Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.2007, Blaðsíða 13

DV Fréttir föstudagur 2. febrúar 2007 13
„Ég var sendur til Breiðuvík-
ur þegar ég var ellefu ára,“ seg-
ir Helgi Davíðsson, sem dvaldi á
hinu alræmda uppeldisheimili
fyrir drengi í Breiðuvík.
Heimilið var býli á vestasta
oddi landsins, rétt við Látrabjarg.
Þar var illfært á veturna og veru-
lega afskekkt. Heimilið var starf-
rækt í tuttugu og fimm ár og
hundruð pilta voru send þangað.
Heimilið var stofnað árið 1953 og
var svo lokað árið 1979. Það var
rekið af ríkinu og þótti góð lausn til
að koma vandræðaunglingum til
manns. Síðar kom í ljós að piltarn-
ir þurftu að sæta hryllilegum bar-
smíðum og andlegu ofbeldi þann
tíma sem þeir dvöldu þar. Sumir
hafa aldrei beðið þess bætur.
„Aðstæður voru þannig að afi
minn og amma réðu ekki við þær.
Þau tóku á það ráð að senda mig
vestur, það var í janúar 1967,“ seg-
ir Helgi þungur á brún en hann
dvaldi í Breiðuvík í tvö ár.
Honum, ásamt fleiri piltum, var
ekið yfir heiðina að Breiðuvíkur-
heimilinu í rússajeppa. Heiðin var
illfær og snjóþung. Hún lokaði vík-
ina frá umheiminum mestan hluta
árs og að sögn Hilmars var engin
undankomuleið.
Forstöðumaður í Breiðuvík var
Þórhallur Hálfdánarson. Hann bjó
þar ásamt konu sinni og börnum.
„Þegar Þórhallur þurfti að kom-
ast til byggða var okkur ekið að
heiðinni. Við vorum látnir moka
slóðann þannig að hann kæmist
til byggða,“ segir Helgi minnugur
þeirrar erfiðisvinnu sem piltarnir
voru látnir sinna.
Hann segir drengina hafa ver-
ið á milli tíu og tuttugu í Breiðuvík,
þegar þeir voru hvað flestir. Yngsti
var tíu ára en sá elsti var fjórtán
ára.
Hann var sadisti
Fyrsta reynsla Helga af heimil-
inu átti eftir að móta hann til lífs-
tíðar: „Áður en ég kom vestur hafði
ég keypt nokkra pakka af sígarett-
um. Þórhallur fann eitt sinn sígar-
ettulykt af mér og heimtaði að ég
léti hann fá pakkana. Ég gerði það,
en hélt þó þremur pökkum eftir.
Þetta kvisaðist út á meðal strák-
anna og að lokum klagaði einn,
það er alltaf einn sem klagar,“ seg-
ir Helgi beiskur og heldur áfram:
„Við vorum að borða þegar Þór-
hallur kom í matsalinn. Hann reif
mig upp frá borðinu og dró mig
inn í herbergið mitt. Hann leitaði
úti um allt þar til hann fann pakk-
ana þrjá. Þá rann á hann slík reiði
að ég hef aldrei séð annað eins,“
segir Helgi.
„Þá lamdi hann mig eins og
harðfisk. Þá erum við ekki að tala
um að hann hafi bara tuskað mig
til, heldur lamdi hann mig eins og
boxpoka. Ég datt á gólfið en hann
reif í hnakkadrambið á mér, reigði
mig aftur og hélt áfram að lemja
mig miskunnarlaust í andlitið þar
til það var beinlínis orðið tvöfalt,“
segir hann um þessa sársaukafullu
minningu.
Að lokum mun Þórhallur hafa
dregið hann alblóðugan aftur að
matarborðinu og segir Helgi að
það hafi eingöngu verið gert til
þess að niðurlægja hann.
„Það var þá sem ég áttaði mig
á því að hann væri sadisti,“ segir
Helgi.
Týndi lyklunum
Að sögn Helga var ofbeldið
verulegt á heimilinu á meðan þeir
dvöldu þar. Einn piltanna sem
dvaldi með honum þar virtist vera
í mikilli ónáð hjá Þórhalli.
„Eitt sinn vorum við að klára
að borða. Þá gengum við úr mat-
salnum inn í forstofu þar sem
mikill og gamall ofn var upp við
vegginn. Þar sáum við Þórhall
misþyrma einum okkar. Eftir að
hafa lamið hann ítrekað tók hann
drenginn skyndilega á loft, rétt
eins og sekk. Hann fleygði honum
marga metra og strákurinn lenti
á gamla ofninum. Hann var lengi
að jafna sig og það mátti sjá mar
eftir ofninn í margar vikur,“ segir
hann og segir að sárast hafi verið
að horfa upp á misþyrmingarnar.
Aðspurður hvers vegna pilturinn
var laminn segir Hilmar að svo
virðist sem hann hafi týnt lykl-
inum að herberginu sínu. Meira
hafi ekki þurft til.
Svarthol sadistans
Þrátt fyrir að ofbeldið hafi ver-
ið daglegt brauð var það annað og
verra sem þeir óttuðust.
„Í kjallaranum var hálfgerð-
ur fangaklefi. Hann var um einn
og hálfur metri á breidd og þrír á
lengd. Búið var að hólfa hann með
trérimlum þannig að það var ekki
einu sinni hægt að fara með höfuð-
ið á milli,“ segir Helgi og hryllir við
tilhugsuninni. Klefinn var glugga-
laus og ekkert nema myrkrið. Þar
var enginn kollur og ekki beddi.
Aðeins galtómt svartholið, að sögn
Helga.
Hann segir að pilturinn sem
Þórhalli líkaði verst við hafi þurft
að dúsa þar langtímum saman.
„Hann henti honum oft í svarthol-
ið og þar þurfti hann að vera upp í
heilan dag,“ segir Helgi um nötur-
lega vist félaga síns í svartholinu.
Óttinn við svartholið var mik-
ill, svo mikill að hann var oft við
það að buga hrædda og hjálpar-
vana drengina. Helgi segir að ógn-
unin hafi alltaf vofað yfir þeim
og frekar hefðu þeir viljað þolað
meiri barsmíðar en að dvelja einir
í myrkrinu, hræddir og óttaslegnir
drengir, rétt um tíu ára gamlir.
Jólin og nærsveitir
„Jólin voru ekki góð, en við vor-
um þó ekki lamdir á þeim tíma,“
segir Helgi þegar hann hugsar til
baka. Hann segir að þeir hafi feng-
ið gjafir frá kvenfélagi, en Þórhall-
ur forstöðumaður hafði opnað
þær allar áður. Telur Helgi að það
hafi verið ein af hugmyndum Þór-
halls um uppeldisaðferðir gagn-
vart strákunum.
Í raun opnaði Þórhallur allt sem
þeir fengu eða sendu. Sjálfur seg-
ist Helgi hafa sent nokkur bréf og
myndir. Myndirnar komust aldrei
til skila. Hugsanlega vegna þess
að þeir voru hálfvannærðir og það
sást á myndunum, að sögn Helga.
„Ég varð aldrei saddur í þau tvö
ár sem ég var í Breiðuvík,“ segir
Helgi og bætir við að þeir hafi að-
eins fengið lágmarksnæringu til
að halda sér gangandi. Ekkert um-
fram það. Jafnvel á jólunum var
skammturinn drýgður.
Aðspurður hvort enginn hafi
orðið var við ofbeldið á bóndabýl-
inu í Breiðuvík, segir hann að það
hafi ekki verið mikill samgangur
á milli fólksins þar og á upptöku-
heimilinu.
Hugsaði um hefnd í þrjátíu ár
Sumarið 1969 slapp Helgi frá
Breiðuvík. Þá reyndi hann að segja
ömmu sinni frá gegndarlaus-
um misþyrmingum sem piltarnir
þurftu að þola. Hann segir að eng-
inn hafi trúað honum, enda álitinn
vandræðabarn.
Hann segir vistina hafa markað
djúp spor í sálu sína. „Ég hef alltaf
átt erfitt með að treysta yfirvöldum
eftir þetta. Ég var gríðarlega reiður
út í allt og alla og á enn þann dag
í dag erfitt með að hlýða yfirboð-
urum,“ segir Helgi um átakanlega
vistina.
Hann segir erfiðast í minning-
unni að hugsa til piltanna sem
hann sá Þórhall misþyrma. Hann
segir grimmdina hafa verið svo
gríðarlega að hann hugsi enn sorg-
bitinn til þeirra félaga sem voru
samtímis honum á Breiðuvík.
Hann gagnrýnir yfirvöld harð-
lega. Segir ekki eðlilegt að mað-
ur, sem áður var sjómaður, hafi
verið fenginn til þess að starfa við
þetta. Hann segir Þórhall ekki hafa
haft neina menntun til starfsins og
virðist sem uppeldistæki hans hafi
verið ógnun og ofbeldi.
„Í þrjátíu ár ætlaði ég til Hafn-
arfjarðar þar sem Þórhallur bjó og
lúskra á kallinum,“ segir Helgi sem
er enn reiður vegna meðferðarinn-
ar. Hann segist hafa vitað hvar Þór-
hallur átti heima og hugsaði alvar-
lega um að fara heim til hans og
hefna fyrir meðferðina. Aðspurður
hvað hafi stöðvað hann segir Helgi:
„Það var bara ekki þess virði.“
Helgi er einn af þeim sem hefur
braggast eftir vistina og starfar sem
sölumaður í dag.
Hann segist þó enn finna fyr-
ir vanmáttarkennd vegna reynslu
sinnar. Að hans sögn vekur stað-
urinn upp mjög bitrar minning-
ar. Meðferðin, sem hann hlaut er
nokkuð sem hann mun aldrei ná
sér af.
Uppeldisheimilið í Breiðuvík á Vestfjörðum vekur enn þann dag í dag ugg á meðal
þeirra sem þar voru vistaðir. Heimilið var stofnað árið 1953 og þar þurftu tæplega
hundrað börn að sæta ómanneskjulegri vist þar sem misþyrmingar voru daglegt
brauð. Helgi er eitt af Breiðuvíkurbörnunum svokölluðu. Aðeins ellefu ára gam-
all var hann sendur vestur, það breytti honum til lífstíðar.
Svarthol SadiStanS
Helgi Davíðsson
ein af fáum
myndum sem til er
af breiðuvík en
þarna er Helgi
davíðsson fyrir utan
býlið árið 1968.
„Ég datt þá á gólfið en hann reif í hnakkadrambið á mér,
reigði mig aftur og hélt áfram að lemja mig miskunnar-
laust í andlitið þar til það var beinlínis orðið tvöfalt.“
vítiSviSt BreiðuvíkurBarna
Framhald á
næstu opnu
valur greTTiSSon
blaðamaður skrifar: valur@dv.is
Jakobínu Davíðsdóttur, Valgeiri Erni Ragnarssyni,
Önnu Kristine og Hjördísi Rut Sigurjónsdóttur.
áSamT:
segir Helgi Davíðsson, fyrrverandi
vistmaður, að hann hafi hugsað um
það í þrjátíu ár að hefna sín á Þór-
halli Hálfdánarsyni fyrir það sem
hann gerði honum og félögum hans
í vistinni. Það eina sem fékk hann
til þess að halda að sér höndum var
skynsemin. Hann segir í viðtali við
DV: „Mér fannst það bara ekki þess
virði.“
Margir síafbrotamenn stigu sín
fyrstu skref í Breiðuvík. Afbrota-
maðurinn frægi Lalli Johns var vist-
aður þar frá tíu ára aldri. Hann segir
heimilið versta stað sem hann hafi
komið á. Þó hefur hann lifað tímana
tvenna. Í dag er hann á Litla-Hrauni
þar sem hann afplánar refsidóm.
Einnig komu tveir piltar þaðan við
sögu Geirfinnsmálsins fræga. Þar
var Sævar Ciesielski dæmdur fyrir
manndráp. Mörg nöfn voru nefnd
þegar leitast var við að safna upp-
lýsingum. Í ljós kom að margir voru
látnir og nokkrir vistmenn höfðu
svipt sig lífi á unga aldri.
Það er ljóst að tilvist uppeldis-
heimilisins í Breiðuvík er svartur
blettur á sögu þjóðarinnar. Mörg líf
voru eyðilögð, sumir björguðust fyr-
ir horn, aðrir áttu aldrei möguleika.