Læknablaðið - 01.02.1976, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ
7
breyting var gerð á þeim lögum árið
1943,130 að full sjúkratryggingagreiðsla
náðist með aðstoð framfærslulaga. Full
réttindi til sjúkratrygginga berklaveikra
náðust loks með breytingu á Almanna-
tryggingalögunum 1967,138 og tóku þau
gildi 1. janúar 1969.
Samkvæmt berklavarnalögunum 192113:!
voru berklavarnirnar aðallega fólgnar í
því að einangra smitandi berklasjúklinga
og sjá þeim fyrir lækningu.
Sum ákvæði berklavarnafrumvarpsins
frá 1921 náðu því miður eigi fram að
ganga, svo sem um stofnun hrákarann-
sóknastöðva, sjúkrahúsdeilda fyrir berkla-
veika, skyldutryggingar gegn berklaveiki,
bygginga bústaða fyrir berklaveika og
aukna fræðslu um sjúkdóminn. Mun óhætt
að fullyrða, að berklaveikin hefði aldrei
gripið svo mjög um sig sem raun varð á,
ef allar tillögur nefndarinnar hefðu náð
fram að ganga þegar í stað.
Tveimur árum áður en berklavarnalögin
voru sett eða árið 1919 hafði Hjúkrunar-
félagið Líkn í Reykjavík komið á fót
berklavarnastöð þar.104 Var verkefni þess-
arar stofnunar að hafa eftirlit með berkla-
veikum heimilum og sjúklingum, sem voru
útskrifaðir af berklahælum. Stofnun þessi
vann gott starf, en skorti í byrjun bæði
tæki og aðstöðu. Var starfsemi hennar
aukin 19 3 6,80 enda hlaut hún þá ríkisstyrk
og nýjar stöðvar voru þá settar á stofn á
næstu árum.144 105 108 107
Þá var eftir setningu berklavarnalag-
anna 1921 unnið að því að fjölga sjúkra-
rúmum fyrir berklaveika bæði á heilsu-
hælinu og í sjúkrahúsum landsins. Jafn-
framt var á næstu 10 árum komið upp
tveimur nýjum berklahælum, Kristnesi
1927126 50 0° 0g Reykjahæli í Ölfusi 1931,143
en nokkru áður hafði Kvenfélagið Hring-
urinn komið á fót hressingarhæli í Kópa-
vogi 1926,143 sem eingöngu vistaði berkla-
veika sjúklinga.
Allar þessar aðgerðir kröfðust mikilla
útgjalda af hálfu hins opinbera. Árið 1928
og 1932 var t. d. talið, að útgjöld vegna
berklavarna ríkisins hefðu numið 7,5% af
ríkisútgjöldum.84 En þrátt fyrir hið mikla
fé, sem var varið til berklavarna, óx fjöldi
berklasjúklinga stöðugt, og um það bil
fimmti hver landsmaður, sem lést á þess-
um árum, varð berklaveikinni að bráð.
Allt fimm ára tímabilið 1926-30 hélst
berkladauðinn mjög hár og tók ekki að
lækka fyrr en eftir 1930 og þá hægt fyrst
í stað. Á hinn bóginn fjölgaði skráðum
sjúklingum áfram. Árið 1933 var þannig
fjöldi nýskráðra sjúklinga mestur og tald-
ist þá 9,8 miðað við 1000 íbúa. Hinn 31.
des. 1935 voru skráðir 15,8 af þúsundi
með virka berklaveiki, þ. e. 1,6% af íbú-
um landsins (allar tegundir sjúkdómsins).
Þess ber þó að geta, að skráningarreglur
voru þá eigi fastmótaðar. Þá var og talið,
að sjúkrarúmafjöldi fyrir berklasjúklinga
á heilsuhælum og á sjúkrahúsum væri 420
rúm, eða 3,6 miðað við 1000 landsmenn.101
BERKLAVARNASTARFSEMIN SKIPU-
LÖGÐ — VIRKARI VARNARAÐGERÐIR
TEKNAR UPP
Árið 1935 ákvað Alþingi samkvæmt til-
lögu landlæknis að ráða sérstakan lækni,
berklayfirlækni ríkisins, er skyldi annast
framkvæmd berklavarnanna í landinu.
Fram til þessa höfðu berklavarnirnar ná-
lega eingöngu miðast við það að einangra
smitandi berklasjúklinga á sjúkrahúsum
eða hælum og veita þeim þar þá lækn-
ingu, er föng voru á. í Læknafélagi íslánds
hafði því fyrir löngu verið hreyft að senda
lækna út í berklasmituð og sýkt héruð
landsins til þess að framkvæma þar berkla-
próf á heimilisfólki og aðrar frekari rann-
sóknir.141311 Þá hafði og tillaga komið
fram um að ráða til þess sérstakan lækni,
sem stjórnaði og hefði eftirlit með berkla-
vörnum ríkisins.38 8 Var nú tekið að endur-
skipuleggja berklavarnirnar og koma þeim
í annað og árangursríkara horf.
Um og upp úr 1930 varð æ ljósari sú
staðreynd, sérstaklega í Norður-Evrópu, að
fjöldi fólks, sem stundaði störf sín sem
heilbrigt væri, gat verið haldið virkri
berklaveiki og jafnvel gengið með smit.
Þetta varð enn ljósara eftir að farið var
að gera röntgenrannsóknir á hópum
manna, einkum þeim, er dvalist höfðu í
umhverfi berklaveikra sjúklinga.97 108 98
Með því að finna slíka sjúklinga vannst
tvennt: Batahorfur þeirra breyttust mjög
til hins betra, því fyrr sem tókst að koma
þeim í viðeigandi meðferð og jafnframt
var komið í veg fyrir frekari smitun frá