Fréttablaðið - 28.11.2012, Page 13

MIÐVIKUDAGUR 28. nóvember 2012 | SKOÐUN | 13
Í apríl 2004 skrifaði ég
grein í Moggann sem bar
heitið „Hraðbraut inn á
Þórsmörk“. Þar var því
haldið fram að það væri
ekki aðeins náttúrufeg-
urð sem gerði Þórsmerk-
urferð eftirminnilega. Það
væri ekki síður ferðalag-
ið sjálft, yfir óbrúaðar ár
og læki, sem gerði þetta
minnisstætt. Orðrétt sagði:
„Fram að þessu hefur
ferða lagið sjálft þarna
innúr eftir hlykkjóttum malar-
vegi og yfir mis mikil vatnsföll þótt
ómissandi þáttur í því sem kallað
hefur verið Þórsmerkur- eða bara
Merkurferð.“
Ástæða greinaskrifanna var að
skömmu áður hafði verið hafist
handa við gerð uppbyggðs heils-
ársvegar inn á Þórsmörk með til-
heyrandi brúar- og ræsagerð.
Tilgangurinn var að byggja hrað-
braut inn á Þórsmörk til að gera
öllum farartækjum kleift að kom-
ast þarna inn úr á sem skemmstum
tíma fyrir sem minnstan pening.
„Hverjum er svo mikið í mun
að eyðileggja það ævintýri sem
Merkur ferð hefur hingað til þótt?“
sagði enn fremur.
Fátt um heiðarleg svör
Þar sem ljóst var að það voru
aðilar í ferðaþjónustu sem þrýstu
á þessar framkvæmdir beindi ég
spjótum að ferðaþjónustuaðilum á
svæðinu, Ferðafélagi Íslands (FÍ),
Útivist og Kynnisferðum, sem
höfðu á þeim tíma svokallað „hús-
bóndavald“ á svæðinu. Vildi vita
afstöðu þeirra og aðkomu að mál-
inu. Fátt varð um heiðarleg svör.
Vegagerðin upplýsti
reyndar síðar að umrædd-
ir aðilar hefðu gert kröfu
um „vegabætur“ eða „bætt
aðgengi“ og aldrei gert
athuga semdir eftir að
framkvæmdir hófust og
búið var að fullgera fyrstu
fimm kílómetrana frá
gömlu Markarfljótsbrúnni.
Það er því deginum ljósara
að þessi veglagning var
gerð að frumkvæði, kröfu
og með fullum stuðningi
ferðafélaganna beggja og Kynnis-
ferða.
Greinin vakti mikla athygli og
almenna reiði og endaði með að
framkvæmdum var hætt. Í ein-
feldni minni hélt ég að það hefði
orðið almenn sátt um að láta
veginn inn á Þórsmörk halda sér
óbreyttum og þar með sérstöðu
svæðisins.
Blikur á lofti
En nú eru blikur á lofti. Jarð ýtur
og gröfur eru farnar að vinna í
gilkjafti Hvannár með risaræsi
og fyrirhleðslugrjót. Mér er
spurn. Hver þrýstir á að Hvanná
sé brúuð? Engin leyfi eru þarna
fyrir hendi enda telur verktakinn
engin leyfi þurfa þar sem fram-
kvæmdin sé ekki „svo stór“ í snið-
um. Með sömu rökum má brúa
allar ár og læki á leiðinni inn í
Þórsmörk í áföngum án nokkurra
leyfa. Sem er sennilega ætlunin. Ef
þessi ráðagerð verður að veruleika
þá verður lítill sjarmi af Merkur-
ferð í framtíðinni. Og Þórsmörkin
breytist sjálfkrafa í sjoppuvædda
rútubílamiðstöð líkt og Gullfoss og
Geysir.
Í dag hefur svæðið ákveðna sér-
stöðu sem margir sækja í, Íslend-
ingar sem og útlendir ferðamenn.
Þrátt fyrir að aðgengi að svæðinu
sé takmarkað vegna náttúrulegra
aðstæðna (óbrúaðar ár) þá er
ágangur ferðamanna það mikill að
víða sjást þess ljót merki. Er virki-
lega þörf á ótakmörkuðu aðgengi
og þar með margfalt meiri átroðn-
ingi?
Sameign þjóðarinnar
Þórsmörkin varð nýlega að þjóð-
lendu og þar með sameign þjóðar-
innar. Þórsmörkin hefur ákveðna
sérstöðu sem standa þarf vörð um.
Ferðaþjónustan með Vegagerðina
í vasanum hefur ekkert einka-
leyfi lengur á að breyta eða bæta
aðgengi og öðru þarna á svæðinu
eftir eigin geðþótta.
Hver þrýstir á ræsagerð og um-
hverfisspjöll við gilkjaft Hvann ár?
Ég vil fá þessa aðila fram í dags-
ljósið. Og með leyfi hverra er þetta
gert?
Það er alveg ljóst að verði ræsinu
við Hvanná leyft að standa og því
haldið við þá eru það skýr merki
um að stefnan sé að brúa allar ár
og sprænur. Hafa menn gert sér
grein fyrir þeim gríðarlegu land-
spjöllum sem þessu fylgir? Eða er
það virkilega svo að allt sé leyfilegt
í nafni fégráðugrar ferðaþjónustu?
➜ Hver þrýstir á ræsa-
gerð og umhverfi s spjöll við
gilkjaft Hvannár? Ég vil fá
þessa aðila fram í dagsljósið.
Og með leyfi hverra er þetta
gert?
Illvirki inni í Þórsmörk
NÁTTÚRU-
VERND
Árni
Alfreðsson
líff ræðingur
Ótrúlegt er að sjá banka-
menn niðurlægða með
jafn afgerandi hætti og í
nýlegum dómi Héraðsdóms
Reykjavíkur. Þar lýsir
dómarinn starfsmönnum
Arion, Glitnis og Lands-
bankans sem fá bjánum
– en að vísu samkvæmt
þeirra eigin ósk.
Þessa niðurstöðu má
lesa út úr dómi yfir Aroni
Karlssyni, sem var dæmd-
ur til fangelsisvistar fyrir að
„vekja og hagnýta sér rangar hug-
myndir hjá starfsmönnum bank-
anna“. Dómurinn ætti að vera
skyldulesning fyrir áhugafólk um
vont réttarfar á Íslandi, en höfund-
ur þessarar greinar er í þeim hópi.
Rannsókn í skötulíki
Ég tók mig til og las dóminn yfir
Aroni. Ég er sérstakur áhuga-
maður um brot á 248. grein hegn-
ingarlaga, þeirri sem Aron var
ákærður og dæmdur fyrir. Ég og
félagar mínir reyndum á sínum
tíma að fá saksóknara til að ákæra
Pálma Haraldsson og fleiri fyrir
að hafa brotið gegn þessari laga-
grein þegar hann blekkti okkur til
að selja síðustu hlutabréfin í Ice-
land Express langt undir raun-
virði. Öfugt við bankana höfðum
við þó ekki erindi sem erfiði. Sér-
stakur saksóknari taldi sannanir
ekki nægar, þó svo að við veifuðum
þeim framan í hann. Sú litla rann-
sókn sem fram fór var í algjöru
skötulíki.
Það næstum datt af mér and-
litið við að lesa gögnin í máli
Arons Karlssonar. Þar kom í ljós
að bankarnir höfðu spunnið lyga-
sögu um að Aron hefði blekkt þá
um verðmæti húss við Skúlagötu
og hagnast ólöglega um 300 millj-
ónir króna. Þessi frásögn dugði til
að æsa sérstakan saksóknara til að
hefja rannsókn og ákæra Aron.
Málið var þannig vaxið að Aron
skuldaði bönkunum vegna kaupa
og breytinga á Skúlagötu 51. Hann
vann að því að selja húsið,
til að geta greitt veðskuld-
irnar. Kaupandi fannst og
samið var við hann um að
borga 575 milljónir króna,
taka á sig virðisaukaskatts-
skuld upp á 110 milljón-
ir og fasteignagjöld, sölu-
laun og kostnað upp á 80
milljónir. Samtals um 760
milljónir króna. Fermetra-
verðið í þessari sölu var
165 þúsund krónur. Um
leið gátu bankarnir losað um 107
milljón króna tryggingu sem sett
hafði verið fyrir greiðslu virðis-
aukaskatts. Heildarávinningur af
þessum viðskiptum var því um 867
milljónir króna.
Um svipað leyti hafði kínverska
sendiráðið sýnt húsinu áhuga, en
þurfti heimild íslenskra yfirvalda
til að fá að kaupa. Það leyfi fékkst
skömmu eftir að gengið var frá
fyrri kaupsamningnum. Kínverj-
arnir gerðu þá tilboð sem var hærra
en fyrra tilboðið. Aron rifti fyrri
samningnum og seldi kínverska
sendiráðinu húsið á 96 milljónum
króna hærra verði. Bankarnir fengu
síðan þær greiðslur sem samið hafði
verið um.
Vildu allan peninginn
Með þessu töldu bankarnir hins
vegar að sér vegið í samningum.
Þeir vildu allan peninginn, ekki
bara það sem samið var um. Aron
taldi þetta aftur á móti eðlileg við-
skipti, enda kom undirritað til-
boð frá Kínverjunum eftir að búið
var að ganga frá samningum um
bankauppgjörið.
En hvernig áttu bankarnir að
fara að því að ná þessum viðbótar-
fjármunum af Aroni? Almenna
reglan er jú að samningar skuli
standa. Í þessum viðskiptum
töldust bankarnir hafa yfirburða
þekkingu. En bankamennirnir
fóru til sérstaks saksóknara og
sögðust hafa verið plataðir. Aron
hefði hagnast ólöglega um 300
milljónir króna með því að blekkja
þá um verðmæti fast eignarinnar.
Sérstakur saksóknari beit á agnið.
Hann trúði því að her þraut-
reyndra bankamanna, sem véla
um fasteignir fyrir hundruð millj-
arða króna, hefði verið gabbaður í
fasteignaviðskiptum. Eins og þeir
væru bjánar.
Refsiglaður dómarinn féllst á
þessa ályktun saksóknara um að
bankamennirnir væru bjánar og
dæmdi Aron fyrir að „vekja og
hagnýta sér rangar hugmyndir hjá
starfsmönnum bankanna.“ Dóm-
arinn gerði 96 milljóna króna hlut
Arons upptækan, dæmdi hann í
tveggja ára fangelsi og til að greiða
bönkunum 160 milljónir króna í
órökstuddar skaðabætur. Samtals
eiga bankarnir að fá 1.160 milljónir
króna með vöxtum frá 2009, eða
um 300 milljónum meira en fékkst
fyrir húsið við sölu þess til kín-
verska sendiráðsins.
Yfirburðastaða í réttarkerfinu
Þessi dómur er vægast sagt stór-
undarlegur. Aron seldi kínverska
sendiráðinu húsið á 860 milljónir
króna, en bankarnir losuðu um 867
milljónir króna með sölu þess. Í
hverju voru ranghugmyndir banka-
manna eiginlega fólgnar? Hverju
töpuðu þeir? Hver var glæpurinn?
Þetta mál sýnir að bankarnir
njóta yfirburðastöðu í réttar-
kerfinu gagnvart borgurum þessa
lands. Sérstakur saksóknari
endasendist í þágu þeirra á eftir
skálduðum ásökunum, en sýnir
yfirþyrmandi áhugaleysi þegar
maðurinn af götunni á í hlut.
Héraðsdómur segir
bankamenn bjána
DÓMSMÁL
Ólafur
Hauksson
almannatengill
➜ Sérstakur saksóknari
beit á agnið. Hann trúði
því að her þraut reyndra
bankamanna, sem véla um
fasteignir fyrir hundruð
milljarða króna, hefði verið
gabbaður í fasteignaviðskip-
tum.
Dagskrá
Kl. 9:30 Fault lines in cross border banking revealed by the crisis
and current reform proposals
Már Guðmundsson seðlabankastjóri
Kl. 10:00 Can pure play internet banking survive the credit crisis?
Ivo Arnold, Nyenrode Business University
Kl. 11:15 The use of blanket guarantees in banking crises
Fabian Valencia, International Monetary Fund
Kl. 12:45 Optimal supranational regulation:
Trading off externalities and heterogeneity
Thorsten Beck, Tilburg University
Kl. 13:30 Modeling deposit insurance scheme losses
Riccardo De Lisa, University of Cagliari
Kl. 14:45 Proposals for reforming deposit guarantee
schemes in Europe
Rym Ayadi, Centre for European Policy Studies
Erindi og umræður fara fram á ensku.
Aðgangur er ókeypis og er ráðstefnan öllum opin á meðan húsrúm leyfir.
Skráning fer fram á:
www.bifrost.is/pages/radstefnur/conference
Bankakreppan hefur leitt í ljós fjölmarga veikleika
hins alþjóðlega bankakerfis, þar á meðal takmarkanir
innstæðutryggingakerfa í opnum hagkerfum. Það
fyrirkomulag alþjóðlegra banka, að starfrækja útibú
í mörgum löndum og taka við innstæðum í ólíkum
gjaldmiðlum, hefur gert yfirvöldum og eftirlitsaðilum
erfitt fyrir og skapað áhættu fyrir almenning.
Á ráðstefnunni munu virtir fræðimenn fjalla um
vandann við að tryggja innstæður í erlendum útibúum,
hættur samfara netbankastarfsemi og framtíð slíkra
banka í Evrópu, hugmyndir um stofnun samevrópsks
innstæðutryggingasjóðs, hve stórir sjóðirnir þurfi að
vera til þess að þola áföll við ólík skilyrði, óæskileg
tengsl milli einstakra banka og hugmyndir um bætt
eftirlitskerfi. Þessi málefni eru í deiglunni í Evrópu um
þessar mundir.
Að ráðstefnunni standa 4 íslenskir háskólar: HÍ, Bifröst,
HR og HA með stuðningi ýmissa aðila.
Bankakreppur
og innstæður
almennings
Vandinn og mögulegar lausnir
Föstudaginn 30. nóvember
Ráðstefna í Hörpu kl. 9:15 – 15:45