Læknablaðið - 15.11.1987, Blaðsíða 34

382
LÆKNABLAÐIÐ
HEIMASLYS
Um 30% barna á höfuðborgarsvæðinu á
aldrinum 0-4 ára koma á slysadeild
Borgarspítalans árlega vegna slysa í heimahúsum.
Börn á þessum aldri eru um 8% af
íbúafjöldanum. Þetta mun vera hæsta
barnaslysatíðni i Evrópu. Langalgengasta orsökin
eru eitranir. Á árinu 1984 fækkaði eitrunum
meðal ungbarna á upptökusvæði slysadeildar
Borgarspítalans, en á síðustu árum hefur orðið
veruleg umræða í fjölmiðlum um barna- og
unglingaslys (8). Börn á aldrinum 5-9 ára eru
einnig í hæsta áhættuflokki, en oftast slasast þau
vegna falls, hrass eða verða fyrir höggi af hlut
(mynd 4). Vélar og verkfæri eru algengir
slysavaldar. í allflestum tilvikum er um
aðgæsluleysi og óvarkárni að ræða (9).
VINNUSLYS
Vinnuslys virðast algengust í aldurshópnum 16-20
ára (10). Sennilegasta skýringin er að ungt fólk
kemur reynslulaust í störf á vorin, en þá verða
flest slys í þessum aldursflokki. Á öðrum
Norðurlöndum er þetta óþekkt fyrirbæri.
Hugsanleg skýring er að ungt fólk þar er lengur
við nám eða gegnir herþjónustu. Þetta mál hefur
þó ekki verið kannað (mynd 5).
AÐGERÐIR
Umferðarslys. Lögboðnar hraðatakmarkanir og
öryggisútbúnaður hafa hingað til reynst best til
Mynd 6. Höfuðborgarsvæðið: Slasaðir í umferðinni
1974-1983, sem hlutfall af íbúafjölda. Samanburður á
skráningu umferðarslysa hjá slysadeild Borgarspítalans
og Umferðarráði. (Bjarni Torfason: Umferðarslysin og
afleiðingar þeirra. Heilbrigðisskýrslur, 1984, fylgirit 1:
33).
þess að draga úr slysatíðni (11). Lögboðin
bílbelti, hjálmanotkun (léttir plasthjálmar) og
hnakkapúðar, ásamt viðurlögum hafa dregið
mjög úr slæmum afleiðingum umferðarslysa
hvarvetna í heiminum.
Kennsla. Ráð væri að taka upp ökukennslu í
framhaldsskólum, sem valfag, eins og þegar er á
einstaka stöðum. Æfing í ökuhermi (simulator) er
ákjósanleg leið. Brýna nauðsyn ber til að efla og
auka mjög ökukennslu þar eð slysatíðni unglinga
er lang hæst á fyrstu árunum eftir að þeir ljúka
ökuprófi.
»Svartir kassar« í einkabílum er skrá ökuhraða
eru nú mjög til umræðu og er rétt að kanna
möguleika á notkun þeirra (12).
Aðgerðir gegn heimaslysum verða að beinast mest
að fræðslu í skólum og heimahúsum og
breytingum á byggingarreglugerðum. Upplýsa
þarf fólk um hættuleg efni, sem notuð eru í
heimahúsum og um slysagildrur. Nýlega er
kominn út upplýsingabæklingur um hættur í
heimahúsum og hefur hann nú verið borinn á öll
heimili í landinu (13).
Varðandi vinnuslys þurfa framhaldsskólar og
vinnuveitendur í samvinnu að koma á fót fræðslu
og æfingarnámskeiðum fyrir skólafólk.
Ákjósanlegt er að þessi námskeið fari fram við
raunverulegar aðstæður.
FRÆÐSLA - RANNSÓKNIR
Rannsóknir á slysavöldum og tildrögum slysa
þarf að efla mikið. Niðurstöður þeirra rannsókna
eru undirstaða allrar fræðslu um þessi mál. Á því
sviði erum við eftirbátar annarra þjóða. Vegna
þess að slysarannsóknir eru ekki stundaðar að
ráði hér á landi verða aðgerðir oft
handahófskenndar og missa marks eins og dæmin
sanna.
Fræðsla um slys og slysavalda í starfi, umferð og
í heimahúsum þarf að tengjast fræðslu í heimilis-
og félagsfræði í öllum skólum. Stofna þarf
slysanefndir í skólunum, sem fjalla skulu um slys
er verða á nemendum, tildrög þeirra og orsakir.
Slíkar athuganir gætu orðið til mikils gagns.
Virkja þarf foreldrafélög til að taka þátt í
slysavarnastarfsemi. Foreldra-, kennara- og
nemendafélög geta myndað öflugan þrýstihóp og
haft áhrif á umferðarmenninguna og aðstæður í
íbúða- og skólahverfum.
Skráningu slysa er mjög ábótavant. Sem dæmi
um það má nefna eftirfarandi: Samanburður á