Læknablaðið - 15.08.1991, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1991; 77: 211-6.
211
Gunnlaugur Pétur Nielsen ‘■3), Ásgeir Theodórs1,2', Hrafn Tulinius41, Helgi
Sigvaldason4'
GALLBLÖÐRUTAKA OG KRABBAMEIN í
RISTLI OG ENDAÞARMI Á ÍSLANDI
ÚTDRÁTTUR
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna
samband gallblöðrutöku og krabbameina
í ristli og endaþarmi hjá Islendingum.
Upplýsinga var aflað um sjúklinga sem
gengist höfðu undir gallblöðrutöku á flestum
sjúkrahúsum landsins á árunurn 1955-1980
(26 ár). Samtals 3425 einstaklingum (857
körlum og 2568 konum) var fylgt eftir í
8-33 ár og fjöldi krabbameina í ristli og
endaþarmi fundinn. Ekki fannst marktæk
aukning á krabbameini í ristli og endaþarmi
hjá konum og körlum samanlagt. Fjöldi
krabbameina í endaþarmi hjá körlum og ristli
og endaþarmi hjá konum var ekki marktækt
aukinn. Hjá körlum fannst marktæk aukning á
krabbameini í ristli eftir gallblöðrutöku (SIR
2.73; 95% vikmörk 1.25-5.19). Aukningin
kom þó ekki fram fyrr en 11 árum eftir
aðgerð. Þrátt fyrir þessa marktæku aukningu
er reglubundið eftirlit ekki ráðlagt þar sem
flestir karlmannanna voru 70 ára og eldri við
greiningu ristilkrabbameinsins.
INNGANGUR
Lítið er vitað um orsakir krabbameina
í ristli og endaþarmi. Athyglin hefur
aðallega beinst að fæðuþáttum og þá
einkum mikilli fituneyslu, auk þess sem
ýmsar forstigsbreytingar eru þekktar og
má í því sambandi nefna kirtiltotuæxli
(adenomatous polyp) og bólgusjúkdóma í
ristli. Á undanfömum ámm hefur áhugi verið
vaxandi á hugsanlegu sambandi gallblöðrutöku
Frá 'lyflækningadeild St. Jósefsspítala, Hafnarfirði,
2lyflækningadeild Borgarspitalans, 3rannsóknastofa
Háskólans i meinafræöi, 4Krabbameinsfélag íslands.
Fyrirspurnir og bréfaskipti: Ásgeir Theodórs.
Útdrættir hafa veriö fluttir á skurölæknaþingi íslands í apríl
1989, haustnámskeiði læknafélaganna í september 198'9,
þingi Félags íslenskra lyflækna í júni 1990, XXIII Nordic
Congress of Gastroenterology and XIV Nordic Endoscopy
Meeting í júní 1990.
Table 1. Participating hospitals.
Landspítalinn
Borgarspítalinn
Landakotsspítali
Hvítabandið
Sjúkrahús Akraness
Fjórðungssjúkrahúsiö á Akureyri
Fjóröungssjúkrahúsiö á ísafiröi
Sjúkrahús Keflavíkurlæknishéraðs
St. Fransiskusspítalinn Stykkishólmi
Sjúkrahús Vestmannaeyja
Sjúkrahús Suöurlands Fjóröungssjúkrahúsiö á Neskaupstað
og krabbameina í ristli og endaþarmi og
hafa fjölmargar rannsóknir verið gerðar í
þessu sambandi (1). Eftir gallblöðrutöku
verða ákveðnar breytingar á efnasamsetningu
gallsins þannig að hlutfallsleg aukning
verður á annars stigs gallsýrum en þær
virðast auka næmi ristilslímhúðar gagnvart
krabbameinsvaldandi efnasamböndum (2-
4). Þá hafa faraldsfræðilegar rannsóknir
sýnt fram á aukinn útskilnað á gallsýrum í
hægðum einstaklinga með ristilkrabbamein og
kirtiltotuæxli (5,6). Mikilvægt er að kanna
hugsanleg áhrif aðgerðarinnar á myndun
krabbameina í ristli og endaþarmi með
tilliti til þess að finna ákveðinn áhættuhóp
sem þyrfti reglulegt eftirlit. Tilgangur
rannsóknarinnar var að kanna samband
gallblöðrutöku og krabbameina í ristli og
endaþarmi hjá íslendingum.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Upplýsinga var aflað um nær alla þá
einstaklinga sem gengist höfðu undir
gallblöðrutöku hér á landi á 26 ára tímabili
(1955-1980) án tillits til þess hver ástæða
aðgerðarinnar var. Miðað var við árið 1955
því tölur um tíðni krabbameina á Islandi liggja
fyrir frá því ári (7). Fyrsti einstaklingurinn
var skráður í rannsóknina 1. janúar 1955.
Farið var yfir aðgerðaskrár Borgarspítalans,
Landspítalans og Landakotsspítala. Einnig
var aflað upplýsinga frá helstu sjúkrahúsum
landsins (tafla 1). Fæðingamúmers og/eða
dánardags sjúklinganna var aflað úr