Fréttatíminn - 11.05.2012, Blaðsíða 48

40 prjónað Helgin 11.-13. maí 2012
Þær vissu
betur en
aðrir að
þessa verk-
menningu
væri þess
virði að
varðveita ...
Sápan og næringin er sérstaklega framleidd
fyrir þvott á ullarflíkum og öðrum viðkvæmum
fatnaði. Engin bleikiefni eða ensím.
Ný sápa fyrir
íslensku ullina
PI
PA
R/
TB
W
A
•
S
ÍA
•
1
11
82
4
www.istex.is
Íslenska ullin er einstök
Íslenskt sauðfé hefur gefið Íslendingum skjólmikla ull sem
náttúran hefur þróað eftir veðri og vindum í meira en 1000 ár.
Þ að hefur vart farið fram hjá nokkrum manni að áhugi á prjónaskap og öðrum hannyrðum hefur aukist til
muna á Íslandi undanfarin misseri. Þeir
sem prjóna eru sýnilegri en áður, það þykir
ekki lengur merkilegt að sjá einhvern taka
upp prjóna á kaffihúsi eða fundi. Sérstök
prjónakaffi eru haldin víða í kaffihúsum,
garnverslunum, samkomuhúsum og ekki
síst í heimahúsum. Þessi félagslegi þáttur
hefur svo haft áhrif á útbreiðsluna því það
getur verið smitandi að sjá aðra prjóna og
þannig breiðist prjónmenningin út hraðar
en ella.
Mikilvæg verkmenning
Margir tengdu þennan aukna áhuga á
prjóni við kreppuna eða hrunið – nú hefði
fólk meiri tíma til að sinna hannyrðum, fólk
væri blankara og það væri hagkvæmt að
prjóna. Það má segja að þetta sé rétt á viss-
an hátt, en staðreyndin er samt sú að endur-
vakning hannyrða, handverks og hönn-
unar var hafin nokkru fyrir hrun. Hægt
og sígandi var aukinn áhugi á öllu hand-
gerðu að berast okkur að utan í tengslum
við aðrar bylgjur eins og aukinn áhuga á
lífrænt ræktuðum mat, „fair trade“ eða að
kaupa eitthvað sem maður er viss um að
skili sér að mestu til framleiðandans sjálfs.
Þá er „slow“ menningin eða að gera hlutina
hægt og hætta að ana í gegnum lífið á fljúg-
andi fart hluti af þessari þróun. Prjón er í
eðli sínu hægfara iðja, líkt og brauðbakstur
eða grænmetisræktun. Allt er þetta í takt
við nýjan lífsstíl sem fólk er að tileinka sér
í auknum mæli. Erlendir spekúlantar segja
að þetta sé hægfara bylgja sem er enn að
ryðja sér til rúms og feli í sér breyttan lífs-
stíl sem færi okkur nær náttúrunni, nær
upprunanum og feli í sér aukna sjálfbærni.
Þetta er sem sagt ekki bóla.
Tölur um aukna sölu á garni í Banda-
ríkjunum um miðjan síðasta áratug sýna að
þar hafi orðið mikil fjölgun á prjónurum og
aukningin var mest hjá fólki undir þrítugu.
 PrjónaPistill allir geta lært að prjóna
Prjón getur tekið
sig ýmsar myndir.
Hér sést Knitting
Iceland hjólið sem
sést stundum á
Laugaveginum.
Prjónabylgjan sem hefur gengið yfir Ísland
Guðrún
Pannele
Henttinen
hannele@
storkurinn.is
Það var svo bara tímaspursmál hve-
nær þessi aukni áhugi fyrir vestan
bærist hingað. Austan megin við
okkur höfum við svo lönd þar sem
prjónmenning á djúpar rætur og
alls þessa njótum við því margir
íslenskir prjónarar geta notað upp-
skriftir á fleiri en einu tungumáli.
Hér heima var jarðvegurinn
góður því prjón hefir verið kennt í
flestum grunnskólum landsins um
árabil og við getum þakkað óeigin-
gjörnu starfi textílkennara lands-
ins sem gáfust ekki upp þótt á móti
blési um tíma. Þær vissu betur en
aðrir að þessa verkmenningu væri
þess virði að varðveita og kenna
börnum og ungmennum landsins.
Auðvitað eru margar íslenskar kon-
ur sem hafa prjónað alla tíð og látið
sér fátt um tískubylgjur finnast, en
þær eru mun fleiri sem hafa tekið
upp prjónana aftur eftir langt hlé
og nýir prjónarar sem bæst hafa í
hópinn undanfarin 3-4 ár eru mjög
margir. Um það getur afgreiðslu-
fólk í garnverslunum vitnað.
Praktískt að prjóna
Auðvitað geta allir lært að prjóna
hvenær sem er æviskeiðsins ef
áhugi er fyrir hendi. En það er mun
auðveldara að taka upp þráðinn
ef handtökin eru kunnug frá fyrri
tíð. Þetta er ekki ólíkt því og að
læra að hjóla eða synda. Hugur og
hönd þurfa að vinna saman. Þess
vegna eiga svo margir á Íslandi
auðvelt með að tileinka sér prjón-
tæknina þótt mörg ár séu liðin frá
því litli ormurinn eða bangsinn var
prjónaður í grunnskóla. Þó textíl-
kennarar hafi sig allar við að kenna
prjón í skólum og á námskeiðum
þá er einnig ómetanlegt hve jafn-
ingjafræðslan nýtist vel í þess-
ari iðju. Það eru ófáar ömmurnar
og mömmurnar sem hafa kennt
börnum sínum og barnabörnum að
prjóna og það er í raun ómetanlegt.
Prjónið er líka ákaflega prakt-
ískt. Það er ekki amalegt að geta
framleitt eigin flík og nýtt til þess
tíma sem annars hefði farið til spill-
is. Mjög margir sem prjóna gera
það m.a. vegna þess að þeir geta
ekki setið auðum höndum og horft
á sjónvarp. Um leið og eitthvað er
komið á prjónana veitir það lífsfyll-
ingu og tímanum er ekki sóað þó
að horft sé á einhverja sápu. The
Craft Yarn Council í Bandaríkj-
unum gerir árlega könnun á meðal
þeirra sem kaupa garn. Árið 2011
sýndi könnunin þegar spurt var
um ástæðu þess að viðkomandi
prjónaði að sköpunarþörfin skoraði
lang hæst og þessi ástæða var
oftast nefnd hjá fólki undir 25 ára.
Að hafa eitthvað fyrir stafni var í
öðru sæti, búa til gjafir í þriðja og
streitulosandi iðja rak lestina.
innri ró og ánægja
Viðhorfin til prjónaskapar hafa
breyst. Gamla ímyndin um ömm-
una í ruggustólnum að prjóna er
að hverfa. Þetta er ekki lengur
eingöngu kvennagrein, þótt kon-
ur séu í miklum meirihluta þeirra
sem prjóna, en körlunum fjölgar.
Við hafa tekið ungar konur og
karlar sem nota prjón sem leið
fyrir sköpunargleðina. Ungir prjón-
arar hafa líka margir hverjir notað
prjón til að vinna gegn hefðbund-
inni neyslumenningu vesturlanda
og hafna „einnota“ hugsunarhætt-
inum. Að skapa eitthvað sjálfur til
eigin nota er leið sem margir velja
til að sporna gegn fjöldaframleiðsl-
unni sem samfélög á Vesturlöndum
eru talin gegnsýrð af. Á ensku er
talað um DIY eða „do it your self“
leiðina. Það á einnig við prjón og
aðrar hannyrðir – að skapa sjálfur
veitir innri ró og ánægju. Og ekki
spillir ef hægt er að gleðja aðra
með gjöf sem maður hefur búið til
sjálfur.
Á næstu vikum munu hér í
Fréttatímanum birtast nokkrar
greinar um prjón og það er aldrei
að vita nema að inn á milli slæðist
ein og ein uppskrift.
Guðrún Hannele Henttinen
hannele@storkurinn.is