Læknablaðið - 01.10.1979, Qupperneq 21

LÆKNABLAÐIÐ
235
voru til göngudeildarinnar af Rannsóknarstöð
Hjartaverndar. Eru þeir flokkaðir eftir aldri
og kyni, samtals 76 sjúklingar (48 karlar og
28 konur). Eru langflestir á aldrinum 60—69
ára. Flestir sjúklinganna eru búsettir á höfuð-
borgarsvæðinu. Af 31 glákusjúklingi á höfuð-
borgarsvæðinu, sem eru á göngudeildinni á
aldrinum 50—59 ára, (sbr. 5. töflu), var 13
vísað til rannsóknar af Hjartavernd og af 118
á aldrinum 60—69 ára 39 eða þriðjungur. Af öll-
um sjúklingum í Reykjavík og nágrenni hefur
Hjartavernd fundið 66 sjúklinga af 405 eða
rúmlega 16% af öllum sjúklingum á þessu
svæði.
Sjónsviðsskerðing sjúklinga, sem sendir voru
af Hjartavernd, er sýnd í 13. töflu B. Eru um
78% augna með sjúkdóminn á byrjunarstigi og
einkennandi sjónsviðseyður fyrir gláku eru
meðal 22% sjúklinga.
SKIL
Hægfara gláka er sjúkdómur, sem herjar á
roskið og einkum aldrað fólk. Við síðustu
könnun á blindu hér á landi, árið 1950, var
þessi sjúkdómur lang algengasta orsök blindu
og sjóndepru aldraðs fólks. Þar sem blindra-
skráning er ekki gerð, er ekki vitað um al-
gengi blindu og sjóndepru hérlendis.
Lítið er vitað ennþá um orsakir hægfara
gláku þrátt fyrir miklar rannsóknir. Vitað er,
að arfgengi á þar stóran þátt. Á síðustu árum
hafa ýmsir aðhyllst þá kenningu að umhverf-
isáhrif (environmental factors) hafi áhrif á
gang sjúkdómsins og m.a. geri það að verkurn,
að erfitt er að ákveða eftir hvaða lögmálum
sjúkdómurinn erfist.
1 ritverkinu Clinical Ophthalmology segir dr.
Schwartzis:
„Unfortunatcly, with the emphasis on hereditary
models, especially those that are Mcndelian in
nauture, environmental factors may have been
underestimated. Environmental factors may re-
late not only to possiblc agents outside the
patient, including such direct agents as viruses,
antigens and toxic substances.. but in addition,
there are the influences and changes of neuro-
logic and endrocrine factors within the patient
in relation to the external environmental factors,
since there are so many possibilities to consideru.
Með samanburði á aldursflokkadreifingu
glákusjúklinga síðan fyrir síðustu aldamót,
(sbr. 3. töflu) kemur í ljós að mun fleiri hlut-
fallslega eru í yngri aldursflokkum á fyrri hluta
aldarinnar, en við síðari kannanir og þá eink-
um þá siðustu. Virðist því sem hægfara gláka á
klinisku stigi sé að færast upp i eldri aldurs-
flokka eða að sjúklingar gangi lengur með
sjúkdóminn á forklinisku stigi án augljósra ein-
kenna. Ef þetta er rétt gæti verið um breyt-
ingu á gangi sjúkdómsins að ræða, vegna
breyttra umhverfisþátta.
Önnur ástæða fyrir þvi, að hlutfall hægfara
gláku í yngri aldursflokkum hefur minnkað,
gæti að nokkru legið í breyttri þjóðfélagsbygg-
ingu. Árið 1901 var 3.9% þjóðarinnar 70 ára
og eldri, 1930 4.6%, 1950 5% og árið 1974 6.1%.20
Fleiri að tiltölu komast í elztu aldursflokkana
nú en fyrr á öldinni. Einnig er auðveldara fyrir
aldrað fólk að leita augnlækna nú en áður
vegna bættra samgangna og komast þvi etv.
fleiri aldraðir glákusjúklingar á skrá hjá augn-
læknum. Við fyrri athuganir hér á landi hafa
karlar með kliniska hægfara gláku verið til-
tölulega fleiri sbr. 4. töflu og 1. og 2. stuðlarit.
Hefur bilið milli karla og kvenna farið sí-
minnkandi frá síðustu aldamótum. Skýring á
því gæti verið sú, að ytri áhrif geti breytt
gangi sjúkdómsins. Á síðustu áratugum hafa
störf karla hér á landi breytzt mjög mikið
með þeirri byltingu í atvinnuháttum, sem átti
sér stað upp úr síðustu heimsstyrjöld. Innivinna
er algengari og störf karla og kvenna ekki eins
frábrugðin og áður. Hefur greinarhöfundur áð-
ur komið með þessa tilgátu.i
1 þessari könnun er dreifing milli karla og
kvenna lik og í nágrannalöndunum (52 karlar
á móti 48 konumM io n Sé gert ráð fyrir svip-
uðu algengi hægfara gláku hér á landi og
fannst við Framingham-könnunina í Banda-
ríkjunum fyrir skömmu, má draga þá ályktun
að nær 50% allra glákusjúklinga á höfuðborg-
arsvæðinu séu í meðferð á deildinni og er þá
átt við bæði greind og ógreind tilfelli.
I Framingham-könnuninni var leitað skipu-
lega að hægfara gláku meðal 2597 íbúa á aldr-
inum 52—85 ára og voru 3.3% með sjúkdóminn
á klinisku stigi, (sjá 6. töflu).9 Við könnun á
hægfara gláku, sem höfundurinn gerði nýlega
í Borgarneslæknisumdæmi, var algengi hæg-
fara gláku meira eftir áttrætt, en hér um get-
ur. Skýring á þvi kann að vera sú, að heimtur
glákusjúklinga 80 ára og eldri í Borgarnes-
umdæmi voru góðar, enda yfir 75% skoðað í
þeim aldursflokki og allir vistmenn á Dvalar-
heimili aldraðra skoðaðir, en þar eru flestir
háaldraðir.3
Á göngudeild augndeildar kemur að tiltölu
færra háaldrað fólk, þar eð fylgst er með því
af augnlæknum á elliheimilum borgarinnar.
Við þessa könnun eins og við fyrri kannanir
kemur í ljós, að þróun hægfara gláku er
hraðari meðal karla. en kvenna og er þá miðað
við hversu miklar sjónsviðsbreytingar finnast
við sjónsviðsmælingu hjá hvoru kyni. Mun
fleiri karlar en konur eru með sjúkdóminn á
lokastigi, (sjá 7. töflu).
Með minnstu breytingu eða nánast eðlilegt
siónsvið á báðum augum voru um 35.5% ein-
staklinga (26% karlar og 48% konur), en til-
svarandi tala frá Framingham-könnuninni er
33%, eða nánast sama hlutfall.
Sjónskerpa gefur ekki til kynna, hversu langt
glákusjúkdómurinn er genginn, þvi að skarpa
siónin getur haldizt nær óskert, unz að loka-
stigi er komið. Lang algengasta orsök sjón-
depru meðal glákusúklinga er drermyndun á
augasteini og þarnæst ellirýrnun í miðgróf
sjónu, en ekki glákuskemmdir í stjóntaug.
Innan við 5% glákusjúklinganna teljast
starfsblindir og eru karlar í meirihluta, (sbr. 8.