Vísbending - 17.12.2007, Blaðsíða 10

Þór, Tryggvi Sigurbjarnarson og Guðmundur Agústsson á námsárunum.
Stasi á hálfsmánaðarfresti og sagði honum fréttir úr verksmiðjunni ef
cinhvcrjar vom. Eg hitti auðvitað aldrei þennan mann og vissi ekkert
um þetta mál annað en það sem hún kjaftaði í mig. Ég er sannfærður
um að Stasi átti einhvem fulltrúa í hópi námsmanna í Berlín en ég
veit ekkert hver það var. Orðið Stasi heyrðist eiginlega aldrei ne&t
upphátt á þessum árum.“
En heldur þú að Helga hafi ekki verið látin líta eftir ykkur
Islendingunum fyrir Stasi?
„Nei, ég held að þeir hafi aldrei treyst henni nógu vel eftir
að hún fór til Islands. Hennar helsta verkefni var að fylgjast með
yfirmanninum i verksmiðjunni sem var ekki flokksbundin en afar
fær tæknilega svo að hún var ómissandi.
Ég gerði mér í hugarlund að Stasi-maðurinn væri aðallega að gera
skyldu sina og passa sjálfan sig með þessum yfirheyrslum.“
Varstu þá orðinn efasemdarmaður á námsárunum en villtir á þér
heimildir í þínum hópi?
„Já, það var þannig. Við ræddum þetta mikið okkar á milli
Islendingamir sem vomm þama við nám, sérstaklega ég, Tryggvi og
Hjörleifúr Guttormsson. Mér leið þó langverst því að meira svigrúm
var fyrir ídeólógiu í mínu fagi. Þeir vom báðir að læra raungreinar
og nám þeirra var mjög hefðbundið og gott enda lítið rúm fyrir
kenningar Marx og Engels í náttúmfræði og verkfræði.
Við vomm þó alltaf sainmála um að best væri að halda þetta út og
ljúka náminu því að ef maður færi eitthvað að rifa kjaft og gagnrýna
samfélagið yrðum við reknir úr landi. Það vom persónulegir hagsmunir
okkar sem réðu ferðinni. Við töldum okkur trú um að við myndum
gera flokknum og Einari óleik með því að hverfa ffá námi.“
Múrinn reistur á einni nóttu
Berlínannúrinn var reistur á einni nóttu sumarið 1961, sama
sumarið og Þór kom heim jrá námi. Hvaða augum lítur hann þann
heimssögulega atburð?
„Múrinn var auðvitað reistur til að stöðva sífelldan og vaxandi
fólksflótta frá austri til vesturs. Frá stofhun alþýðulýðveldisins
1949 var sífellt rekinn áróður fyrir því að allir bændur ættu að vera
í samyrkjubúum en látið afskiptalaust þótt þeir væm það ekki. A
árunum sem ég var þama var vottur af fijálsræði miðað við það sem
seinna varð. Ritskoðun var ekki alger, matarskortur var minni en
áður hafði verið og menn sáu framfarir hér og þar þótt óánægjan
væri grasserandi undir niðri. Síðan gerist það árið 1960 að gefin var
út tilskipun um að allir bændur skyldu án undantekningar gangast
undir samyrkjubúskap og var fúll harka sýnd í samskiptum við þá.
Þá fer af stað skriða flóttamanna, ekki aðeins úr sveitunum heldur
um allt samfélagið og múrinn var reistur á einni nóttu. Ég átti að fara
heim 10. ágúst 1961 en var lagður inn á spítala og skorinn upp við
botnlangabólgu og þar var ég þann 13. ágúst þegar öllu var lokað.
Ég upplifSi því umskiptin en ekki stundina sjálfa. Ég gat efth sem
áður farið yfir því að ég var með íslenskt vegabréf en allar áritanh
og ferðaleyfi höfðu verið numin úr gildi við lokunina. Enginn í
samfélaginu hafði pata af þessu og þegar ég kom út af spítalanum
fann ég hvemig reiðin sauð í fólki en það var líka mjög hrætt og
óttaðist stríð. Ég skynjaði byggingu hans sem eina stóra yfirlýsingu
um ósigur.“
Lögöum hart aö Einari Olgeirssyni aö afneita
Þýskalandi
Þegar þú komst heim í allt umtalið um Berlínarmúrinn, genguð
þið þá á fund Einars Olgeirssonar og sögðuð honum af ástandinu
I Austur-Þýskalandi?
„Sumarið eftir að ég kom heim fór ég að vinna hjá miðstjóm
flokksins og var einnig eitt ár á sendiskrifstofú Austur-Þýskalands.
Ég varð handgenginn Einari og átti sennilega að verða einhvers
konar faglegur ráðunautur flokksins i hagfræði og var það með
vissum hætti um tíma.
10 IVÍSBENDING