Fréttablaðið - 24.11.2012, Blaðsíða 34

24. nóvember 2012 LAUGARDAGUR| HELGIN | 34
ERFUM ÁFÖLL „Eitthvað
sem amma okkar varð
fyrir hefur bein líffræði-
leg áhrif á líf okkar.“
Mig langaði að vita hvort ég gæti skr i fað ská ld -sögu, maður veit aldrei hvað maður getur nema að
prófa. Fannst það bara óskaplega
skemmtilegt en ekki eins ólíkt því
sem ég hef verið að gera og ég hélt.
Fyrir mér er eini munurinn á því
að skrifa skáldsögu og smásögu
að maður fær lengri tíma með
persón unum og tengist þeim betur.
Að öðru leyti fannst mér það ekk-
ert svo ólíkt.“
Aðalpersónan, Jenna, er mjög týp-
ísk fyrir þínar persónur, þessi unga
kona sem virðist eyða lífinu í sjálfs-
eyðingarhvöt. „Ja, sjálfseyðingar-
hvöt, ég veit það ekki. Jenna er í
rauninni buguð af sjálfsbjargar-
viðleitni. Hún er bara að reyna að
komast af, reyna að lifa eins og
fólk gerir. Hluti af því eru lygar
og afneitun eins og er svo algengt
en fyrir hana hefur það á einhverj-
um tímapunkti í lífinu orðið nauð-
syn. Stundum er það nauðsynlegt
að afneita sannleikanum og sjálfum
sér að einhverju leyti, bara til þess
að meika það.
Hjá Jennu hefur þetta snúist upp
í sjálfseyðingu, sem gerist auðvitað
oft, sjálfsbjargarmekanismar okkar
snúast í höndunum á okkur eins og
til dæmis með áfengið. Maður byrj-
ar að drekka af því þá líður manni
betur en að lokum er það svo áfeng-
ið sem eyðir manni. Einn þráð-
ur í bókinni snýst einmitt um það
hvernig varnir okkar snúast í hönd-
unum á okkur.“
Erfum áföll fyrri kynslóða
Systir Jennu, Eufemía, er í dópi
og rugli en virðist samt vera mun
heiðarlegri. „Ég áttaði mig á því á
meðan ég var að skrifa að ég var að
skrifa um systur sem voru annars
vegar lygari og hins vegar þjófur.
Til þess að gera grein fyrir þess-
um systrum þurfti ég auðvitað að
skoða hvaðan þær koma og hvers
vegna þær urðu svona. Mér finnst
þær reyndar báðar vera heiðar-
legar. Jenna að því leyti að hún er
með vituð um að hún er að ljúga og
Eufemía stelur bara til þess að geta
fjármagnað sína neyslu sem hún
hvorki felur né fegrar. Þegar ég fór
að skoða forfeður þeirra sá ég að
þar voru sömu vandamál í gangi,
bara miklu betur falin og þar af leið-
andi mun meiri óheiðarleiki. Þann-
ig að þær systur eru birtingarmynd
fjölskyldu mynsturs, eru eiginlega
eins og útbrot.“
Hver er grunnhugmyndin að baki
sögunni? „Ég er að skoða óheilbrigt
fjölskyldumynstur og hef verið að
rannsaka hvernig þetta gerist eigin-
lega. Þegar ég var nýbyrjuð á sög-
unni rakst ég á grein um rannsóknir
sem gerðar hafa verið á erfðaefninu
þar sem kom í ljós að við í rauninni
erfum áföll. Eða öllu heldur við-
brögðin við áföllum þannig að eitt-
hvað sem amma okkar varð fyrir
hefur bein líffræðileg áhrif á líf
okkar. Við höfum eitthvað líffræði-
legt upplag sem býður upp á ýmsa
kvilla og bresti, hvort sem það er
alkóhólismi eða einhver geðveiki, en
svo spila karakter og aðstæður auð-
vitað inn í. Þannig að ég fór svolítið
að hugsa um að kannski er eitthvert
vandamál búið að vera í tiltekinni
ætt marga marga liði aftur en eng-
inn hefur tekist á við það. Þannig að
persónurnar í nútímanum, Jenna
sem segir söguna og systir hennar,
fá þetta í hausinn. En þetta er ekk-
ert einfalt því sálfræðin er bæði
svo einföld og flókin og ég var mjög
upptekin af sálfræði á meðan ég var
að skrifa söguna.“
Ekki af annarri dýrategund
Það hefur fylgt kvenpersónum
þínum lengi að vera í einhverri
uppreisn, jafnvel gegn sjálfum sér.
Hefur þetta hvílt á þér lengi? „Þessi
áhersla á konur sem eru að díla við
sjálfseyðingarhvöt sprettur kannski
af því að ég er alki, búin að vera
edrú í fimm ár. Þannig að það er
kannski ekkert skrýtið að ég skrifi
um þannig karaktera. Ég þekki
þetta hjá sjálfri mér en nálgunin
hjá mér er þannig að ég nota eigin
reynslu til að setja mig í spor ann-
arra í kannski gerólíkum aðstæð-
um en ég sjálf hef upplifað. Ég held
í rauninni að við ættum öll að geta
fundið til með öllum. Aðal persónan
í þessari bók er dálítið siðblind,
mjög narsissísk og í rauninni með
persónuleikaröskun. Mér finnst svo
áberandi í samtímanum að það er
talað um siðblint fólk eins og það sé
af annarri dýrategund sem kemur
okkur ekkert við.
Málið er hins vegar að þetta eru
einstaklingar í samfélaginu okkar
sem þjást ofsalega mikið og sem
eiga fjölskyldur og vini. Þess vegna
hafa þeir áhrif á okkur, vegna þess
að við elskum þá. Það var það sem
mig langaði að fjalla um og líka að
Jenna er ekkert svona að ástæðu-
lausu, það kom eitthvað fyrir hana.
Mig langar að búa í samfélagi þar
sem við reynum að skilja hvert
annað og afskrifum ekki fólk sem
tilfinningalaus dýr. Það er alla vega
einn póllinn í bókinni.“
Þú ert líka að skrifa um móður
Jennu og hvernig hún vinnur úr
ofbeldi. Heldurðu að fólk vinni öðru-
vísi úr þessum málum í dag en fyrir
fimmtíu árum? „Já, það er nefni-
lega að breytast svo ofsalega mikið.
Það er ekki langt síðan við byrjuð-
um að horfa á ofbeldi sem annað og
meira en að kýla einhvern í andlit-
ið. Það viðgengst rosalegt ofbeldi í
fjölskyldum og það er svo flókið að
vinna úr því. Þótt mér þyki ofsalega
vænt um þessa ótukt sem Jenna er,
þá hefur hún skaðleg áhrif á fólkið í
kringum sig. Hún á nefnilega dótt-
ur og það getur ekki verið auðvelt
fyrir hana að eiga móður sem getur
ekki sagt satt. Svo á eftir að koma í
ljós hvort dóttirin getur losnað út úr
lygunum og blekkingunum. Það fer
alveg eftir því hvort móðirin getur
tekið sig á og horfst í augu við sjálfa
sig.“
Jenna myndi stela senunni
Hvernig kom þessi persóna til þín?
„Það var mjög skemmtilegt. Ég
var á litlu gistiheimili í Taílandi
í mánuð í fyrra og þar bjó líka
maður frá Filippseyjum sem var
kompulsívur lygari. Hann bara gat
alls ekki sagt satt. Alveg sama hvað
var talað um þá hafði hann verið
þar, eða upplifað það eða unnið við
það. Það var alveg ótrúlegt. Og þá
vissi ég að einmitt þannig væri
Jenna. Þá small sagan saman.
Það merkilega var að ég lét hann
ekkert fara í taugarnar á mér, hann
var bara svona og ég tók honum. En
ég veit ekki hvort ég yrði jafn þolin-
móð við Jennu. Ef ég byði henni í
partí færi hún örugglega svaka-
lega í taugarnar á mér, hún myndi
stöðugt stela senunni og daðra við
manninn minn. Ég er ekki viss um
að ég myndi bjóða henni aftur. Á
vissan hátt er hún samt auð vitað
mjög skemmtileg. Rétt eins og
maður inn frá Filippseyjum segir
hún aldrei neitt hversdagslegt.“
Hvernig stendur á því að þú lætur
Jennu búa í Texas, hefurðu búið þar
sjálf? „Það var einhver gömul pæl-
ing hjá mér að skrifa sögu sem gerð-
ist í Bandaríkjunum því ég held að
mín kynslóð sé svolítið uppalin í
Texas, bandarísku efni er beinlínis
þrýst ofan í kokið á okkur og allar
áherslur í menningarmálum, arki-
tektúr og pólitík eru bandarískar.
Ég hef aldrei verið í Bandaríkjun-
um, bara komið til New York, en það
hentar Jennu ágætlega að höfundur
hennar hafi aldrei komið til Texas.
Hún er svona skáldsagnapersóna
sem skáldar líf sitt og vill ekkert
að raunveruleikinn þvælist fyrir.
Það er auðvitað alltaf þannig þegar
maður les skáldskap að maður velt-
ir fyrir sér hvað sé skáldað og hvað
raunverulegt og ég er svolítið að
leika mér með það.“
Fjölskyldan skiptir svo miklu máli
Þú hefur samt verið lengi erlend-
is, þótt Bandaríkin séu enn ókann-
að land, ertu alkomin heim? „Já,
ég er komin heim og ætla að vera
hér. Búin að vera heima í nærri ár.
Við Steinar Bragi, maðurinn minn,
vorum síðast í nokkra mánuði í
Suðaustur-Asíu í fyrra og það sló
á ferðaþörfina í bili. Þetta er eigin-
lega í fyrsta sinn síðan ég var ung-
lingur sem ég hef verið hér heima í
einhvern tíma og mér líður vel með
það.“
Lygin getur verið lífsnauðsyn
Hvítfeld er fyrsta skáldsaga Kristínar Eiríksdóttur, sem er þekkt ljóðskáld og smásagnahöfundur. Hún hefur verið kölluð „sú
besta á svæðinu þessi misserin“ og smásagnasafnið Doris deyr hlaut einróma lof. Hvað olli því að hún fór að skrifa skáldsögu?
Friðrika
Benónýsdóttir
friðrikab@frettabladid.is