Læknablaðið - 15.08.1991, Blaðsíða 6

212
LÆKNABLAÐIÐ
þjóðskrá, dánarmeinaskrá og sjúkraskrám.
Þessar upplýsingar voru bomar saman við
Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags Islands
og kannað hverjir sjúklinganna höfðu síðar
fengið krabbamein í ristil eða endaþarm.
Gallblöðrutökur voru samtals 3607. Ekki
tókst að afla fullnægjandi upplýsinga um 182
einstaklinga. Af þeim voru 20 útlendingar,
30 íslendingar án fæðingamúmers og 132
einstaklingar sem dóu á aðgerðarári eða
greindust með krabbamein í ristli eða
endaþarmi á undan eða á sama almanaksári
og gallblöðrutakan fór fram. Alls voru 3425
einstaklingum (857 körlum og 2568 konuin)
fylgt eftir í 8-33 ár.
Áhættutímabil hvers einstaklings í
útreikningum hófst um næstu áramót eftir
gallblöðrutöku og endaði við greiningu
viðkomandi krabbameins, dauða eða lok
athugunar (árslok 1988) eftir því hvert af
þessu þrennu gerðist fyrst. Áhættuár voru
lagskipt eftir kyni, fimm ára aldursflokki,
fimm ára almanaksáratímabili og árafjölda
frá aðgerð. Aldurs- og kynbundið nýgengi
hvers krabbameins eftir tímabilum var
fengið frá Krabbameinsskrá. Væntigildi
fjölda krabbameinstilfella (E) var reiknað
fyrir hvert lag af flokkunarbreytum með
því að margfalda saman fjölda áhættuára
og viðkomandi nýgengi. Fjöldi greindra
krabbameinstilfella (O) var síðan borinn
saman við væntigildi og gert ráð fyrir Poisson
dreifingu á O með væntigildi E. Staðlað
nýgengishlutfall (standardized incidence ratio,
SIR) var fundið og marktekt mismunar prófað
með lýsitölunni (0-E)2/E sem var talin hafa kí-
kvaðrat dreifingu. Vikmörk (confidence limits)
voru reiknuð samkvæmt Haenszel et al (8).
Þá var kannað hvar æxlin voru staðsett í
ristlinum og reynt að meta áhættuna með tilliti
til staðsetningar.
NIÐURSTÖÐUR
Meðalaldur karla við aðgerð var 59.5 ár
og kvenna 53.7 ár. Krabbamein í ristli og
Table 2. Relative rísk of combined cancer of colon and
rectum among 3425 post-cholecystectomy patients (risk
yearsfor males 10.400, for females 38.500).
No. No. Standardized 95% confidence
observed expected incidence ratio interval
Males . 19 13.8 1.38 0.83-2.15
Females... . 38 39.4 0.96 0.69-1.31
endaþarmi greindust hjá 57 sjúklingum
(19 körlum og 38 konum). Meðal karla
greindist sá fyrsti með krabbamein í ristli eða
endaþarmi tveimur árum eftir aðgerð, en sá
síðasti 22 árum eftir aðgerð. Meðal kvenna
greindist sú fyrsta með krabbamein einu
ári eftir aðgerð en sú síðasta 32 árum eftir
aðgerð. Meðaltími frá aðgerð að greiningu
krabbameina í körlum var 11.3 ár fyrir ristil
og 9.8 ár fyrir endaþarm. Hjá konum var
meðaltími að greiningu 12.7 ár fyrir ristil en
8.8 ár fyrir endaþarm. Miðfylgitími (median
follow-up) var 12.2 ár (10.4 ár hjá körlum og
12.9 ár hjá konum). Heildarfjöldi mannára
var 48.900 (10.400 fyrir karla og 38.500
fyrir konur). Öll æxli í körlum voru staðfest
með vefjagreiningu. Hjá konum voru þrjú
krabbamein í ristli og eitt í endaþarmi greind
klínískt. Um marktæka aukningu var ekki að
ræða hjá körlum og konum þegar á heildina
var litið (tafla 2). Sömu sögu er að segja ef
athuguð voru sérstaklega krabbamein í ristli
eða endaþarmi (tafla 3). Marktæk aukning
kom hinsvegar fram í ristilkrabbameini hjá
körlum sem greindust 11 árum eða síðar eftir
aðgerð (tafla 4). Hjá konum (mynd 1) fylgdust
fundið nýgengi og væntigildi að þannig að
munur var ekki marktækur. Hjá körlum
(mynd 2) var engan mun að sjá fyrr en 11
árum eftir gallblöðrutöku en þá fór fundið
nýgengi vaxandi og varð fljótt marktækt
hærra en væntigildi (fundið 9, væntigildi
3.3). Tafla 5 sýnir kyn og aldursdreifingu
þeirra sem greindust með krabbamein í ristli.
Hjá 29 konum fundust 31 æxli í ristli þar
sem tvær greindust með tvö æxli á sama
tfma. Var önnur með æxli í bugaristli (colon
sigmoideum) og ristilbotni (caecum) og
hin með æxli í ristilbotni og risristli (colon
ascendens). Staðsetning æxlanna var þekkt
í öllum tilfellum nema hjá fjórum konum
(mynd. 3).
UMRÆÐA
Fjölmargar rannsóknir hafa verið gerðar
til að kanna samband gallblöðrutöku og
krabbameina í ristli og endaþarmi (9-25).
í fyrsta lagi hefur verið könnuð tíðni
krabbameina í ristli og endaþarmi hjá
einstaklingum sem gengist hafa undir
gallblöðrutöku (historical prospective studies).
Linos og samstarfsmenn (9) fylgdu eftir
1681 sjúklingi, sem gengist höfðu undir
gallblöðrutöku, í 1-29 ár og fundu marktæka