Fréttatíminn - 22.10.2010, Blaðsíða 24

Einu sinni kom á Blindró hálfpartur
af manni frá Finnlandi – hann var
svo lítill. Hann hafði verið sýningar-
atriði í Sirkus og var blindur þar að
auki.
B irgir Andrésson var einn fremsti myndlistarmaður þjóð-arinnar, hafði verið fulltrúi Ís-
lands á Feneyjatvíæringnum og sýnt
verk sín víða um lönd, þegar hann féll
frá, rétt fimmtugur að aldri 25. október
2007. Þröstur Helgason bókmennta-
fræðingur og fyrrverandi ritstjóri Les-
bókar Morgunblaðins og Birgir voru
nágrannar á Vesturgötunni í Reykja-
vík. Fljótt eftir að þeir kynntust hóf
Þröstur að draga saman efni í bók um
Birgi, tók við hann viðtöl og skráði hjá
sér magnaðar sögur hans. Bókin átti
að vera úttekt á list Birgis en við frá-
fall hans varð hún jafnframt að lífssögu
hans og í bókinni er tæmandi skrá yfir
sýningar hans og feril.
Hálfpartur af manni frá Finnlandi
Ég ólst upp á Blindraheimilinu og held
þetta hafi byrjað þar. Mörgum þykir
það svolítið skrýtið að fara í mynd-
list og vera alinn upp á Blindró. En ég
held það hafi verið eini möguleikinn.
Þetta var svona lýsingasamfélag. Fólk
kom í kvöldkaffi til mömmu og pabba
og sagði sögur af skrýtnum mönnum.
Oft var ekki einu sinni kveikt ljós enda
voru allir blindir nema ég. En maður
hlustar betur í myrkri. Og ég sat oft í
myrkrinu og hlustaði.
Núna eru svona heimsóknir liðin tíð.
Kvöldkaffi heldur bara vöku fyrir fólki.
Pabbi var bólstrari og það gat ver-
ið forvitnilegt að heyra hann tala við
blinda kollega sína um einhver ný pa-
tent í iðninni. Þeir þurftu að útskýra
fyrir hver öðrum hvernig hluturinn var
og virkaði. Þeir gátu ekki teiknað hann
upp eða skoðað ljósmynd. Orð voru því
notuð. Lýsingarnar voru æði skrautleg-
ar. Og svo sögðu þeir: Jaaá, þú átt við
það! Þarna liggur kannski grunnurinn
að myndlist minni.
Einu sinni kom á Blindró hálfpartur
af manni frá Finnlandi – hann var svo
lítill. Hann hafði verið sýningaratriði
í Sirkus og var blindur þar að auki.
Birgir heitinn Andrés-
son myndlistarmaður
var annálaður sagna-
meistari og þeir eigin-
leikar koma vel fram í
bókinni Birgir Andrés-
son Í íslenskum litum,
eftir Þröst Helgason.
Hér eru birtir kaflar úr
bókinni sem Crymogea
gefur út.
 Lífssaga Það verður að vera hamingjusáLdur
Sagnameistarinn og
myndlistarmaðurinn
Hann hét Manu og hélt sýningar á Röðli
og víðar þar sem hann fór í gegnum hring.
Hann kom á þorrablót á Blindró. Árshá-
tíðir og þorrablót á Blindró voru mjög
skemmtileg. Maður beið í marga mánuði.
Fólkið borðaði í mötuneytinu og svo var
farið niður í burstagerð. Og þangað kom
Manu í sundskýlu. Það var búið að setja
dýnu, sem pabbi reddaði, á gólfið og hann
fór tvöfaldur í gegnum stálhring. Nema
hvað, ég þurfti að lýsa þessu fyrir blinda
fólkið. Þá heyrðist úr salnum: Og hvað er
hann að gera núna?
Þegar skemmtiatriðin voru búin var
slegið upp balli. Þá fékk ég að spila með
hljómsveitinni sem var skipuð blindum
músíköntum, sló með kjuðum í sembala,
alveg út úr takti. Og mamma og pabbi
dönsuðu. Þetta var blint stuð. Það var stór-
kostlegt að fá að taka þátt í þessu. Þetta
var svo klikkað. Þetta var veröld innan
veraldarinnar. Við vorum fyrsta familían
sem fluttist inn í gamla húsið sem við köll-
uðum svo. Það var hræðilegur arkitektúr.
Íslensk menning er strigapoki
Ég lenti einhvern tímann í því að fara
með Helga frá Grund, sem bjó á Blindra-
heimilinu, til systur hans, Beggu. Hún
átti heima rétt hjá Blindró. Hann var svo
stirður að ég var örugglega kortér að
draga hann leið sem ég var þrjár mínútur
að ganga sjálfur. Síðan kom karlinn heim
og fór að segja okkur að kerlingarnar
kæmu mikið út á tröppur og töluðu um
það hvað hann væri lepur. Ég sagði við
mömmu að ég skildi ekkert í því hvers
vegna Helgi væri að tala um hvað hann
væri lepur því að svo þyrfti ég að draga
hann þarna til Beggu sestur.
Farið var í árlegar sumarferðir, þar á
meðal á Kirkjubæjarklaustur. Við tjöld-
uðum á túni í bænum. Þar voru einhverjir
krakkar að flækjast með strigapoka sem
Helgi fékk lánaðan. Karlinn fór ofan í
strigapokann og í pokahlaup. Hann var
eins og statt naut þegar þurfti að labba á
milli húsa í bænum en þarna hoppaði hann
í strigapokanum eins og krakki, menn
voru helst hræddir um að hann myndi
hoppa ofan í skurð. Hann var loksins frjáls
þegar hann var kominn ofan í poka.
Íslensk menning er kannski strigapoki,
þegar maður fer ofan í hann þá hoppar
maður og djöflast.
Komdu hérna helvítið þitt
Ég fyrirgef þeim aldrei þarna í Slunkaríki
að hafa ekki boðið mér til Ísafjarðar. Ég
hef alltaf sent verkin vestur. Kristján Guð-
mundsson sagði þeim að það yrði bæjar-
prýði af Bigga Andrésar á Ísafirði en þau
þvertóku fyrir það. Ég sýndi 10 ný stjörnu-
merki, gerð úr steypustyrktarjárni. Það
komu tvær bæjarfyllibyttur sem vanalega
skoða ekki myndlistarsýningar en þær
skoðuðu mína.
Annars er yfirleitt myndarlegt fólk
þarna að vestan. Bryndís Schram sagði
mér þegar hún uppgötvaði að ég væri
Vestmannaeyingur að munurinn á þeim
og Ísfirðingum væri sá að þegar Eyjamenn
dyttu í það þá segðu þeir: Komdu hérna
og fáðu þér sopa. En Ísfirðingar segðu:
Komdu hérna helvítið þitt, ég ætla að kýla
þig.
Ísfirðingar eru flottir.
Hamingjusáldur
Ég er enginn rökhyggjumaður. Mér þykja
myndlistarmenn sem vinna út frá rök-
hyggju yfirleitt leiðinlegir. Það vantar í
þá þetta klikk. Það verður að vera ham-
ingjusáldur. Það orð kemur frá Þórði Ben
Sveinssyni myndlistarmanni. Hann fór í
Bernhöftsbakarí og vildi fá vínarbrauð og
konan spurði hvernig: Ég vil fá það með
svona hamingjusáldri, sagði Þórður. Og
átti sennilega við glassúr.
Það verður að vera hamingjusáldur á
myndlistinni. Annars verður hún bara við-
brunnin.
Og myndlistarmenn verða að vera svo-
lítið klikkaðir – þó að það sé kannski hall-
ærislegt að segja það.
Það er jafnvel nauðsynlegt að lenda í
lélegu uppeldi, vera laminn og svona. Það
kemur eitthvað út úr því.
Birgir Andrésson Ólst upp með blindum foreldrum sínum á Blindraheimilunu frá því hann var fjögurra ára. Dvölin þar setti síðar svip sinn á list hans. Ljósmynd/Goddur
Frægir lopafánar Birgis.
Voru í öndvegi þegar hann
sýndi á Feneyjatvíæringn-
um fyrir hönd Íslands.
24 bækur Helgin 22.-24. október 2010