Læknablaðið - 15.11.1987, Blaðsíða 39

LÆKNABLAÐIÐ 1987; 73: 385-8
385
Esra S. Pétursson
KAFLAR ÚR 25 ÁRA SÖGU
GEÐLÆKNAFÉLAGS ÍSLANDS
Hér fara á eftir kaflar úr erindi sem Esra S.
Pétursson fiutti á 25 ára afmælisfundi
Geðlæknafélags íslands sem haldinn var á
Akureyri haustið 1985 en hann fjallaði þar um
upphaf og sögu félagsins.
UPPHAF
Frá örófi alda hafa margskonar
»geðlækninga«-aðferðir verið stundaðar af
töfralæknum, heimspekingum, vitrum konum,
guðfræðingum og konungum og eru þær jafnvel
enn við lýði í mörgum löndum. Þær gefast misvel
og hefur margt verið ritað um það sem miður fer,
eins og gengur, en minna um hitt sem vel er gert.
Prófessor Tómas Helgason segir í vönduðu og
merku 75 ára afmælisriti Kleppsspítalans að fyrst
hafi verið farið að ræða um læknismeðferð
geðsjúkra á Islandi árið 1871 þegar Þorgrímur
Johnsen héraðslæknir ritaði um það í ársskýrslu
sína'. Síðan lagði Christian Schierbeck, danskur
maður með íslenskt læknapróf, áherslu á nauðsyn
geðsjúkrahúsa í grein sem hann reit í Andvara
1901. Ýmsar tafir ollu því að það komst ekki í
verk fyrr en Alþingi lét reisa Kleppsspítalann og
taka í notkun árið 1907. Kleppur var einn af
fyrstu spítölum landsins. Þó höfðu sjúkraskýli
fyrir holdsveika verið rekin án lækna í öllum
landsfjórðungum á 17. öld, meðal annars á
Hörgslandi á Síðu.
Þórður Sveinsson var skipaður forstöðumaður
spítalans sama ár og spítalinn tók til starfa. Lagði
hann áherslu á böð og aðrar vatnslækningar að
hætti þeirra tíma. Hann var í stjórn
Sálarrannsóknafélags íslands og var sæmdur
prófessorsnafnbót.
Dr. Helgi Tómasson var skipaður yfirlæknir við
nýja spítalann sem tekinn var í notkun 1928 og
yfir spítalann í heild árið 1940 til æviloka.
Jafnframt því rak hann um tíma sjúkrastofu og
fékkst mikið við rannsóknir á geðsjúkdómum.
Kom vísindaleg geta og áhugi hans í Ijós á margan
hátt meðal annars í ágætri doktorsritgerð.
Ferðaðist hann víða um Iönd og flutti erindi á
alþjóðaþingum geðlækna og skrifaði margar
greinar í erlend og innlend vísindarit. Hann hafði
óvenju mikinn áhuga á mannúðlegri meðferð
sjúklinga sinna og var fljótur að ryðja burt
rúmbeltum, spennitreyjum og öðru því er hefti
frjálsræði sjúklinganna. Spítalinn starfaði þannig
undir stjórn hans að óhöpp voru færri og ævi
sjúklinganna lengri en á öðrum sambærilegum
spitölum.
í geðlækningum var hann þar á ofan fyrsti
lærifaðir okkar flestra sem stofnuðum
Geðlæknafélagið. Hann var sérlega laginn að
glæða áhuga okkar og örva til aukins þroska og
eigum við honum mikið að þakka. Má því að öllu
þessu samanlögðu með sanni telja Helga
Tómasson föður geðlækninga hér á landi.
Reyndist uppfræðsla hans okkur gott veganesti er
við leituðum framhaldsmenntunar í austri og
vestri til mætra frömuða á merkum
lækningastofnunum.
Esra S. Pétursson.