Læknablaðið - 15.11.1989, Blaðsíða 15

LÆKNABLAÐIÐ
339
í öllum tilvikum nema þremur (nr. 4, 5 og
6), þar sem rannsakað var blóð eingöngu.
Þéttni þríklóretanóls var að meðaltali mest í
heila en minnst í blóði. Þéttni í lifur var litlu
minni en í heila, en nokkru meiri en í þvagi.
Niðurstöðutölur mælinga í einstökum líffærum
voru talsvert breytilegar. Mestur munur á
hæstu og lægstu þéttni var í þvagi (meiri en
20 faldur), en minnstur í blóði og heila (7-8
faldur).
í öllum tilvikum nema tveimur (nr. 8 og 9)
fundust önnur lyf en þríklóretanól í líffærum.
Þannig kom etanól fyrir í fimm tilvikum (nr.
1, 5, 7, 10 og 11) og var þéttni þess í blóði
á bilinu 0,22-2,37°/«]. Benzódíazepínsambönd
komu einnig fyrir í fjórum tilvikum (nr. 1, 2,
3 og 6). Var þéttni þeirra í tveimur tilvikum
(nr. 3 og 6) talsvert umfram það, sem búast
má við eftir töku lækningalegra skammta.
Einn hinna látnu (nr. 4) hafði auk klórals
tekið fenemal og jafnframt sprautað sig með
morfíni. Var þéttni fenemals í blóðinu svo
mikil, að benti til eitrunar. Þéttni morfíns
var hins vegar innan lækningalegra marka
eða minni. Tveir einstaklingar voru auk
klóraleitrunar með alvarlega eitrun af völdum
annarra lyfja. Var annar þeirra (nr. 5) með
nortriptýlíneitrun, en hinn (nr. 11) með eitrun
af völdum prómetazíns og dextróprópoxífens.
1 einu tilviki fundust salisýlsýra og fenazón.
Var þéttni þeirra innan lækningalegra marka.
EFNISSKIL
Elstu heimildir um dauðsföll af völdum
klóraleitrunar ná a.m.k. aftur til ársins 1871
(9). Er því ljóst, að þeirra hefur orðið vart allt
frá því farið var að nota lyfið. Við leit í síðari
tíma heimildum (aftur til ársins 1970) fundum
við upplýsingar um 34 dauðsföll af völdum
klóraleitrunar (4, 9-15). Enda þótt tölur þessar
segi lítið um raunverulega tíðni dauðsfalla af
völdum lyfsins, er þó ljóst, að enn verða slíkar
eitranir.
A tímabili því, sem hér um ræðir (1978-
1987), varð að meðaltali eitt dauðsfall á ári
af völdum klóraleitrunar með eða án annarra
lyfja. Voru það um 25% allra dauðsfalla af
völdum svefnlyfja (lyfjaflokkur N05C; 10
af 44 dauðsföllum) og 9% allra banvænna
lyfjaeitrana á umræddu tímabili. Var tíðni
þeirra því svipuð og tíðni dauðsfalla af
völdum própranólóleitrunar á árunum 1976-
1983 (16). I þessu sambandi er mikilvægt
að benda á, að sala klórals var mjög lítil
á umræddu tímabili (3) og hverfandi lítil
samanborið við sölu própranólóls (17, 18). Til
frekari samanburðar má svo geta þess, að á
árunum 1977-1986 urðu aðeins tvö dauðsföll
af völdum klórals í Osló og nágrenni (19,
20). Af framansögðu er því óhjákvæmilegt
að álykta, að tíðni banvænna klóraleitrana
sé undarlega mikil hér á landi og hefur ekki
dregið úr þeim frá árslokum 1987.
Eftir töku venjulegra svefnskammta
af klóralhýdrati (0,5-2 g) er blóðþéttni
þríklóretanóls oftast á bilinu 1,5-15 ^rg/rnl
(21). Skarast hún við blóðþéttni þess í
umræddum dauðsföllum, en hún var á bilinu
14-110 /rg/ml (sjá töflu). Voru niðurstöðutölur
okkar engu að síður í góðu samræmi við
niðurstöðutölur annarra, sem lýst hafa
banvænum klóraleitrunum (4, 10-15). í þessu
sambandi er rétt að benda á, að einungis tvær
af þessum eitrunum voru af völdum klórals
eingöngu (sjá töflu nr. 8 og 9). Var þáttur
annarra lyfja oft umtalsverður, en einkum þó í
tilvikum, þar sem þéttni þríklóretanóls í blóði
var minni en 40 /rg/ml (sjá töflu nr. 3, 4, 5, 6,
10 og 11). Athygli vekur, að tiltölulega lítill
munur var á þéttni þríklóretanóls í einstökum
líffærum. Er það svipað og sést við eitranir af
völdum margra súrra og hlutlausra lyfja (22).
Ekki voru í neinu tilviki nákvæmar
upplýsingar um hve mikið hefði verið tekið
af klórali. I einu máli (nr. 8) bentu ummerki
þó til þess, að hinn látni hefði skömmu
fyrir andlátið tekið 4-500 g af klóralmixtúru
(Mixt. chlorali Nord. ’63). Samsvarar það
26-32,5 g af klóralhýdrati, sem er meira en
tífaldur svefnskammtur. Styðja niðurstöðutölur
mælinga á þríklóretanóli í líffærum hins
látna eindregið þá ályktun, að um svo mikið
magn hafi verið að ræða (sjá töílu). Aðeins
í einu öðru tilviki (nr. 9) var samanlögð
þéttni þríklóretanóls í líffærum meiri. Má því
gera ráð fyrir að í flestum öðrum tilvikum
hafi verið tekið minna af klóralhýdrati og
jafnvel miklu minna. Talið er, að taka 10
g af klóralhýdrati valdi alvarlegri eitrun.
Dauðsföllum hefur þó verið lýst eftir töku
mun minni skammta (3 g (23) og 4 g (2)). Er
því ljóst, að lækningalegt bil klórals er þröngt
og jafnvel ennþá þrengra en mebúmals (24).