Læknablaðið - 01.04.1979, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
63
kosti. Bessi staðreynd hefur reyndar legið
Ijóst fyrir. Árangurinn í þessum tilteknu
íþróttagreinum ber henni glöggt vitni. T.d.
þolir árangur íslenskra millilengda- og lang-
hlaupara engan samanburð við árangur
hlaupara erlendis. Þrekmælingar Rannsókna-
stofunnar sýna líka, að ekki er við öðru að
búast, því eins og réttilega er bent á í grein-
inni hefur verið sýnt fram á fylgni þjálfunar-
tölu og árangurs í hlaupum.
Óhætt mun að fullyrða, að þjálfun ís-
lenskra knattspyrnu- og handknattleiksmanna
sé nokkuð lakari að þessu leyti (hvað snertir
þrek og þol) en erlendra knattspyrnu- og
handknattleiksmanna, enda má lesa það út
úr þrekmælingunum. Allt fram á síðustu ár
hafa t.d. handknattleiksmenn á íslandi þjálf-
að og keppt í u.þ.b. 7 mánuði á ári hverju (og
hvílt sig í 5), þótt telja verði það forsendu
stöðugra framfara í íþróttum, að íþrótta-
menn þjálfi allt árið út í gegn og árum sam-
an. Hins vegar er rétt að undirstrika það, að
þótt gott þrek skipti miklu máli í handknatt-
leik, þá er það margt annað sem einkennir
góðan handknattleiksmann. Handknattleiks-
maður getur sem sagt verið vel liðtækur,
þótt hann sé e.t.v. ekki í góðri þolþjálfun.
Greinarhöfundar draga þá ályktun af at-
hugunum sínum (með fyrirvara þó), að þær
bendi til þess að umræddir hópar íþrótta-
fólks séu ekki betur á sig komnir en fyrir
einum og hálfum áratug. Ressi ályktun er
hæpin. Á því er ekki nokkur vafi, að miklar
framfarir hafa átt sér stað í þjálfun íslensks
íþróttafólks á síðustu áratugum. Þær fram-
farir kæmu í Ijós í víðtækari athugunum.
Það væri óskandi, að íþróttahreyfingin
sýndi athugunum Rannsóknastofunnar áhuga
og ynni að því, að þeim verði haldið áfram.
Slíkar athuganir eru nauðsynlegur þáttur í
þjálfun íþróttamanna, en þar fyrir utan ætti
að beita þeim til þess að kanna heilsufar
almennings. Enn fremur mætti benda á, að
þörf er á því að framkvæma þrekmælingar
eða svipaðar mælinaar á börnum og ungling-
um, t. d. í tengslum við íþróttakennslu í skól-
um. Ber því að hvetja til þess að Rannsókna-
stofa Háskólans í lífeðlisfræði, íþróttasam-
tökin og skólayfirvöld taki upp samstarf á
þessu sviði.
Dr. Ingimar Jónsson.
ÁRANGUR REYKINGAVARNA —
RANNSÓKN MEÐALSKÓLANEMA
í áraraðir hefur verið vitað og almennt við-
urkennt, að reykingar væru einn sá lífsvani,
sem veldur víðtækustum skaða á heilsu
manna.
Þessi vitneskja varð fljótlega á almanna
vitorði, en virtist er til Iengdar lét lítil áhrif
hafa á vinsældir þessa ávana meðal almenn-
ings. Rvert á móti virtist þessi skaðlegi ávani
breiðast út meðal kvenna og stöðugt yngri
aldurshópar tóku að ástunda hann. Athyglis-
vert er hve lítil áhrif þær áróðursaðgerðir
höfðu, sem í upphafi var gripið til af hálfu
heilbrigðisyfirvalda. Aðvörun á sígarettu-
pökkum kom fyrir lítið að því er virtist, en
erfitt er að meta áhrif áróðurs er beindist
að því að fá menn til að velja tjörurýrari
tóbakstegundir.
Auglýsingabannið hjá okkur, sem líklega
hefur verið hið fyrsta sinnar tegundar, hefur
að líkindum haft lítil áhrif, en hlutlægt mat
á því telst nánast ókleift.
Á sama hátt og faraldsfræðiathuganir á
reykingavananum meðal þeirra, sem fengu
tiltekna sjúkdóma leiddu í Ijós svo rík tengsl
þar á milli, að nægði til að áiykta að um
orsakatengsl væri að ræða, hefur og orðið
Ijóst, að þekking á útbreiðslu, hegðun og öðr-
um einkennum reykingavanans í þjóðfélaginu
hefur orðið grundvöllur árangursríkrar bar-
áttu gegn honum.
Fyrstu athuganir af því tagi hér á landi
voru gerðar meðal barna og unglinga í skól-
um Reykjavíkur á árunum 1959' og 1962. Pá
var Ijóst, að reykingar voru orðnar útbreiddar
meðal pilta á aldrinum 14—16 ára. Mun
minna var um að stúlkur á sama aldri reyktu.
Ekki fylgdu í kjölfar þessarar kannana neinar
sérstakar aðgerðir af hálfu skólanna til að
hindra frekari útbreiðslu reykinga.
Árið 1974 var endurtekin könnun á reyk-
ingavenjum skólaæskunnnar í Reykjavík og
hún sniðin með þeim hætti að hún væri
fylllega sambærileg við hinar fyrri. Kom þá í
Ijós, að reykingar meðal stúlkna höfðu stór-
aukist, þannig að hlutfall þeirra stúlkna sem
reyktu höfðu stóraukist, þannig að hlutfall
þeirra stúlkna sem reyktu var hærra en pilta
frá því að 13 ára aldri var náð. Daglegar
reykingar höfðu einnig aukist verulega bæði
meðal stúlkna og pilta.