Læknablaðið - 01.02.1976, Blaðsíða 78

42
LÆKNABLAÐIÐ
ir heims leggjast á eitt um að framkvæma
hana. Þeirrar stundar, að slíkt takist, getur
orðið langt að bíða, en að sjálfsögðu ber
að setja sér slíkt stefnumark.
Það er því nauðsynlegt, að til sé áætlun
um útrýmingu sjúkdómsins, enda hefur
undanfarin ár verið unnið á þann hátt á
meðal flestra menningarþjóða. Slík áætlun
verður að vera í stöðugri endurskoðun og
síbreytileg eftir aðstæðum og framkvæmd
á berklavarnar- eða almennum heilsu-
gæslustöðvum af vel kunnandi og æfðu
starfsliði.
Meðal slíkra þjóða er talið nauðsynlegt
að framkvæmdastjórn berklavarnanna sé
falin einum aðila, sem venjulegast er sér-
fróður læknir.148 150 135
LOKAORÐ
Á þessu ári (1975) eru 40 ár liðin, frá því
að skipulegar berklavarnir voru hafnar hér
á landi. Þær hafa tvímælalaust borið mik-
inn árangur, en um einstaka liði þeirra
verður ekki dæmt. Þar eru mörg atriði
samanofin.
Á þessu tímabili hafa viðhorfin mjög
breyst. Berklabólusetninguna ber nú að
meta á annan hátt en er hún hóf göngu
sína fyrir alvöru á fjórða tug aldarinnar.
Hin sérhæfða lyfjameðferð gegn sjúkdómn
um er komin til sögunnar, og er hún al-
mennt viðurkennd, en nokkur vafi leikur
enn á, að hve miklu leyti skuli nota hana
í varnarskyni.
Á síðustu árum hefur aðaláhersla berkla-
varnanna verið lögð á eftirfarandi sex
þætti:
1. Að finna hinn berklaveika sjúkling
(smitberann) sem allra fyrst og koma
honum þegar í stað í viðeigandi með-
ferð.
2. Að halda sjúklingnum einangruðum,
meðan smithætta er af honum.
3. Að fylgjast reglulega með heilsufari
hans, meðan nauðsynlegt er talið.
4. Að velja úr þá hópa einstaklinga, sem
teljast vera næmir fyrir sjúkdómnum
og öðrum fremur líklegir til að verða
fyrir smitun. Rétt er að leitast við að
draga úr næmi þessara einstaklinga
fyrir sjúkdómnum með því að bólu-
setja þá gegn berklaveiki.
5. Að halda uppi stöðugum og nákvæm-
um athugunum á útbreiðslu berkla-
smitunar í landinu.
6. Að nota hin sérhæfðu berklalyf með
varúð til sjúkdómsvarna, þ. e. til varn-
ar því að berklasjúkdómur brjótist út
hjá nýsmituðum (secundær chemo-
prophylaxis).
Fáum orðum skal farið frekar um hina
6 ofangreindu liði.
Um 1. lið: Ekki þarf alltaf að leita hins
berklaveika sjúklings. Vegna sjúkdómsein-
kenna sinna leitar hann mjög oft af sjálfs-
dáðum læknis. Kemur þá oftast í ljós,
hvort sjúkdómur hans er nýlegur eða gam-
all og hvort sjúklingurinn er eða hefur
verið hættulegur umhverfi sínu. Sé svo,
verður að sjálfsögðu að hefja víðtæka
rannsókn á öllum, sem hafa verið samvist-
um við hann. Komi hins vegar nýsmitað
barn eða unglingur til læknis, verður að
hefja leit að smitunaruppsprettunni. Vegna
þess að almenn berklabólusetning hefur
eigi verið framkvæmd hér á landi og mjög
lítil berklasmitun hefur verið í landinu s.l.
30 ár, eru langflestir landsmanna innan
við þann aldur ósmitaðir. Hinir fáu, sem
smitaðir eru, vita og oftast deili á smitun
sinni.
Berklaprófið er því orðið niikilsverð
rannsókn á öllum yngri aldursflokkum
þjóðarinnar til að greina sjúkdóminn.
Röntgenrannsókn á hinum jákvæðu svo og
nákvæm skoðun á hráka eða magaskol-
vatni með smásjá eða ræktun leiða sjúk-
dóminn oftast tvímælalaust í Ijós.
Þegar leitað er nýsmitaðra einstaklinga
í umhverfi berklasjúklings eða smitunar-
uppsprettu meðal nýsmitaðra þarf að sjálf-
sögðu að endurtaka berklaprófið, ef það
reynist neikvætt við fyrsta próf, þar sem
undirbúningstími sjúkdómsins er allt að
6-8 vikum og berklaprófið því eigi jákvætt
fyrr, ef um nýja smitun er að ræða. Vel
þarf að fylgjast með öllum nýsmituðum
og gefa þeim lyfjameðferð þegar í stað, ef
sjúkdómseinkenni koma í ljós. (Sjá nánar
6. lið, secundær chemoprophylaxis (sjúk-
dómsvarnir)).
Að sjálfsögðu verður að vanda mjög til
tuberkulínprófsins. Nota helst intracutan
(Mantoux) próf og hreinsað, standardiserað
tuberkulín og fylgja vel viðurkenndum
leiðarvísi um hvernig og hvenær skuli