Læknablaðið - 15.11.1989, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ
371
hollenzkum dómi hafa menn reynt að komast
fram hjá þessu, með því að kveða á um það,
að læknir verði ekki lögsóttur þótt valdur
verði að dauða sjúklings.
A læknisfræðina ber í þessu samhengi hvorki
að líta sem list né vísindi, heldur sem sérstakt
samband tveggja einstaklinga, læknis og
sjúklings. Læknir getur ekki lofað lækningu
í öllum tilvikum, en í samningi sjúklings og
læknis hans þarf að gera ráð fyrir stöðugri
meðferð og umhyggju.
En hversu lengi á að halda meðferð áfram?
Hvenær á einstaklingur ekki afturkvæmt til
lífs?
Til þess að geta með vissu skorið úr um
það, hvort einstaklingur væri lífs eða liðinn,
þurftu læknar að koma sér saman um ákveðna
skilgreiningu á dauðamörkunum og mun slík
skilgreining í upphafi líklega til komin vegna
ótta manna við kviksetningu. Þegar meðvitund
var horfin og engin merki fundust lengur
öndunar eða blóðrásar var dauðastundin
runnin upp.
AÐ FRESTA DAUÐASTUNDINNI
Inn í þessa atburðarás er nú æ oftar
gripið og öndun og hjarta stjómað með
tækjabúnaði. Vökva- og blóðgjafir verða
stöðugt mikilvægari og er þeim nú óspart
beitt.
Stundum hafa orðið verulegar skemmdir á
líffærum, áður en lífgunartilraunir og meðferð
hefst og skemmdimar geta haldið áfram, þrátt
fyrir beztu meðhöndlun. Vandamálið í slíkum
tilvikum er að ákvarða hvenær einstaklingur á
ekki afturkvæmt til lífs.
Slíkar ákvarðanir koma nú æ oftar til kasta
lækna, einkum þeirra, sem við gjörgæzlu fást
og eru þær oftast teknar af hópi lækna að vel
athuguðu máli.
Hvenær ekki á að hefja meðferð er tíðum erfið
ákvörðun fyrir lækna, enda stríðir slíkt gegn
tveimur meginskyldum þeirra: Að viðhalda lífi
og hjálpa þeim, sem em í hættu.
Séu þær ástæður fyrir hendi, að þau úrræði,
sem til greina koma, auki þjáningu og lengi
að þarflausu dauðastríð, brýtur það í bága við
hugsjón mannúðar og mannhelgi og lækni er
þá heimilt og skylt að hefjast ekki handa.
Hippokrates segir meðal annars, er hann lýsir
skoðun sinni á læknislistinni (8): »Markmið
og tilgangur hennar er að lækna hina sjúku
og draga úr þjáningum þeirra, sem þungt eru
haldnir, en ef þyrmir svo yfir, að engin list
fær við ráðið, þá hafast eigi að«.
Umræða um svonefndan Appleton Consensus
fór fram á síðastliðnum vetri og var umræðan
birt hér í blaðinu (9, 10) og vísast til þess.
í ljós kom, að þörf var á að rifja upp
skilgreiningar á líknardauða og endurvekja
umræðu um skilmerki dauða (11) og er það
gert hér með.
LOKAORÐ
Euthanasia í fomum skilningi er sem fyrr
verðugt verkefni og ber að rækja af alúð og
umhyggju.
Allri meðferð fylgir nokkur áhætta og láti
læknir hjá líða að hefja meðferð af ótta við
auka- eða hliðarverkanir færist hann nærri
hinu óbeina líknardrápi.
Sé meðhöndlun marklaus á ekki að byrja á
henni, en hætta ef hafin er. Astvinir hins sjúka
eiga ávallt rétt á skýringu, en læknirinn tekur
ákvörðun sína án áhrifa frá þeim og ávallt af
mannúðarástæðum. Með slíkt að leiðarljósi
getur læknastéttin tryggt sjúklingum, að þeir
fái þá beztu meðferð sem ástand þeirra krefst.
HEIMILDIR
1. Læknablaðið 1987; 73: 262.
2. Læknablaðið 1987; 73: 270-1.
3. Læknablaðið 1987; 73: 269.
4. Codex ethicus. Siðareglur lækna. Samþykktar á
aðalfundi Læknafélags íslands 1978. Læknablaðið
1987; 73: 284-8.
5. Blomquist C. Medicinsk Etik. Stockholm: Natur och
kultur 1971, s. 232.
6. Sama rit, s. 233.
7. Snorrason SP. Ritstjómargrein: Ný þjóðfélagsviðhorf
og siðareglur lækna. Læknablaðið 1974; 60: 134-5.
8. Steffensen V. Hippokrates. Faðir læknisfræðinnar.
Reykjavík: Bókaútgáfan Norðri 1948.
9. Hringborðsumræður Læknablaðsins V. Appleton
yfirlýsingin. Leiðbeiningar um það hvenær láta
megi hjá líða að veita læknisfræðilega meðferð.
Læknablaðið 1989; 75: 303-12.
10. The Appleton Concensus: Intemational Guidelines for
Decisions to forego Medical Treatment. Læknablaðið
1989; 75: 313-27.
11. Bjamason Ö. Euthanasia frá sjónarhóli læknis.
Ulfljótur 1977; 29: 177-81.
(Erindi flutt í Norræna húsinu 27. október 1989).