Læknablaðið - 15.08.1991, Blaðsíða 8

214
LÆKNABLAÐIÐ
konum. Weiss og samstarfsmenn (15) fundu
ekki marktækt aukna tíðni krabbameina, né
heldur Friedman og samstarfsmenn (21) sem
báru saman 5898 sjúklinga með krabbamein í
ristli eða endaþarmi við samanburðarhóp með
27687 einstaklingum. I þriðja lagi hafa verið
gerðar krufningarrannsóknir (23-25). Turunen
og samstarfsmenn (23) fundu marktæka
aukningu á krabbameinum í ristli hjá þeim
sem gengist höfðu undir gallblöðrutöku
sem var mest áberandi í hægri hluta ristils.
Krufningarrannsóknir verður þó alltaf að taka
með varúð (26).
Niðurstöður ofangreindra rannsókna eru því
breytilegar og stangast á. Sameiginlegt með
öllum þessum rannsóknum er að þær ná
aðeins til lítils hluta þeirra einstaklinga sem
gengist hafa undir gallblöðrutöku eða greinst
hafa með krabbamein í ristli eða endaþarmi á
því tímabili sem þær ná yfir. Nokkrar þeirra
rannsaka ekki sérstaklega tímann sem líður frá
gallblöðrutöku að myndun krabbameina í ristli
og endaþarmi sem er nauðsynlegt ef athuga á
tengsl þessara þátta. í þessari rannsókn voru
athugaðar langflestar (>95%) gallblöðrutökur
sem framkvæmdar voru á Islandi á árunum
1955-1980 og einstaklingunum fylgt eftir í 8-
33 ár. Ekki er vitað til þess að einstaklingum
sem gengist hafa undir gallblöðrutöku hafi
verið fylgt eftir svona lengi. Nálega 38%
einstaklinganna í þessari rannsókn hefur
verið fylgt eftir í minna en 11 ár. I engri
ofangreindri rannsókn kemur fram marktæk
aukning í karlmönnum eingöngu eins og
í þessari. Einnig er það eftirtektarvert
hvemig nýgengi krabbameina hjá körlum
fer ekki vaxandi umfram væntigildi fyrr
en 11 árum eftir aðgerð sem útilokar að
öðrum einkennum, t.d. frá gallsteinum, hafi
verið ruglað saman við krabbamein í ristli.
í öðrum rannsóknum þar sem fundist hefur
marktæk aukning krabbameina í ristli eftir
gallblöðrutöku hefur fyrst og fremst verið
um að ræða aukningu hjá konum og þá
sérstaklega í hægri hluta ristils. I þessari
rannsókn fannst ekki marktæk aukning á
heildarfjölda krabbameina í ristli hjá konum.
Þær rannsóknir sem eru sambærilegar við
þessa rannsókn eru rannsóknir Linos og
samstarfsmanna og Adami og samstarfsmanna
en í báðum þessum rannsóknum voru
niðurstöðumar aðrar en í þessari. í þessum
rannsóknum var miðfylgitími 13 ár eða
svipað og í okkar rannsókn. Linos og
samstarfsmenn geta hins vegar ekkert um
meðalaldur eða aldursdreifingu einstaklinga
við gallblöðrutöku, en það gerir allan
samanburð erfiðan. Þannig væri hugsanlegt
að konumar í hans hópi væru eldri en í
okkar og karlamir yngri og gæti það skýrt
mismunandi niðurstöður. I rannsókn Adami
og samstarfsmanna er meðalaldur karla 51.5
ár og kvenna 45.6 ár eða átta árum lægri en
í okkar rannsókn. I Svíþjóð eru sjúklingamir
yngri en á Islandi þegar þeir gangast undir
gallblöðrutöku en 25% einstaklinga í
rannsókn Adami og samstarfsmanna vom
yngri en 35 ára en 13.1% einstaklinga í
þessari rannsókn voru yngri en 35 ára við
gallblöðrutöku. Þá voru karlmennimir í okkar
rannsókn tæplega sex árum eldri en konumar
þegar þeir gengust undir gallblöðruaðgerð
og þannig hugsanlegt að þeir hafi verið
komnir með forstigsbreytingar í ristilinn, t.d.
kirtiltotuæxli, sem gallblöðmtakan hafi síðan
haft æxlishvetjandi (promoterandi) áhrif á. Ef
þessar vangaveltur eiga við rök að styðjast
mætti búast við því að líkumar á krabbameini
í ristli eftir gallblöðrutöku ætti eftir að aukast
í konum samfara lengri fylgitíma. Þá er
hugsanlegt að 17 ára fylgitími Adami og
félaga á töluvert yngri einstaklingum en í
okkar rannsókn sé ekki nægjanlegur og hann
þurfi að vera töluvert lengri til að sýna fram á
hugsanlega aukningu á ristilkrabbameini.
Hjá konum var tíðni krabbameina hærri í
vinstri hluta ristils (40.7% í hægri hluta,
48.2% í vinstri hluta) og í karlmönnum
voru flest æxlin eða 62.5% í vinstri hluta
ristils. Erfitt var að meta áhættuna með
tilliti til staðsetningar þar sem lítið er vitað
um dreifingu æxla í ristli í Islendingum
en niðurstöður úr nýlegri rannsókn á
ristilkrabbameinum á Borgarspítalanum (27)
benda þó til þess að dreifing æxlanna sé
svipuð þar og í þessari rannsókn. Moorehead
og samstarfsmenn (1) ályktuðu í yfirlitsgrein
sinni að staðlað nýgengishlutfall á bilinu
1.59-2.27 réttlætti ekki reglubundið eftirlit. í
þessari rannsókn var staðlað nýgengishlutfall
hjá karlmönnum 11 árum eftir aðgerð 2.73
sem vekur upp þá spumingu hvort fylgjast
ætti nánar með þessum einstaklingum með
tilliti til krabbameina í ristli. Hinsvegar voru