Læknablaðið - 01.02.1976, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
21
TABLE 3 cont.
Males
Number of cases Case-rate per 1,000 popula- tion
14 0.2
7 0.1
17 0.3
23 0.5
10 0.2
7 0.2
6 0.2
7 0.2
12 0.2
11 0.3
14 0.4
4 0.2
132 0.3
þá, er hann hafði jarðsett og tilgreina
dauðamein hvers og eins, þar sem dánar-
vottorð ekki fylgdi. Héraðslæknir skyldi
rannsaka skýrslur prestanna, að því er
til dauðameinsins kom og bæta úr því, er
hann fann ábótavant. Ennfremur skyldi
hann semja samandregna dánarskýrslu fyr-
ir allt hérað sitt og bar að senda hana til
landlæknis. Löngu fyrir 1911 höfðu sum-
ir prestar ritað dauðamein sóknarbarna
sinna í kirkjubækurnar. Eru á þennan
hátt til nokkrar heimildir um helstu dánar-
orsakir í ýmsum héruðum landsins fra
fyrri öldum. En yfirleitt eru heimildir þess-
ar svo óáreiðanlegar, að ógerlegt má heita
að ráða nokkuð með vissu af þeim um
gang berklaveikinnar í landinu. Er slíkt
eigi að undra, þegar tekið er tillit til þess,
að heimildir þessar eru að mestu leyti
komnar frá ólæknisfróðum mönnum, þar
sem fæð lækna á þessum árum hefur vald-
ið því, að þeir hafa sjaldan ákveðið dánar-
orsakir.
Árið 1911 eru dánarskýrslurnar ófull-
komnar. Stafar það af því, að lögin um
þær gengu í gildi það ár og komu eigi
til framkvæmda fyrr en síðari hluta árs-
ins. Samt sem áður ná dánarskýrslur þessa
árs einnig til fyrri hluta ársins að nokkr-
um læknishéruðum undanskildum, og fást
þannig nokkurn veginn áreiðanlegar dánar-
tölur fyrir allt landið þegar á þessu ári.
Fyrstu árin verður að taka dánarskýrsl-
urnar með nokkurri varfærni. Um ná-
kvæmni þeirra segir svo í mannfjölda-
skýrslum Hagstofu íslands 1911-15.10
„Upplýsingarnar um dánarorsakirnar eru
ekki allar jafnábyggilegar. Þar sem dánar-
vottorð frá lækni liggur fyrir, mun mega
telja dánarorsökina svo vel upplýsta, sem
kostur er á. Öðru máli er að gegna, þar
sem prestur gefur skýrslu um dauðameinið.
Að vísu getur stundum verið, að enginn
vafi leiki á um það, en það er samt varla
við öðru að búast en að ákvarðanir prests-
ins á dauðameinunum verði oft nokkuð af
handahófi einkum þar sem nafnaskráin yfir
dauðameinin, sem þeir eiga að fara eftir, er
mjög nákvæmlega sundurliðuð, svo að það
mun ofætlun fyrir flesta presta að gera þar
á skýra grein. Að vísu eiga læknarnir að
rannsaka skýrslur prestanna á eftir og lag-
færa það, sem þeim þykir ábótavant, en þó
það megi takast í ýmsum tilfellum, er
hætt við, að læknana skorti oft kunnugleika
til þess að gera það svo öruggt sé. En
stundum virðist líka sem læknarnir hafi
tekið sér rannsóknina mjög létt og ekki
hreyft við skýrslum prestanna, jafnvel þar,
sem sýnilegt var, að þeim hlaut að vera
ábótavant. Þess vegna hefur hagstofan
skipt mannslátunum 1911-15 undir hverj-
um einstökum lið í 3 flokka: 1. Þau, sem
dánarvottorð eru fyrir, 2. þau, sem standa
á prestaskýrslum, sem sýnilegt er, að lækn-
ir hefur yfirfarið og leiðrétt, 3. þau, sem
standa á prestaskýrslum, er læknir virðist
ekki hafa rannsakað.“
Árin 1911-15 voru í tveimur fyrstu flokk-
unum 48,1% allra dánarvottorða, en síðan
hefur dánarvottorðum þeim, sem prestar
hafa annast eingöngu, stöðugt farið fækk-
andi. Árin 1931-35 námu tveir fyrstu flokk-
arnir 76% allra dánarvottorðanna, en
prestaflokkurinn var nú aðeins 24%.20 Síð-
an hefur dánarskýrslum lækna fjölgað til
muna og voru á 5 ára bilinu 1946-50 88%.21
Jafnframt því sem dánarvottorðum þeim.