Læknablaðið - 15.11.1989, Blaðsíða 25

LÆKNABLAÐIÐ 1989; 75: 349-57
349
Tómas Helgason, Júlíus Björnsson
HVERJIR ÁVÍSA GEÐLYFJUM UTAN
SJÚKRAHÚSA?
Lyfseölakönnun í Reykjavík í mars 1984
ÚTDRÁTTUR
í greininni er fjallaö um hvernig þeir læknar,
sem ávísuðu geölyfjum á einum mánuöi 1984,
skiptust eftir sérgreinum og aldri, hvaöa lyfjum
þeir ávísuöu, hverjum, hvernig og í hve stórum
skömmtum.
Aðeins 17% ávísananna voru frá geðlæknum
handa 12,3% sjúklinganna, en 55%
ávísananna voru frá heimilislæknum handa
62,5% sjúklinganna. Rúm 85% ávísananna
voru á róandi lyf eöa svefnlyf, en ekki nema
tæp 60% ávísana geðlækna. Tæpur helmingur
lyfseölanna var meö öörum lyfjum jafnframt.
Heimilislæknar símsendu yfir helming ávísana
sinna, en geðlæknar um 15%. Geölæknar
höföu hlutfallslega fleiri yngri sjúklinga en aðrir
læknar. Þeir ráölögöu sjúklingum aö taka stærri
skammta af lyfjum. Allir aörir læknar ráölögðu
sjúklingum aö taka aö meðaltali minna en einn
skilgreindan dagsskammt á hverjum degi.
Elstu læknarnir gáfu aö meöaltali út flestar
ávísanir hver og meö ívið meira magni hverri,
en skammtar sem læknar ráölögöu fólki aö
taka voru óháöir aldri þeirra.
Sennilega mundi draga úr ávísun á róandi
lyf, ef læknar almennt símsendu ekki meira af
geðlyfjum en geölæknar gera.
INNGANGUR
Að óathuguðu máli mætti ætla að hlutur
geðlækna í geðlyfjagjöf væri mjög mikill. En
þeir sjá ekki nema þá sem hafa alvarlegastar
geðtruflanir og aðeins lítið af þeim fjölda sem
leitar lækna með ýmsar algengar truflanir eða
kvartanir, svo sem svefntruflanir og kvíða.
Þessar algengu kvartanir fylgja líka oft öðrum
kvillum en geðsjúkdómum og eru geðlyf
oft gefin til að draga úr þeim. Það er því
ekki að undra þótt í ljós hafi komið, að það
eru aðrir en geðlæknar sem ávísa stærstum
Frá geðdeild Landspítalans. Barst 08/05/1989. Samþykkt
07/07/1989.
hluta geðlyfja (1-3), sérstaklega kvíðastillandi
lyfjum og svefnlyfjum (4).
Heilsugæslulæknar hér á landi ljúka yfir
80% samskipta vegna geðsjúkdóma með
því að ávísa lyfjum (5). Ávísun á geðlyf er
algengasta aðferðin sem heimilislæknar beita
við meðferð geðkvilla (6). Ymsum þykir
nóg um lyfjagjöfina og finnst læknum vera
óþarflega laus penninn til lyfseðlaskrifta,
ekki sé endilega víst að alltaf séu brýnar
læknisfræðilegar ástæður til lyfjaávísana.
Þessu til stuðnings er bent á mismunandi
geðlyfjasölu á Norðurlöndum og breytileika
þróunar hennar frá 1960 (7). Ennfremur
hafa ávísanavenjur lækna og lyfjasala verið
mismunandi eftir landsvæðum og aldri
lækna (3, 8). Þó að einhverjir sem fá lyfin í
venjulegum skömmtum geri það að þarflausu
eða litlu, eru flestir sem fá þau, jafnvel í
stórum skömmtum, af góðum og gildum
ástæðum (8). Á hinn bóginn eru margir sem
fá enga meðferð, jafnvel þótt þeir þurfi hennar
með (9). Yfirleitt er notkun geðlyfja nátengd
heilsufari sjúklinganna þannig að þeir sem fá
geðlyf hafa alvarlegri eða meiri einkenni (10)
og verulega líkamlega kvilla og/eða geðkvilla
(11-13). Algengi geðlyfjanotkunar vex með
auknum heilsufarsvanda (14) og notkunin
fylgir sjúkdómsatferli fólks, en er ekki til
sjálfsþægingar (15).
En það er ekki bara geðlyfjanotkun í heild
sem fylgir heilsufarsvanda og sjúkdómsatferli.
Eðli vandans og atferlisins kemur m.a. fram í
því til hvaða lækna fólk leitar. Mat læknanna
endurspeglast í því hvaða lyfjum þeir ávísa,
hvemig og í hve miklu magni.
Tilgangur þessarar rannsóknar er að athuga
nokkar tilgátur um ávísanavenjur mismunandi
læknahópa með þvi að rannsaka ávísanir, sem
læknar gáfu Reykvíkingum, og framvísað var
í lyfjaverslunum í Reykjavík f einn mánuð.