Fréttatíminn - 23.11.2012, Qupperneq 40

4 Ævintýri í 100 ár
Fyrir rétt rúmum 100 árum, sumarið
1911, setti Ingvar Ólafsson fyrsta
skátafundinn á Íslandi að fyrirmynd
hershöfðingjans Sir Robert Baden-
Powell. Fundur sá var haldinn í
Fjósinu svokallaða sem heyrir til
húsakosts Menntaskólans í
Reykjavík. Síðan þá hefur hið
fornkveðna sannast, að mjór er
mikils vísir. Fundurinn ól af sér
fjölda annarra funda og markaði í
raun upphafið að einum stærstu
æskulýðssamtökum Íslands sem
jafnframt hafa alið af sér fullgilda
þátttakendur í alþjóðasamfélagi
skátahreyfingarinnar.
Ingvar Ólafsson, 16 ára
unglingspiltur, var innblásinn af
hugsjón Sir Baden-Powell sem fólst í
því að gera unga drengi að virkum
þjóðfélagsþegnum með því að efla
hjá þeim sjálfstæða hugsun og
sjálfsbjargarviðleitni. Sjálfur hafði
Ingvar kynnt sér skátastarf í
Danmörku sem hann hafði að
leiðarljósi þegar efnt var til fyrsta
skátafundarins. Þrátt fyrir að Ingvar
hafi snúið aftur til Danmerkur
fljótlega eftir fundinn fræga í
Fjósinu, héldu flokksmeðlimir hans
áfram þar sem frá var horfið og
stofnuðu Skátafélag Reykjavíkur
þann 2. nóvember 1912. Árið 1914
höfðu myndast þrjár sveitir innan
vébanda félagsins, allar leiddar af
framámönnum úr íslensku
íþróttahreyfingunni. Skátafélag
Reykjavíkur naut liðsinnis Pálma
Pálssonar, íslenskukennara við
Menntaskólann í Reykjavík, við að
íslenska úr frummálinu orðið
„scout”. Á enskri tungu merkir
orðið könnuður eða sporrekjandi,
hverra hæfni þótti fýsileg í augum Sir
Baden-Powell þegar kom að því að
ala upp einstaklinga sem ætlað var
vera ævinlega virkir í samfélagi sínu.
Hins vegar, hvort sem forkólfar
skátahreyfingarinnar voru meðvitaðir
um þá stefnu sem mörkuð var eður
ei, skapaði íslenskt skátastarf sér
óðum sérstöðu innan hinnar ört
vaxandi alþjóðlegu skátahreyfingar,
án þess þó að glata hinum
upprunalegu gildum sem sett voru
fram af Sir Baden-Powell í árdaga
skátastarfs í heiminum.
Örar þjóðfélagsbreytingar og
óblíð náttúruöfl
Íslenskt samfélag stóð á tímamótum
um það leyti sem fyrstu skátarnir
héldu galvaskir af stað í útilegur
sínar. Áratugalöng sjálfstæðisbarátta
virtist loks ætla vera að bera ávöxt,
krafan um aukið frelsi og vægi
kvenna varð æ háværari. Í upphafi
tuttugustu aldarinnar urðu
straumhvörf í uppbyggingu og
atvinnulífi þjóðarinnar er æ fleiri
fluttu úr sveit í borg og lífsgæði
margra jukust til mikilla muna.
Ísland var loksins að takast á við þær
þjóðfélagsbreytingar sem átt höfðu
sér stað í Evrópu mörgum árum,
jafnvel áratugum áður.
Óhjákvæmilegt var að slíkar
hræringar settu mark sitt á þá þá
æskulýðshreyfingu er hafði sjálfstæði
og framsækni að leiðarljósi. Bandalag
íslenskra skáta, hið fyrsta í heiminum
sem opið var bæði drengjum og
stúlkum, var stofnað í sinni
núverandi mynd árið 1944. Sama ár
hlaut Ísland sjálfstæði sitt, svo engan
skyldi undra að árin fyrir stofnun
íslenska lýðveldisins hafi haft áhrif á
íslenskt skátastarf á mótunarárum
þess.
Sömuleiðis ber að hafa það í
huga að á Íslandi hefur aldrei þekkst
nokkuð sem hægt er að nefna her.
Leiðtogar skátahreyfingarinnar á
Íslandi í upphafi, s.s. Benedikt G.
Waage og Helgi Jónasson, áttu
uppruna sinn í íslensku
íþróttasamfélagi eins og áður hefur
komið fram. Meðal upphafsmanna
hreyfingarinnar var einnig að finna
mikla menntamenn og konur á borð
við sr. Friðrik Friðriksson og
Jakobínu Magnúsdóttur. Í
sameiningu stuðluðu þessir fyrstu
skátaforingjar með ráðum og dáð að
eflingu heilbrigðrar sálar í hraustum
líkama, e.t.v. undir öðrum
formerkjum en hershöfðinginn Sir
Robert Baden-Powell en án þess þó
„...kyrrð og ró,
en þó festa og
þor...“
það þykir með ólíkindum að aðeins hafi tekið
skátahreyfinguna tæplega 5 ár að sigla yfir hið úfna
atlantshaf og til eyjunnar einangruðu í norðri. Guðrún
Björg Ingimundardóttir fjallar um upphaf skátastarfs á
Íslandi upp úr aldamótunum 1900.
Skeifan 2 - 108 Reykjavík
Sími 530 5900 - www.poulsen.is
Gerum við
framrúður og
skiptum um
bílrúður fyrir öll
tryggingafélög
Framrúður
Hliðarrúður
Afturrúður
Bílrúðuviðgerðir
Vinnum fyrir öll tryggingafélög
í meira en 100 ár