar virkjana hugmyndirnar
hefðu farið í bið flokkinn ef við, full-
trúarnir í verkefnisstjórninni, hefð-
um haft umboð til að klára þá vinnu
sem byrjað var á, eins og um ræðan
var alltaf um inni í stjórninni,“
segir Friðrik Dagur.
Ekki hafa margir Mývetningar,
búsettir í sveitinni, lýst opinber-
lega efasemdum um Bjarnarflags-
virkjun. Flestir reynast tregir til að
tjá sig opinberlega. Friðrik Dagur,
sem á ættir að rekja til Mývatns-
sveitar, telur eina skýringuna þá að
um mjög flókna tæknilega umræðu
sé að ræða þar sem leikmenn standi
höllum fæti gagnvart orðfæri sér-
fræðinga.
Sigurður Erlingsson, leiðsögu-
maður og bóndi sem býr á Græna-
vatni í Mývatnssveit, segist hafa
á tilfinningunni að hinn almenni
íbúi þori ekki að tala opinskátt um
áhyggjur af virkjuninni en mörgum
líði eins og þeir hafi brugðist því
hlutverki að gæta náttúrunnar og
langtímavelferðar íbúanna sjálfra.
Pétur Snæbjörnsson, hótelstjóri
í Reynihlíð, sem býr í Vogahrauni
skammt frá Bjarnarflagi, er á allt
öðru máli. Hann blæs á áhyggj-
ur vegna mengunar. Reynslan af
Kröfluvirkjun sýni að niðurdæling
verði ekki vandamál við Bjarnar-
flag. Pétur segist ekki óttast að
brennisteinsvetni verði slík hindr-
un að ekki verði hægt að komast
yfir hana.
VIÐ BJARNARFLAG Aðgangur er bannaður að lóðinni þar sem verktakar vinna nú jarðvinnu fyrir Landsvirkjun við grunn
virkjunar hússins, vestan Námafjalls. Myndin er tekin til suðurs. MYND/BJÖRN Þ.
Ég held að allir sem
komi að málinu fyrir hönd
opinberra stofnana geri
sér grein fyrir því að við
mikinn vanda er að etja.
Alfreð Schiöth
heilbrigðisfulltrúi á Norðurlandi eystra
Þetta sveitarfélag
berst við að halda sér á
floti og það verður að
koma sem fyrst einhver
atvinnustarfsemi sem
greiðir almennileg laun og
gefur af sér til sveitar-
félagsins og þessa svæðis
alls.
Guðrún María Valgeirsdóttir
sveitarstjóri í Mývatnssveit
Greinin er hluti af samstarfsverkefni Fréttablaðsins og nemenda
í meistaranámi í blaða- og fréttamennsku við félags- og mann-
vísindadeild Háskóla Íslands.
Umsjón: Svavar Hávarðsson: svavar@frettabladid.is
Höfundur: Björn Þorláksson: bjorn@akureyrivikublad.is
Reykjavík
Reykjahlíð
Hveragerði
Bjarnarflag
Reykjahlíðarskóli
2,8 km
Hveragerði
Hellisheiðarvirkjun
10 km
Reykjavík
Hellisheiðarvirkjun
20 km
Fjarlægðir frá virkjunum til byggðra bóla
Hellisheiðarvirkjun
Bjarnarfl ag
➜ Guðrún María Valgeirsdóttir, sveitarstjóri í Mývatnssveit, segir að sveitar-
stjórn Skútustaðahrepps sé einhuga í stuðningi við virkjunina. Tveir af
fimm fulltrúum í sveitarstjórn eru jafnframt starfsmenn Landsvirkjunar.
Guðrún María hafnar alfarið framkvæmdastoppi í Bjarnarflagi heldur segir
hún að hraða verði eins og kostur er atvinnuuppbyggingu vegna þeirrar
hnignunar sem orðið hafi í Mývatnssveit síðan Kísiliðjan hætti starfsemi
árið 2004. „Þetta sveitarfélag berst við að halda sér á floti og það verður
að koma sem fyrst einhver atvinnustarfsemi sem greiðir almennileg laun
og gefur af sér til sveitarfélagsins og þessa svæðis alls,“ segir Guðrún
María.
➜ Sveitarstjórinn er jafnframt landeigandi í Reykjahlíð. Spurð hvort hún
hafi sem slík persónulegan hag af samningum við Landsvirkjun vegna
Bjarnarflagsvirkjunar segir Guðrún María: „Það er ekki búið að semja um
neitt enn, en það er rétt að ég mun sem landeigandi hafa hag af því ef
samið verður. Afstaða mín snýst hins vegar ekkert um það heldur hitt að
sveitarfélagið verður að standa fyrir einhverju róttæku í atvinnumálum,
staðan er einfaldlega þannig,“ segir Guðrún María.
Sveitarfélagið veikt fyrir
Framhald af síðu 30