Læknablaðið - 15.11.1987, Blaðsíða 20

372
LÆKNABLAÐIÐ
UMRÆÐA
Legvaxtarrit fyrir íslenskar konur hefur ekki verið
útbúið áður, þótt hæð legbotns hafi lengi verið
mæld með mismunandi aðferðum og notuð til að
fylgjast með vexti fósturs. Við gerð þess rits, sem
hér er kynnt, var reynt að tryggja fyrir upphaf
gagnasöfnunar, að aðferð við mælinguna væri sú
sama hjá öllum þeim, sem á göngudeild
Kvennadeildar unnu. Var stuðst við aðferð sem
Westin (2) hefur lýst og notuð er annarsstaðar á
Norðurlöndum, en þá er málbandið lagt frá efri
rönd Iífbeinsins upp eftir leginu upp fyrir efri
fósturpól og handarjaðar settur á málbandið þar
sem mæla skal. í ljós kom síðar að sumar
ljósmæðranna höfðu notað aðeins frábrugðna
aðferð við að mæla fjarlægðina á málbandinu, en
alltaf var leitast við að mæla upp fyrir efri
fósturpól. Samanburður á þessum »afbrigðum«
við mælingu og þeirri aðferð sem nota skyldi,
sýndi ekki mun. Fjöldi þeirra sem mældu og
kvennanna, sem voru mældar, ásamt
hendingarvali á mælingum, ætti að hafa komið í
veg fyrir kerfisbundna skekkju vegna þessa.
Mæling á hæð legbotns er ekki nákvæm aðferð,
en munur milli einstakra mælinga (intraobserver
variation) og mælenda (gerandans),
(interobserver variation) virðist vera lítill, eða á
bilinu einn til tveir sentimetrar (11). Aðrir hafa þó
fundið meiri mun og telja aðferðina í raun
ónákvæmari (12). Vegna þess að
legbotnshæðarmælingar eru aðeins notaðar til
þess að fá vísbendingu um afbrigðilegan vöxt
fósturs, en gefa ekki greiningu t.d. á
vaxtarseinkun hjá fóstri, kemur minni
eðlisnákvæmni aðferðarinnar hinsvegar ekki svo
mjög að sök, meðan leitast er við að allir noti
sömu aðferð við mælinguna.
Legvaxtarritið er byggt á hreinu
þverskurðarúrtaki, þar sem hending réði hvaða
mæling var valin fyrir hverja einstaka viku. Hver
einasta mæling var því óháð öllum öðrum. í
sumum legvaxtarritum, sem áður hefur verið lýst,
var blandað saman langskurðar- og
þverskurðarúrtökum þar sem mismargar
mælingar voru notaðar frá hverjum einstaklingi
(3, 11, 13-15). í öllum fyrri ritum hefur auk þess
verið beitt verulegu forvali (2, 3, 11, 13-15).
Westin, sem gerði það rit sem notað hefur verið
hérlendis (2, 7), sleppti þannig öllum gildum þar
sem móðirin hafði verið meðal efstu og neðstu 10
prósenta kvenna að líkamsstærð og öllum gildum
frá þeim konum sem ólu börn, sem ekki voru
innan eins staðalfráviks frá meðaltali
fæðingarþyngdar sænskra barna.
Viðmiðunarmörkin þrengjast við slíkt. Við gerð
íslenska legvaxtarritsins var ekki sleppt úr gildum
frá neinni heilbrigðri konu og ekkert tillit tekið til
líkamsstærðar móðurinnar eða barns hennar.
Einungis var sleppt mælingum frá þeim konum,
sem voru með einhverja þá sjúkdóma í
meðgöngunni, sem hefðu getað haft áhrif á
fósturvöxt, en slíkt er viðurkennd aðferð við
Mynd 2. Legvaxtarrit. Aðhvarfslínur meðaltala, 1 staðalfrávika, 2 staðalfrávika og - 1.5 staðalfrávika. Skyggði
flöturinn táknar viðvörunarsvæði (sjá texta).