Fréttatíminn - 31.05.2013, Qupperneq 31

< Hefur engar áætlanir að breyta hegðun
< Vill ekki breyta hegðun sinni og fer í vörn
< Kostir hegðunarinnar mikilvægari en gallarnir
< Forðast upplýsingar og pælir minna en aðrir í hegðun sinni
%HLuTvErK ,,ViNaRiNs”:  Er til staðar til að ræða málin, hvetur og fræðir eftir því sem færi gefst.
%HLuTvErK ,,ViNaRiNs”: 
%HLuTvErK ,,ViNaRiNs”: 
(VIlL BrEyTa hEgðuN En eR EkKi búin(n) að TaKa áKvörðun)
ÍHuGuNaRþReP
< Er meðvituð/meðvitaður um áhættuna og er alvarlega að
hugsa um að breyta hegðun
< Er að vega og meta kosti og galla en hefur ekki tekið
ákvörðun um að breyta hegðun sinni
< Meðvitaðri um kosti þess að breyta hegðun en veit af
göllunum
(HEfUr tEkIð áKvörðuN Um að HæTta)
UNdIrBúNiNgSþReP
< Hefur tekið ákvörðun um að breyta hegðun sinni
< Metur kosti þess að breyta hegðun mikilvægari
en ókostina
< Einstaklingar stoppa stutt á þessu stigi
AnNað þrEp:
FyRsTa þRep: FOríhUgUnArþrEp
(ÆTlAr eKkI Að bReYtA HeGðUn)
þrIðJa þRep:
800 60 30Fáðu ráðGjöf í síma:
ÞArFtU AðStOð vIð að
KoMaSt uPp á næsTa þRep?
%HLuTvErK ,,ViNaRiNs”: 
Talar um ástæðurnar fyrir reykingunum
og kostina við að hætta að reykja.
DaGuR án tóbAkS31. mAí 2013
FJóRðA þrEp: FRaMkVæMdArþrEp
< Breytti hegðun sinni fyrir minna en
sex mánuðum
< Þarf mikið að hafa fyrir hegðunar-
breytingunni og áhættan á bakslagi
mikil
< Metur ávinning með hegðunar-
breytingu sinni meiri en kostnaðinn
(ER HæTt(Ur) að NoTa tóbAk)
VIðHaLdSþReP
(HEfUr eKkI NoTað TóBaK í EiNhVeRn tíma)
fImMtA ÞrEP:
< Ný hegðun orðin stöðug, hefur varað í
meira en sex mánuði
< Vinnur að því að koma í veg fyrir bakslag
< Hugsar lítið um gömlu hegðunina
Hrósar, styður og bendir
á leiðir til að koma í veg
fyrir bakslag.
Hrósar fyrir ákvörðunina og
býður aðstoð sína og bendir á
leiðir sem gagnast við að hætta
að nota tóbak.
%HLuTvErK ,,ViNaRiNs”: 
Hrósar, styður og bendir á
hættur í umhverfinu og
hvernig hugarástand
getur aukið líkur á bakslagi.
Hegðunarbreyting gerist í þrepum og lýsa þau ólíkri aðstöðu
og viðhorfum og hvað er vænlegast til að hafa jákvæð áhrif á
breytinguna. Í hverju þrepi notar hver og einn mismunandi
aðferðir við að færa sig yfir á næsta þrep.
Tóbakshegðunarþrepin geta nýst
þér til að hætta eða til að hjálpa
einhverjum að hætta.
Lærum á þrepin og lærum
að hætta að nota tóbak!
dagurantobaks.is
HVeRnIg HæTtUm Við Að nOtA TóBak?
H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
/
S
ÍA
1
3
-1
2
1
4
J ónas Kristjánsson er goðsögn í íslenskri blaðamennsku. Hann á fimmtíu ára reynslu að baki sem
blaðamaður og ritstjóri, lengst af á Vísi,
Dagblaðinu og DV eftir að dagblöðin
sameinuðust. Þrátt fyrir að hann sé fyr­
ir nokkru kominn á eftirlaunaaldur og
hafi gegnt síðasta starfi sínu á ritstjórn
fyrir tæpum sjö árum er hann langt frá
því sestur í helgan stein. Undanfarið eitt
og hálft ár hefur hann unnið að undir­
búningi eigin blaðamannaskóla sem nú
hefur verið settur upp á vefnum. Þar
býður hann upp á námskeið í grunn­
undirstöðum blaðamennsku svo sem
textastíl og fréttamennsku en einnig
eru námskeið í margmiðlun og ný­
miðlun enda segist Jónas kenna blaða­
mennsku sem nýtist til næstu tíu ára
en ekki blaðamennsku sem gagnaðist
fyrir fimmtíu árum. Því gífurleg breyt­
ing hefur orðið á umhverfi fjölmiðla á
undanförnum árum. Dagblaðalestur er
á undanhaldi og áhorf á sjónvarpsfréttir
fer ört minnkandi. „Margt ungt fólk fær
vitneskju sína úr allt öðru en fréttum,“
bendir Jónas á. „Það les ekki dagblöð
og fylgist ekki með fréttum í ljósvaka­
miðlum. Í staðinn koma amatörar sem
sumpart eru orðnir fréttauppsprettur og
það er áskorun fyrir hina gömlu frétta­
miðla. Þótt samskiptamiðlar á borð við
Facebook og Twitter séu ágætir eru
þeir ekki það sama og hefðbundnir fjöl­
miðlar með þeirri hliðvörslu sem þar er,
en oft er vanmetin. Á fjölmiðlum vinna
fagmenn við að grisja veruleikann og
búa til áhugaverðan pakka af upplýs­
ingum sem verður til þess að fólk fylgist
með,“ segir hann.
Breytingarnar í fjölmiðlaumhverfinu
hafa orðið til þess að kröfurnar til blaða­
manna eru allt aðrar en áður, að sögn
Jónasar. „Hvort sem um er að ræða
fréttaritara í Búðardal eða stríðsfrétta­
ritara á átakasvæðum þurfa blaðamenn
að kunna allt í senn, skrifa fréttir fyrir
dagblöð, vef, útvarp og sjónvarp – og
ekkert af þeim er eins – sem og að
kunna að nýta sér nýjustu tækni.“ Og
þetta kennir Jónas.
Feimnir við stjórnmálamenn
Eitt af því sem einkennt hefur íslenska
fjölmiðlamenn í gegnum árin og áratug­
ina er að fæstir þeirra eru menntaðir
í faginu. Erlendis er áratugalöng hefð
fyrir því að blaðamenn skóli sig í sér­
stökum blaðamannaskólum enda hefur
blaðamennska verið kennd í skólum í
Bandaríkjunum í yfir hundrað ár. Stór
hluti af náminu felst í því að starfa inn
á hinum ýmsu fjölmiðlum og fá þannig
ómetanlega starfsreynslu. Nám í blaða­
mennsku er tiltölulega nýtt á Íslandi og
hefur hlotið gagnrýni fyrir að vera ekki
nógu hagnýtt. Þar sé áhersla á fræði­
legu hlið fjölmiðlunar í stað starfsþjálf­
unar. Því, eins og Jónas bendir á, blaða­
mennska er fyrst og fremst handverk.
Jónas hefur á liðnum árum óhikað
gagnrýnt efnistök íslenskra fjölmiðla
og sakað blaðamenn um skort á fag­
mennsku og vandvirkni. Aðspurður
segir hann að íslenskir blaðamenn séu
upp til hópa hræddir við að vinna vinnu
sína til enda. Hér stilli blaðamenn upp
ólíkum skoðunum málsaðila en lesand­
inn sé jafnvel engu nær, því blaðamað­
urinn hafi ekki túlkað ummælin eða
matreitt fréttina með þeim hætti að hún
skiljist. „Hér eru menn feimnir að setja
ofan í við stjórnmálamenn sem fara ef til
vill með tómt rugl og þar af leiðandi er
ruglið ráðandi í pólitíkinni. Hér vantar
almennt eftirfylgni í spurningum –
fréttir hér eru mun meira afgreiðsla á
skoðunum. Það er einfalt og þægilegt
en fyrir vikið er fólk rosalega fávíst,“
segir Jónas.
Þó svo að Jónas hafi sjálfur stundað
háskólanám er hann hrifnastur af þeim
blaðamönnum sem hafa komið beint
í blaðamennsku af götunni, ef svo má
að orði komast. Hann segir að háskóla­
nám spilli textastíl blaðamanna, þeir
skrifi í ritgerðastíl sem langan tíma taki
að aflæra. Hann hefur þó ekki á móti
menntun – telur einfaldlega að menntun
blaðamanna á Íslandi sé ábótavant.
Blaðamannaskóli Jónasar er framlag
hans til þeirra umbóta.
Var í vitleysisfagi
Eins og svo margir rataði Jónas í blaða­
mennsku fyrir tilviljun. Árið 1959 var
hann við nám í Þýskalandi, „í svona
vitleysisfagi, félagsfræði, sem ég var
búinn að sjá að var ekki heil brú í,“ eins
og hann lýsir sjálfur. „Mig vantaði bara
sumarvinnu, ég vissi ekkert um blaða­
mennsku. Ég sendi Tímanum tvær
fréttir um kvikmyndahátíðina í Berlín,
Björninn, sem voru birtar og ég sótti í
kjölfarið um sumarvinnu,“ lýsir Jónas.
Sem hann fékk. „Síðan fraus ég inni ein­
hvern veginn. Það var meira gaman að
þessu en að vera í skóla. Ég átti engan
draum um að verða neitt sérstakt, ekki
læknir eða prestur,“ segir Jónas. Nokkr­
um árum síðar lauk hann B.A. prófi í
sagnfræði í Háskóla Íslands.
Jónas var í þrjú ár á Tímanum áður en
hann færði sig yfir til Gunnars Schram
á Vísi þar sem hann var fréttastjóri. „Ég
fór af Vísi á Dagblaðið og var þá búinn
að finna þráðinn í ritstjórninni og hélt
að ég kynni almennilega til verka. Það
var ekki fyrr en löngu seinna, þegar ég
var hættur að vera ritstjóri, að ég fattaði
hvernig ég átti að haga mér. Þetta er
eins og að byggja hús, þú veist allt um
alla hluti þannig að þegar þú ert búinn
að byggja húsið ertu fullútskrifaður í
þeirri tækni að byggja hús en svo bygg­
irðu aldrei annað hús. Þú ert búinn að
því. Verður sérfræðingur í hlutum sem
maður þarf svo aldrei aftur á að halda,“
segir Jónas og hlær.
Ísafjarðarmálið fékk ekki á hann
Frá Vísi fór hann á Dagblaðið sem hann
segir eftirminnilegasta tímabilið í blaða­
mennsku sinni. Þar hafi verið einstök
stemning, jafnt á ritstjórninni sjálfri
sem og í samfélaginu. „Þegar við sam­
einuðumst Vísi og urðum DV urðum
við hins vegar partur af kerfinu og fólk
leit öðrum augum á okkur, við vorum
ekki elskuð með sama hætti og áður.
Við áttum hins vegar nóg af peningum,
sem var mikil breyting, og gátum leyft
okkur að gera alla hluti. Við fögnuðum
friðnum sem skapaðist við að einokun
kom í staðinn fyrir samkeppni enda var
komin streita í fólk,“ segir hann. Með
sameiningu Dagblaðsins og Vísis mynd­
aði DV ákveðið mótvægi við stærsta
dagblað landsins á þeim tíma, Morgun­
blaðið, og jafnvægi náðist á markaðnum
með þeirri einokunarstöðu sem blöðin
tvö mynduðu.
Jónas ritstýrði Fréttablaðinu í
skamma hríð á árdögum þess árið 2002
en sagði skilið við blaðamennskuna og
þáði „gamalmannadjobb“, eins og hann
kallar það, á hestablaðinu Eiðfaxa, sem
var fyrst og fremst vegna hestaáhugans.
„Svo kallaði Gunnar Smári Egilsson í
mig aftur seinna og gerðist ég ritstjóri
á DV við hlið Mikael Torfasonar. Það
var skemmtilegur tími enda gefandi að
vinna með því unga og hressa fólki sem
var á ritstjórninni á þeim tíma.“ Jónas
og Mikael voru saman ritstjórar í um ár
og hrökkluðust úr starfi í kjölfar þess
fárs sem varð uppi í kjölfar umfjöllunar
DV um ísfirska barnaníðinginn Gísla
Hjartarson. „Við hröktumst úr starfi
fyrir almannavilja. Andrúmsloftið í þjóð­
félaginu var dálítið sérstakt. Almenn­
ingur hafði fengið meiri völd í gegnum
umræðu á netinu og stemningin í þjóð­
félaginu var sú að við værum andstyggi­
legir og værum að ofsækja þennan
mann og að vinnubrögð okkar væru
skelfileg. Mér fannst það nú ekki enda
baðst ég aldrei afsökunar á þessu. En
við hættum, það var ekki annað hægt,
því almannaviljinn var svo sterkur. Aðrir
tóku við en svo kom í ljós að ekki var
grundvöllur fyrir þessari tegund blaða­
Mig vantaði
bara sumar­
vinnu, ég
vissi ekkert
um blaða­
mennsku.
Framhald á
næstu opnu
viðtal 31 Helgin 31. maí-2. júní 2012