Læknablaðið - 15.11.1989, Blaðsíða 50

370
LÆKNABLAÐIÐ
sé meðvitundarlaus og líffæri lítt eða ekki
starfhæf.
b) ef sjúklingur vill deyja eða ekkert bendir til
þess að hann vilji ekki deyja.
c) ef sjúklingur deyr af afleiðingum
ákvörðunar læknis (eða af völdum
sjúkdóms og afleiðingum ákvörðunar).
d) ef læknirinn tekur ákvörðun sína af
meðaumkun.
e) ef læknirinn veit að sjúklingur muni deyja
af afleiðingum ákvörðunar (eða sjúkdómi
að viðbættum afleiðingum ákvörðunar).
f) ef það er ætlun læknis að deyða sjúkling
eða hann getur séð fyrir að sjúklingur geti
dáið vegna ákvörðunarinnar, þó ekki sé það
ætlun hans að slíkt gerist.
Akvörðun læknis getur verið að hafast
eitthvað tiltekið að eða að láta eitthvað ógert.
FLOKKUN LÍKNARDAUÐA
I samræmi við ofangreint má skipta
líknardauða í fimm mismunandi stig (6):
A. Euthanasia ífornum skilningi (ljúfur,
hægur dauðdagi), eins og fyrr er lýst.
B. Sjúklingur deyr vegna hliðar- eða
aukaverkana nauðsynlegrar meðferðar-
hægt er að sjá fyrir að slíkt geti gerst,
en afleiðing er ekki óhjákvæmileg. Er
hér um þau tilvik að ræða, þegar ekki
er hægt að komast hjá meðferð, sem er
hættuleg og getur leitt til dauða. Sem
dæmi má nefna aukaverkanir lyfja, er
þau brjóta niður vamir líkamans gegn
öðrum sjúkdómum en þeim er beint
gegn eða ef gefa þarf svo mikið magn
deyfilyfja, að sjúklingur sljóvgist og
nærist verr en ella og almenn mótstaða
hans minnki og þannig er flýtt fyrir
dauða. Svarar þetta til síðari hluta f-liðar
í fyrri upptalningu. Ætlun læknisins er
ekki að deyða sjúkling, en hann veit
að takist illa til, geti meðferð valdið
eða orðið samverkandi að dauða. Þetta
fyrirbæri er í kaþólskri siðfræði nefnt
»double effect«: tvívirkniáhrif.
C. Obeint líknardráp (passiveiindirect
euthanasia):
1. Meðferð er hætt og sjúklingur deyr af
völdum sjúkdómsins.
2. Meðferð er ekki hafin. Það eru
óskráðar reglur lækna, að sérhver
sjúklingur eigi rétt á þeirri meðferð, sem
ástand hans krefst og er í samræmi við
læknavísindi og fengna reynslu.
Cl. Sé byrjað á meðferð, sem er í samræmi
við þessa staðhæfingu og síðan hætt við
hana, byggist sú ákvörðun á því, að þrátt
fyrir meðferðina eigi sjúklingur ekki
afturkvæmt til lífs.
C2. Sé látið hjá líða að hefja meðferð, er
ástand sjúklings þannig, að augljóst
er, að hvers konar aðgerðir (þar með
taldar lífgunartilraunir), eru vonlausar,
sjúklingur er svo langt leiddur eða
skaddaður, að hann er í rauninni látinn,
þó hann hafi sum ytri einkenni lífs.
D. Flýtt fyrir dauða:
Gefnir eru endurteknir lyfjaskammtar,
sem hver um sig leiðir ekki til dauða,
en þó þannig að efnið safnast fyrir í
líkamanum og leiðir til meðvitundarleysis
og síðan dauða fyrr en ella hefði orðið.
E. Líknardráp af yfirlögðu ráði: Virkt
líknardráp (active/direct euthanasia):
Læknirinn tekur þá ákvörðun að deyða
sjúkling og gerir það t.d. með því að gefa
sjálfur eða gefa fyrirmæli um að gefa
inndælingu, sem óhjákvæmilega leiðir til
dauða.
FORDÆMING Á VIRKU
LÍKNARDRÁPI
í hugleiðingu um líknardauða segir
Snorri Páll Snorrason um rökin gegn
virku líknardrápi, að það að beita virkum
aðgerðum til að stytta líf sjúklinga stríði
gegn grundvallarákvæði siðareglna lækna að
varðveita mannslíf. Það stríði einnig gegn
almennum siðgæðissjónarmiðum. Það myndi
fljótt leiða viðkomandi aðila í ógöngur ef sett
yrðu lög eða reglur um virkt lrknardráp. Snorri
Páll lýkur hugleiðingunni á þessum orðum:
»Traust sjúklings á lækninum myndi veikjast,
siðgæði lækna myndi hraka. Almennri
mannúð í þjóðfélaginu yrði hætta búin
vegna hugsanlegs misferlis og misnotkunar
læknisaðgerða undir yfirskini líknardauða« (7).
Augljóst er, að líknardráp af yfirlögðu ráði og
það að flýta fyrir dauða, eins og að framan
er lýst, stríðir gegn þeirri hugsjón að virða
mannhelgi og er því ósamrýmanlegt hegðun
læknis. Slíkt athæfi er ólöglegt og á að vera
það og jafnvel þó að leyft yrði, myndi það
í engu breyta afstöðu lækna til þessa máls:
Fordæmingu á slíkum verknaði (7). í nýlegum